ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΡΙΟΣ[1]
DOI: https://doi.org/10.57160/AFZX8804
Περίληψη
Το ΑΛΦΑ είναι πρόγραμμα του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ). Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2003, απαντώντας στις ανάγκες της ευρύτερης κοινότητας για τη θεραπεία του αλκοολισμού και των τυχερών παιχνιδιών. Η θεραπευτική πρόταση για τη λειτουργία προγράμματος για τις δύο νόμιμες εξαρτήσεις, στηρίχθηκε στην εμπειρία αντιμετώπισης της ουσιοεξάρτησης από το ΚΕΘΕΑ, στα διεθνή εμπειρικά στοιχεία για τον αλκοολισμό και τον τζόγο, καθώς και στη λειτουργία των ήδη υπαρχόντων προγραμμάτων στην Ελλάδα. Η αξιολόγηση των παραπάνω στοιχείων έδειξε ότι υπήρχε η ανάγκη λειτουργίας ενός προγράμματος εξωτερικής παρακολούθησης, όπου το άτομο καλείται να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που απορρέουν από την «προβληματική σχέση του» με το αλκοόλ και τον τζόγο, χωρίς να απομακρυνθεί από το οικογενειακό, εργασιακό και ως επί το πλείστον κοινωνικό του περιβάλλον. Το πρόγραμμα ακολουθώντας τις βασικές αρχές της φιλοσοφίας του φορέα, δέχεται την εθελοντική προσέλευση των ατόμων και των συγγενικών προσώπων, τη δωρεάν παροχή των υπηρεσιών, τη διαφύλαξη του απορρήτου και τη διατήρηση της ανωνυμίας.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το πρόγραμμα ΚΕΘΕΑ-ΑΛΦΑ αντιμετωπίζει τις εξαρτητικές συμπεριφορές του αλκοολισμού και του τζόγου με αρκετές κοινές θεραπευτικές διαδικασίες αλλά και διαφορές. Ενθαρρύνει το άτομο να σκεφθεί την εξαρτητική συμπεριφορά ως συμπεριφορά που ανταποκρίνεται σε μια ευρεία γκάμα επιρροών και παρεμβάσεων. Παροτρύνει τον εξυπηρετούμενο να θέσει στόχους για την επίλυση των προβλημάτων του, λαμβάνοντας σοβαρά υπ’ όψιν τα εμπόδια που θα συναντήσει. Η διαδρομή που θα ακολουθήσει το άτομο για την αποκατάσταση της υγιούς συμπεριφοράς, θα υλοποιηθεί μέσω της συνειδητής αλλαγής, που πολλές φορές κινείται μεταξύ εξαρτημένης και μη εξαρτημένης συμπεριφοράς. Το ΑΛΦΑ ακολουθεί ένα ολιστικό μοντέλο θεραπείας με θεραπευτικές ενέργειες που τοποθετούνται πέρα από τη μείωση ή τη διακοπή της χρήσης / ενασχόλησης, δίνοντας βάρος στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου. Στελεχώνεται από διεπιστημονική ομάδα (ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχίατροι, οικογενειακοί θεραπευτές) εκπαιδευμένοι στις εξαρτήσεις. Απευθύνεται σε άτομα 15 ετών και άνω των οποίων η χρήση του αλκοόλ και η ενασχόληση με τον τζόγο αυξάνουν τον κίνδυνο πρόκλησης σωματικών και ψυχολογικών δυσλειτουργιών. Παράλληλα, απευθύνεται σε προβληματικούς καταναλωτές αλκοόλ και παίκτες με εμμονική συμπεριφορά, που βρίσκονται στο στάδιο της εξάρτησης. Επίσης, σε συγγενικά πρόσωπα που ενδιαφέρονται να ενημερωθούν για τις αρνητικές συνέπειες του αλκοόλ και του τζόγου ή να υποστηρίξουν την προσπάθεια για την απεξάρτηση του συγγενικού τους ατόμου.
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Οι υπηρεσίες του ΑΛΦΑ περιλαμβάνουν ατομική συμβουλευτική, ψυχιατρική υποστήριξη, σεμινάρια ενημέρωσης για τον αλκοολισμό και τον τζόγο, ομάδες αυτοβοήθειας εξυπηρετούμενων και συγγενικών προσώπων, οικογενειακή θεραπεία, θεραπεία ζεύγους, υποστηρικτικές δράσεις όπως είναι η χοροθεραπεία και η δραματοθεραπεία και ψυχοεκπαιδευτικές ομάδες εφήβων.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση των δύο νόμιμων εξαρτήσεων λειτουργεί με τρεις βασικές φάσεις θεραπείας: την εντατική, τη μεσαία και την ήπια. Η κάθε φάση περιέχει συγκεκριμένα κριτήρια, στόχους, στρατηγική και διάρκεια παραμονή. Απευθύνεται σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες ατόμων ώστε η τοποθέτηση των εξυπηρετούμενων να πραγματοποιείται μέσα από ένα μηχανισμό που αξιοποιεί την ανθρώπινη επικοινωνία και σχέση, βοηθούμενη και υποστηριζόμενη από ερευνητικά εργαλεία.
Η εντατική φάση θεραπείας απευθύνεται σε άτομα και οικογένειες που βρίσκονται στο στάδιο της απελπισίας. Το οικογενειακό σύστημα έχει βρεθεί μετά από επανειλημμένες προσπάθειες αποτυχίας για την αποχή σε «απόγνωση» με αποτέλεσμα να επικρατεί μια έντονα συγκρουσιακή ατμόσφαιρα που εκφράζεται πολλές φορές μέσα από βία, παραμέληση ρόλων και ευθυνών από τους δύο γονείς για την καθημερινότητα και οικονομικά προβλήματα. Οι επιπτώσεις ως προς τα μικρότερα μέλη της οικογένειας, είναι συνήθως το χαλαρό ενδιαφέρον για το σχολείο και ο έλεγχος της παρέας, καθώς και ο επωμισμός ρόλων που δεν αρμόζουν στη χρονοσυναισθηματική ηλικία των παιδιών. Στο εργασιακό πλαίσιο εμφανίζονται συχνές απουσίες και χαμηλή παραγωγικότητα. Ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό εξαρτημένων παρουσιάζεται με σκέψεις ή τάσεις αυτοκαταστροφικές για τον εαυτό του και με έκδηλη επιθετικότητα προς τους άλλους. Βασικός στόχος της φάσης αυτής είναι η διαχείριση της κρίσης τόσο στο άτομο όσο και στην οικογένεια του δια μέσου ατομικής συμβουλευτικής. Η συχνότητα ενδέχεται να είναι καθημερινή με παράλληλη οικογενειακή θεραπεία ή θεραπεία ζεύγους. Σε αρκετές περιπτώσεις αναζητείται ψυχιατρική υποστήριξη και χορηγείται φαρμακευτική αγωγή ως υποβοηθητική φροντίδα, χωρίς ωστόσο να δίνονται υποκατάστατα για τα στερητικά συμπτώματα του αλκοόλ. Η χρονική διάρκεια της φάσης κυμαίνεται περίπου από 1-2 μήνες. Όταν αντιμετωπιστεί η κρίση το άτομο τοποθετείται συνήθως στη μεσαία φάση θεραπείας και η οικογένεια στις ομάδες συγγενικών προσώπων.
Η Μεσαία Φάση Θεραπείας απευθύνεται σε άτομα που βρίσκονται στο στάδιο της κατάχρησης του αλκοόλ ή έχουν εγκλωβιστεί στον κύκλο αναζήτησης των χαμένων χρημάτων στον τζόγο. Ο θεραπευτικός σχεδιασμός στη φάση αυτή περιλαμβάνει ατομική συμβουλευτική, συμμετοχή σε ομάδες ανωνύμων αυτό-θεραπευομένων, θεραπεία ζεύγους και υποστηρικτικές θεραπευτικές δράσεις. Η στρατηγική της φάσης εστιάζει σε ένα σχέδιο για τη μείωση της κατανάλωσης του αλκοόλ ή της προβληματικής ενασχόλησης με τον τζόγο, στην υποστήριξη ατομικών δεξιοτήτων για τη βελτίωση καταστάσεων που έχουν σχέση με άμεση ή έμμεση κοινωνική πίεση, την επεξεργασία των δυσάρεστων συναισθημάτων, στη διαχείριση των συγκρούσεων με τους άλλους, ώστε να μειωθεί η ψυχολογική δυσφορία που χρησιμοποιείται ως μέσον αναβολής για την αποχή. Επίσης, στην επεξεργασία, αναγνώριση και αποδοχή των εσφαλμένων πεποιθήσεων που σχετίζονται με την εξαρτητική συμπεριφορά, στην αναδιοργάνωση των κοινωνικών συνηθειών και σχέσεων ώστε να οργανωθεί ένα νέο περιβάλλον που θα παρέχει ασφάλεια, στην εκπαίδευση στην πρόληψη της υποτροπής, στο ρόλο του συμβούλου στις ομάδες ομότιμων. Η χρονική διάρκεια αυτής της φάσης κυμαίνεται από 16-18 μήνες.
Τα άτομα που εντάσσονται στην ήπια φάση δεν έχουν αποκτήσει εξαρτητική συμπεριφορά αλλά βρίσκονται σε μια επικίνδυνη πορεία στο πλαίσιο της «κοινωνικότητας». Κατά διαστήματα παρουσιάζουν αυξημένη ευερεθιστότητα, αστάθεια της διάθεσης με καταθλιπτικές εκδηλώσεις, οικογενειακές συγκρούσεις και τάση για δημιουργία οικονομικών προβλημάτων. Γνωρίζουμε ότι δεν έχει μόνο σημασία πόσο πίνεις ή παίζεις, αλλά τι σου κάνει αυτό που πίνεις ή παίζεις. Η φάση περιέχει ατομική συμβουλευτική και συναντήσεις ζεύγους. Η στρατηγική της φάσης εστιάζει στη σταθεροποίηση του κινήτρου για την οργάνωση της θεραπείας, (λόγω του αυξημένου κινήτρου που παρουσιάζουν οι εξυπηρετούμενοι της ήπιας φάσης). Επεξεργασία και ανάλυση των αιτιολογικών παραγόντων που οδηγούν σε αύξηση της καταναλωτικής / προβληματικής συμπεριφοράς και σε εκπαίδευση σε μεθόδους αντιμετώπισης στρεσογόνων οικογενειακών και εργασιακών καταστάσεων. Επίσης, στην αποκωδικοποίηση της κοινωνικής παραπλάνησης που περικλείεται από τη νομιμότητα των δύο εξαρτήσεων. Επιπλέον παρέχεται εκπαίδευση στην πρόληψη της υποτροπής ενώ έμφαση δίνεται στη θεραπεία ζεύγους για να προσδιοριστούν τα προβλήματα της σχέσης που «πυροδοτούν» την χρήση / ενασχόληση ώστε να βρεθούν οι τρόποι διαχείρισης αυτών. Η χρονική διάρκεια της φάσης κυμαίνεται μεταξύ 12- 16 συνεδριών.
ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΥΠΟΤΡΟΠΗΣ
Η υποτροπή αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη δυσκολία για τους θεραπευτές που εργάζονται στο χώρο των εξαρτήσεων. «Η υποτροπή δεν είναι τόσο το τι κάνουμε, αλλά το τι δεν κάνουμε και θεωρεί το ολίσθημα όχι αδιέξοδο αλλά σταυροδρόμι». Το ΚΕΘΕΑ-ΑΛΦΑ εστιάζει στην εκπαίδευση των εξυπηρετούμενων αλλά και των συγγενικών τους προσώπων στο πώς και πότε θα διακρίνουν αλλά και θα αντιμετωπίσουν καταστάσεις υψηλού κινδύνου. Οι κατηγορίες υψηλού κινδύνου εντοπίζονται μέσα από εσωτερικές/προσωπικές διεργασίες που αφορούν συναισθήματα και σκέψεις για τον εαυτό μέσα από διαπροσωπικές σκέψεις οι οποίες αφορούν καταστάσεις προσωπικές που εμπλέκουν και κάποιον άλλον και μέσα από κοινωνικές σχέσεις, την πίεση των ομότιμων, δηλαδή το ‘εγώ και οι άλλοι’.
Στην πρόληψη της υποτροπής χρησιμοποιείται κυρίως το κοινωνικο-διαγνωστικό μοντέλο των Marlatt and Gordon μαζί με άλλα διαγνωστικά μοντέλα όπως των Heather and Stackwell (2004) και μελέτες των Finney and Monahan (1996), Miller, Bowers, Dunn and Wang (1999), Carrol(1998), Terence and Gorski (2006), που αποδεικνύουν ότι η πρόληψη της υποτροπής επιδρά πρωταρχικά στην ψυχοκοινωνική λειτουργία και λιγότερο στην έκβαση της χρήσης. Με βάση την αποδοχή ότι κάθε άτομο αντιμετωπίζει τις δικές του καταστάσεις υψηλού κινδύνου, σημαντικό μέρος των θεραπευτικών διαδικασιών περιλαμβάνει την εκτίμηση των ειδικών καταστάσεων μέσω καθημερινού αυτοπροσδιορισμού και αυτοελέγχου της εξαρτητικής συμπεριφοράς. Για τις δύο νόμιμες εξαρτήσεις, που είναι εύκολα προσβάσιμες, κοινωνικά αποδεκτές και αποκτώνται με μικρό ποσό χρημάτων, τα προβλήματα εντοπίζονται σε τρεις βασικούς τομείς: α) στην κακή διαχείριση των ενδό-προσωπικών και διαπροσωπικών σχέσεων, β) στα πλεονεκτήματα της δράσης του αλκοόλ και γ) στην αίσθηση υπεροχής, αυτοελέγχου και αποδοτικότητας του παίκτη των τυχερών παιχνιδιών.
Οι διαδικασίες για την ατομική και ομαδική εκπαίδευση για την πρόληψη της υποτροπής περιλαμβάνουν μείωση της συχνότητας και της έντασης που δημιουργείται με αύξηση της γνώσης των θεμάτων που σχετίζονται με αυτήν, αναγνώριση και ταυτοποίηση των λανθασμένων σκέψεων που εμποδίζουν τη συνέχιση της αποχής, ενδυνάμωση του εξυπηρετούμενου ώστε να γίνει ο φορέας της συντήρησης της αποχής, εκπαίδευση σε τρόπους διαχείρισης καταστάσεων υψηλού κινδύνου με τη βοήθεια από τους άλλους και σχεδιασμό εκ των προτέρων για στρατηγικές που στοχεύουν να κρατούν σε εγρήγορση τον τρόπο ζωής, ώστε να αναγνωρίζουν «τις κρυφές καταστάσεις ή τα σημάδια που δημιουργούνται στην καθημερινότητα».
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΖΕΥΓΟΥΣ
Στη δυτική κουλτούρα κατά κύριο λόγο, η οικογένεια θεωρείται θεμελιώδης θεσμός μέσω του οποίου διασφαλίζονται οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του ατόμου. Εν τούτοις τα μέλη που απαρτίζουν μία οικογένεια δε σχετίζονται μεταξύ τους απλώς και μόνο ως μια ομάδα ατόμων αλλά ως ένα σύστημα που καθορίζεται από σύνολα σχέσεων που εκτυλίσσονται με τρόπους μοναδικούς για κάθε οικογένεια. Οι τρόποι που συνεισφέρουν ή εμποδίζουν στην πρόοδο της οικογένειας αλλά και του καθενός από τα μέλη της σε όλη τη διάρκεια των αναπτυξιακών φάσεων, η έννοια δηλαδή του κύκλου ζωής της οικογένειας, εάν εξαιρέσουμε συγκεκριμένες «ανεπάρκειες» προσφέρει ένα πρίσμα για να παρατηρήσουμε την οικογένεια ως ένα σύστημα που κινείται στον χρόνο, έχοντας κατορθώσει συγκεκριμένα εξελικτικά καθήκοντα σε κάθε στάδιο της εξέλιξής του.
Η συμμετοχή της οικογένειας ή του ζεύγους στη θεραπεία της απεξάρτησης έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την παραμονή του ατόμου στη θεραπεία, ενισχύει την αποχή και τη σταθεροποίησή της και δρα προληπτικά στην αντιμετώπιση της ψυχολογικής δυσφορίας των νεότερων μελών. Επίσης, μειώνει τις καταστάσεις έντονου στρες, δυναμώνει την αυτοεκτίμηση των συμμετεχόντων και βελτιώνει τη συζυγική σχέση. Η προσέγγιση του προγράμματος στην οικογένεια ή το ζεύγος, πραγματοποιείται με ατομικές συνεντεύξεις συμβουλευτικής, σεμινάρια ενημέρωσης για τον αλκοολισμό και τον τζόγο και ομάδες αυτό-θεραπευόμενων συγγενών. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις απευθύνονται στην οικογένεια κυρίως ως ένα σύστημα που ορθώνεται από υποσύνολα σχέσεων και στοχεύουν να παροτρύνουν τα μέλη της οικογένειας να κατανοήσουν, να αναγνωρίσουν και να αποδεχθούν τις συνθήκες εμφάνισης της συμπτωματικής συμπεριφοράς και να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους με στόχο την εξελικτική πρόοδο της οικογένειάς τους. Στη θεραπεία ζεύγους βασικός στόχος είναι ο προσδιορισμός των προβλημάτων της σχέσης που ίσως ενθαρρύνουν ή πυροδοτούν τη χρήση και ο εντοπισμός των συγκρούσεων ώστε να βρεθούν τρόποι διαχείρισης αυτών (Fals, Stewart, O’ Farel and Birchleer, 1999).
ΟΜΑΔΕΣ ΑΥΤΟ – ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΩΝ ΣΥΓΓΕΝΩΝ
Οι ομάδες αυτές λειτουργούν με βάση τη φιλοσοφία των ομάδων Al-anon, Gam-anon, τροποποιημένες σε ορισμένα σημεία της διεργασίας. Οι βασικοί στόχοι περιλαμβάνουν τη μείωση της κοινωνικής απομόνωσης, την αύξηση της αυτοεκτίμησης, την ανάδυση συναισθημάτων υποστήριξης από τους άλλους και τη δυνατότητα για μεγαλύτερη ενόραση καθώς και την εκπαίδευση για την αντιμετώπιση του ολισθήματος ή της υποτροπής στο συγγενικό ρόλο.
ΨΥΧΟ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΕΦΗΒΩΝ
Οι ομάδες αυτές λειτουργούν με την προϋπόθεση ότι ο ένας από τους δύο γονείς παρακολουθεί το ΑΛΦΑ. Οι συναντήσεις των ομάδων έχουν ενημερωτικό, εκπαιδευτικό και υποστηρικτικό περιεχόμενο και στοχεύουν στην αξιοποίηση των νοητικών και ψυχολογικών δυνατοτήτων του κάθε έφηβου. Παρέχεται οργανωμένη ενημέρωση για την προβληματική χρήση του αλκοόλ και την ενασχόληση με τον τζόγο, μέθοδοι ανάπτυξης δεξιοτήτων ως προς τη διαχείριση των προβλημάτων στην οικογένεια αλλά και στην καθημερινότητα καθώς και η δυνατότητα αποφόρτισης από τα αρνητικά βιώματα που υπήρχαν ή υπάρχουν λόγω της εξάρτησης. Στις υπηρεσίες του προγράμματος εντάσσονται η δραματοθεραπεία και η χοροθεραπεία, ως δύο υποβοηθητικές δράσεις που δίνουν τη δυνατότητα στο άτομο να αναπτύξει τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και την αυτογνωσία του και να επεξεργαστεί τα συναισθήματά του με τους άλλους.
ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ – ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ
Το πρόγραμμα παρέχει τη δυνατότητα για εθελοντική (βοηθητική) συμμετοχή στις θεραπευτικές διαδικασίες. Αξιοποιεί τους απόφοιτους (πρώην αλκοολικούς ή τζογαδόρους) που επιθυμούν να προσφέρουν την γνώση και την εμπειρία που απέκτησαν στη θεραπεία για την απεξάρτηση. Είναι τα πρόσωπα που παρέχουν συμβουλές και υποστήριξη στους νεοεισερχόμενους εξυπηρετούμενους στη θεραπεία ως προς την αντιμετώπιση επικίνδυνων καταστάσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε υποτροπή και διακοπή της θεραπείας. Παράλληλα, έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής στις ομάδες ΑΑΑ και ΑΑΤ, όπου μιλώντας για τα βιώματά τους μεταφέρουν την ενστάλαξη της ελπίδας, τον αλτρουϊσμό, την πίστη, την ανάπτυξη της εμπιστοσύνης και τη μιμητική συμπεριφορά, απαραίτητους θεραπευτικούς παράγοντες στη θεραπεία της απεξάρτησης.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
Το προφίλ του χρήστη Αλκοόλ (2003-2010)
Η αξιολόγηση των εξυπηρετούμενων πραγματοποιείται με ατομικές συνεντεύξεις για την καταγραφή του ατομικού, ψυχολογικού και οικογενειακού ιστορικού. Η καταγραφή των κοινωνιο-δημογραφικών στοιχείων γίνεται με βάση τα διεθνώς έγκυρα και αξιόπιστα ερωτηματολόγια FTDI (First Treatment Demand Indicator), EuropAsi, Audit, Beck, Socrates, SCL-90 για την προβληματική κατανάλωση αλκοόλ (SCAN), την προβληματική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, την παρορμητικότητα κ.ά. Τα στοιχεία που προκύπτουν από την αξιολόγηση αξιοποιούνται στην οργάνωση του θεραπευτικού σχεδιασμού ώστε ο εξυπηρετούμενος να τοποθετηθεί στην κατάλληλη θεραπευτική φάση ή στην παραπομπή του σε δημόσια δομή που διαθέτει τις κατάλληλες υπηρεσίες για την κάλυψη των αναγκών του.
Με βάση τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί τα τελευταία επτά έτη με σχετική ασφάλεια μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι ο μέσος χρήστης αλκοόλ που έχει επισκεφθεί το ΚΕΘΕΑ-ΑΛΦΑ είναι 43 ετών, παντρεμένος τουλάχιστον με ένα παιδί, απόφοιτος λυκείου και με σταθερή εργασιακή απασχόληση (ειδικευμένη εργασία). Το σύνηθες είναι η πρώτη δοκιμή αλκοόλ να έχει συμβεί σε ηλικία14-16 ετών με την παρότρυνση των φίλων (παρέα). Στη φάση αυτή οι περισσότεροι δηλώνουν ότι δεν είχαν κάποια προτίμηση για ένα συγκεκριμένο ποτό και απλώς τους άρεσε που έπιναν. Ο μέσος χρήστης αλκοόλ φαίνεται να μέθυσε για πρώτη φορά σε ηλικία 12-15 ετών. Έκτοτε όμως δηλώνει πώς έχει μεθύσει πολλές φορές στη ζωή του επειδή περνούσε καλά. Η κατάχρηση ωστόσο φαίνεται να ξεκίνησε στην ηλικία των 26-35 ετών κυρίως τις βραδινές ώρες τις οποίες έπινε αρκετές φορές μόνος του περισσότερα από 10 ποτά, κρυφά, σε ημερήσια βάση. To 68% των ατόμων δηλώνει ότι δεν έχει κάνει καμία προσωπική προσπάθεια θεραπείας. Επίσης το 63% δεν έχει ζητήσει ποτέ τη βοήθεια ενός προγράμματος.
Προφίλ χρήστη Τζόγου
Ο παίκτης είναι 40 ετών, παντρεμένος και διαμένει σε σταθερή στέγη με τη σύζυγό του και τα δύο τους παιδιά. Έχει σταθερή απασχόληση και δεν έχει εμπλοκή με το νόμο. Παίζει κυρίως παιχνίδια με αθλήματα και αντιμετωπίζει οικονομικό πρόβλημα λόγω του τζόγου. Κάθε εβδομάδα φαίνεται να ξοδεύει 200-1000 ευρώ ενώ καταναλώνει 5-10 ώρες την ημέρα για να μελετήσει τα αθλήματα και να παίξει. Το 86% αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα. Η ηλικία της προβληματικής ενασχόλησης ξεκίνησε μεταξύ 23-35 ετών. Ο μέσος χρήστης τζόγου δηλώνει κοινωνικός πότης ο οποίος δεν έκανε χρήση άλλων ναρκωτικών ουσιών. Παρουσιάζει μειωμένη απόδοση στην εργασία του, με συχνές απουσίες και αργοπορίες. Από το οικογενειακό του περιβάλλον προκύπτει ότι και ο πατέρας του είχε προβληματική ενασχόληση με τον τζόγο. Στην οικογενειακή ζωή το 87,5% παρουσιάζει έντονα προβλήματα σχέσεων (γάμους, παιδιά, διαζύγιο, ερωτική ζωή).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Το ΚΕΘΕΑ-ΑΛΦΑ στα επτά χρόνια λειτουργίας του, κατάφερε να αναδειχθεί σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα εξωτερικής παρακολούθησης για την αντιμετώπιση των δύο νόμιμων εξαρτήσεων. Το ολιστικό μοντέλο θεραπείας που ακολουθεί, παρέχει τη δυνατότητα ευελιξίας στη θεραπευτική ομάδα για θεραπευτικές παρεμβάσεις σύμφωνα με τις ανάγκες των εξυπηρετούμενων.
Η ατομική συμβουλευτική, οι ομάδες αυτοβοήθειας, η εκπαίδευση στην πρόληψη της υποτροπής και οι βοηθητικές δράσεις, δίνουν τη δυνατότητα στον εξυπηρετούμενο, χωρίς να απομακρυνθεί από το οικογενειακό και το εργασιακό του περιβάλλον, να προσδιορίσει και να κατανοήσει τους παράγοντες της εξαρτητικής του συμπεριφοράς και να αποφασίσει να προχωρήσει στη δράση με αποτελεσματικές κινήσεις για την αλλαγή. Παράλληλα, να φροντίζει για την πρόληψη της υποτροπής και για την αποχή από την προβληματική συμπεριφορά. Τέλος, να σταθεροποιήσει την αλλαγή και να την ενσωματώσει στον τρόπο ζωής του.
Ως προς την πρόληψη και τη διαχείριση της υποτροπής, οι στρατηγικές παρέμβασης που ακολουθεί το πρόγραμμα για τις δύο εξαρτήσεις, εστιάζουν περισσότερο στην προσέγγιση εκπαίδευσης σε δεξιότητες αντιμετώπισης, ώστε το άτομο και το σύστημα να αναπτύξει ένα ικανό αριθμό εναλλακτικών απαντήσεων σε καταστάσεις «υψηλού κινδύνου». Οι καταστάσεις κινδύνου που εντοπίζονται νωρίς μπορούν συνήθως να ελεγχθούν ευκολότερα, από τις καταστάσεις που παραβλέπονται, ώσπου να γίνουν έντονες. Ως προς τα τυχερά παιχνίδια, οι παράγοντες κινδύνου που έχουμε εντοπίσει, σχετίζονται με την ώρα της ημέρας, τη σκέψη της νίκης και τη «λαχτάρα» που νιώθει κάποιος να βγάλει χρήματα.
Η εμπλοκή της οικογένειας ή του ζευγαριού και οι ψυχοεκπαιδευτικές ομάδες εφήβων στην πορεία της απεξάρτησης, αποδείχτηκε πολύ βοηθητική, γιατί μείωσε τις καταστάσεις του έντονου στρες, δυνάμωσε την αυτοεκτίμηση του οικογενειακού συστήματος, αύξησε την παραμονή των εξυπηρετούμενων στη θεραπεία και ενίσχυσε την αποχή.
Συνεργασία με αντίστοιχες δομές απεξάρτησης του εξωτερικού ως προς τις θεραπευτικές μεθόδους αντιμετώπισης και συλλογής δεδομένων σε ερευνητικό επίπεδο θα ήταν επίσης επιθυμητή.
ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ
Το ΚΕΘΕΑ-ΑΛΦΑ δέχεται αιτήματα από πληθυσμιακούς στόχους που αφορούν την ενημέρωση, πληροφόρηση και θεραπεία για τις δύο εξαρτήσεις. Ο σχεδιασμός ανταπόκρισης (παρά την οικονομική κρίση) εστιάζει στη δημιουργία και λειτουργία θεραπευτικών μονάδων εξωτερικής παρακολούθησης, στο ήδη υπάρχον δίκτυο των δομών του ΚΕΘΕΑ σε μεγάλα αστικά κέντρα.
Επιπλέον, δίνει έμφαση στην συνεργασία με νοσοκομεία του ΕΣΥ για την αντιμετώπιση του στερητικού συνδρόμου στον αλκοολισμό και προωθεί τη δικτύωση με τις Κοινωνικές Υπηρεσίες των νοσοκομείων για προετοιμασία ή παραπομπή των εξαρτημένων στο Δίκτυο του ΚΕΘΕΑ για την ψυχολογική απεξάρτηση. Τέλος, προωθεί την συνεργασία σε χώρους που αναπτύσσεται η εξάρτηση με τη δημιουργία συμβουλευτικών κέντρων σε καζίνο και εταιρείες στοιχημάτων (επίγειες ή διαδικτυακές), με παρεμβάσεις σε στέκια νεολαίας, με ευαισθητοποίηση και πληροφόρηση για την επικινδυνότητα του αλκοόλ και του παθολογικού τζόγου και με τη δικτύωση με την τοπική αυτοδιοίκηση για την ανάπτυξη ομάδων Ανωνύμων Αυτοθεραπευόμενων (σε χώρους εκτός του ΑΛΦΑ).
[1] Κοινωνικός Λειτουργός, Ψυχοθεραπευτής και Θεραπευτής Οικογένειας, Υπεύθυνος της Μονάδας ΚΕΘΕΑ-ΑΛΦΑ
Διεύθυνση αλληλογραφίας: Αντώνης Πάριος, ΚΕΘΕΑ ΑΛΦΑ, Χαρβούρη 1, 11636 Αθήνα, Τηλ.: 210 9215776, email: info@kethea-alfa.gr
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
Ackerman, N.W., (1988). A theory of family systems. New York. Cardner Press Inc.
Al-anon Family Groups, (1998). Living with alcoholism, Al-anon Family Groups Headquarters Inc.
Calsiki, T.,(2000). The Handbook of Pathological Gambling. Charies C. Thomas Publishers, Spriengfield, Illinois.
Γιωσαφάτ, Μ., (1996). Ο κύκλος ζωής της οικογένειας. Αθήνα. Εκδ. Καστανιώτη.
WHO (2000) European Alcohol Action Plan. Phase 2.
Eadigton, W.R., Cornelius, J.A.,(2004). Gambling Behaviour and Problem Gambling. Reno, Nevada. Institute for the study of Gambling and Commercial Gaming, University of Nevada.
Finney, JW & SC Monahan (1996) The cost effectiveness of treatment for alcoholism: A second approximation. Journal of Studies on Alcohol, 57 : 229-243.
Fals-Stewart W, Birchler GR, O’Farrell TJ. (1999) Drug-abusing patients and their intimate partners: dyadic adjustment, relationship stability, and substance use. Journal of Abnormal Psychology. 108(1):11-23.
Grants, J.E., Potenza, M.N., (2005). Pathological Gambling. A Clinical Guide to Treatment. Washington. American Psychiatric Publishing. Inc.
Gorski, T. (2006) Depression and Relapse: A Guide to Recovery, Herald Publishing
Hepworth, D.,H., and Larsen, J.A., (1988). Direct social work practice: Theory and Skills. Chicago, IL: Dorsey Press.
Hibell, B., Anderson, B., Bjarnasson, T., Ahlstroem, S., Balakireva, O., Morgan, M., (2006). The ESPAD Report.
Irvin, J.E., Bowers, C.A., Dunn, M.E., and Wang. M.C., (1999). Efficary of relapse prevention. A mata-analytic review. Journal of Consulting anad Clinical Psychology, 67, 563-570.
Jung, M., (1984). Structural Family Therapy: its Application to Chinese Families. Family Process. 23,365-374.
Κατάκη, Χ., (2003). Οι τρεις ταυτότητες της ελληνικής οικογένειας. 10η έκδ. Αθήνα. Ελληνικά Γράμματα.
Λιάππας, Ι., Μέλλος, Ε., Πομίνι, Β., (2006). Κατάχρηση και εξάρτηση από το οινόπνευμα. Αθήνα. ITACA.
Ladouceur, R., Sylvian, C., Boutin, C., Lachance, S., Doucet, C., and Lebland, S., (2003). Group Therapy for pathological gamblers. A cognitive approach, behaviour research and therapy. 41(5), 587-596.
Lakshman, J.A.R., (1998). A woman’ s life lost to gambling suicide. Highlights berring’ s dark side. Boston Globe, p. 13-20.
Marlatt, G.A., and Gordon, J.R., (1998). 3d ed.. Relapse prevention. N.York, Guilford Press.
Miller, W.R., and Rollnick, S., (2002). Motivational interviewing. Preparing people for change. N.York, Guilford Press.
Minuchin, S., (2000). Οικογένεια και οικογενειακή θεραπεία. Ελληνικά Γράμματα.
Minuchin, S., and Fishman, H.C., (1983). Family therapy techniques. Cambridge. Harvard University Press.
Μουζάς, Γ., (2006). Αλκοολογία. ιδιωτ. Έκδοση. Ηράκλειο Κρήτης.
Μουσούρου, Λ., (1996). Κοινωνιολογία της σύγχρονης οικογένειας. Αθήνα. Εκδ. Gutenberg.
Πάριος, Α., (2006). Διερεύνηση παραγόντων στον αλκοολισμό. Ανάλυση βιογραφιών αλκοολικών. Περιοδικό Εξαρτήσεις. Τεύχος 7.
Π.Ο.Υ.(2002). Ταξινόμηση ICD-10 ψυχικών διαταραχών και διαταραχών συμπεριφοράς. Εκδόσεις Βήτα. Αθήνα.
Πουλόπουλος, Χ., (2004). Το αλκοόλ ως πρόδρομος ουσία στην υποτροπή των εξαρτημένων από οποιούχα. Περιοδικό Εξαρτήσεις. Τεύχος 5. σελ.10-20.
Prochaska, S,O., Diclemente, C.C., and Norcross, S.C., (1995). In search of how people change: Applications to addictive behaviours. American Psychologist, 47, 1102-1114.
Robinson, B.E., Rhoden, S.L., (2002). Working with children of alcoholics. The practitioner’ s handbook. Thousand Oaks, CA:SAGE.
Romeis, J.C., Waterman, B., Schetter, J.F., Goldberg,j., Eisen, S.A., Heath, A., et al. (1999). The impact of sociodemographics, comorbidity and symptom recency on health-related quality of life in alcoholics. Journal of Studies on alcohol. 60(5),659-665.
Schuckit, M.A., (2002). Drug and Alcohol Abuse: a clinical guide to diagnosis and treatment. 8th ed. Kluwer Academic Publishers.
Schuckit, M.A., Tipp,J.E., Bergman, M., Reich, W., Hesselbrock, V.M., and Smith, T.L., (1999). Comparison of induced and independent major depressive disorders in 2.945 alcoholics. American Journal of Psychiatry, 154, 948-957.
Skynner, R., (1999). Οικογενειακές υποθέσεις. Αθήνα. Ελληνικά Γράμματα.
Stanton, M.D.,(1988). Strategic approaches to Family Therapy. In A., Gurman and D. Kniskern(Eds), Family Therapy. New York. Brunner/Marel.
Touliatos, S., Perimutter, B.F., and Straus, M.A., (1995). Handbook of family measurement teckniques. Newbury Park.
Walker, M., (1998). The Psychology of Gambling. Oxford. Pergamon Press.
Wilsnak, S.C., (1999). Patterns and Trends in women’s drinking: Recent Findings and some Implications for Prevention. National Institute of Alcohol Abuse and Alcoholism. Women and Alcohol: issues for prevention research. Research Monograph.32
