Δ. Ζλατάνος[1], Δ. Δαμίγος, Θ. Υφαντής[2], Ι. Γκιουζέπας, Χ. Ρογκότης, Β. Μαυρέας4.
DOI: https://doi.org/10.57160/WWHM4631
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στόχος: Στην παρούσα προκαταρκτική συγκριτική μελέτη, γίνεται προσπάθεια ανίχνευσης και αξιολόγησης των διαφορών που προέκυψαν, στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των εξαρτημένων χρηστών παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών, κατά την πρώτη επαφή της ένταξής τους στο Θεραπευτικό Πρόγραμμα του Τμήματος Αποκατάστασης Εξαρτημένων του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης.
Σκοπό της μελέτης αποτελεί η ανίχνευση και αξιολόγηση των στοιχείων της προσωπικότητας του εξαρτημένου χρήστη, σε σχέση με την ολοκλήρωση ή την εγκατάλειψη του θεραπευτικού προγράμματος.
Χώρος: Θεραπευτικό Πρόγραμμα του Τμήματος Αποκατάστασης Εξαρτημένων του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης.
Συμμετέχοντες: Το δείγμα της συγκριτικής μελέτης αποτελείται από Ν = 185 άτομα που κατανέμονται σε δύο ομάδες μελέτης.
Συμπεράσματα: Ως αποτέλεσμα της συγκριτικής μελέτης προέκυψε η διαπίστωση, ότι οι δύο ομάδες μελέτης εμφανίζουν παρόμοια στοιχεία προσωπικότητας.
Λέξεις Κλειδιά: Ψυχομετρική Δοκιμασία Προσωπικότητας ΜΜΡΙ, Θεραπευτική Κοινότητα, Ολοκλήρωση Θεραπείας, Διακοπή Θεραπείας.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η παρούσα μελέτη στοχεύει στην καταγραφή και διερεύνηση της εξάρτησης από παράνομες εξαρτησιογόνες ουσίες, μέσω της μελέτης ορισμένων χαρακτηριστικών προσωπικότητας των εξαρτημένων από τις εν λόγω ουσίες ατόμων. Για το σκοπό αυτό, εκτός από τη χρήση γενικών παραμέτρων, που είναι κυρίως κοινωνικο-δημογραφικές, χρησιμοποιήθηκε η δοκιμασία ΜΜΡΙ για την ανίχνευση ψυχολογικών συντελεστών.
Η μελέτη διενεργήθηκε σε άτομα που απευθύνθηκαν στο Τμήμα Αποκατάστασης Εξαρτημένων του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης και παρουσίασαν ως κυρίαρχο πρόβλημα την εξάρτηση λόγω χρήσης παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών. Η μελέτη των χαρακτηριστικών στοιχείων της προσωπικότητάς τους και της πιθανής υπάρχουσας ψυχοπαθολογίας, θα μπορούσε να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση του προβλήματος της εξάρτησης.
Το ΜΜΡΙ, σύμφωνα με τις υπάρχουσες βιβλιογραφικές πηγές, ειδικά στον τομέα των εξαρτήσεων, αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία προσδιορισμού της δομής της προσωπικότητας των χρηστών ψυχοδραστικών ουσιών. Συγκεκριμένα χρησιμοποιείται για να προσδιοριστούν:
- Η σχέση της δομής της προσωπικότητας με την επιλογή της ουσίας κατάχρησης (Craig και Olson 1992, Schweizer και συν. 1998, S. Huesca και συν. 2002).
- Η σύγκριση της δομής της προσωπικότητας διαφορετικών ομάδων μελέτης (Wong και Besett 1999, Smith και Hilsenroth 2001, Tran και συν. 2001).
- Η εκτίμηση της ψυχιατρικής Συννοσηρότητας σε σχέση με την εξάρτηση από ψυχοδραστικές ουσίες (Kokkevi και Stefanis 1995, Bradizza και Stastewitz 1997, Williams και συν. 1996).
- Ο θεραπευτικός σχεδιασμός και η επιλογή της κατάλληλης θεραπευτικής μεθόδου σύμφωνα με τη δομή της προσωπικότητας (Donovan και συν. 1998, Miles και συν. 2001, Kozlov και Buzina 1999).
- Η διερεύνηση της κινητοποίησης και παραμονής στη θεραπεία (Belding και συν. 1998, Szczepanska 2001, Laqueille και συν. 2001).
- Το προγνωστικό εργαλείο ολοκλήρωσης ή εγκατάλειψης (drop-out) της θεραπείας (Craig 1984, Marshall και Roiger 1996, Gilmore και συν. 2001).
- Η εκτίμηση και επανεκτίμηση (follow-up) της θεραπευτικής τακτικής (Iwashige και συν. 1997, Hser και συν. 2001, Ζλατάνος 2001).
ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
Η χρήση του ψυχομετρικού εργαλείου ΜΜΡΙ στη διερεύνηση και αξιολόγηση των όποιων διαφορών μπορεί να προκύψουν από τη μελέτη, στατιστική σύγκριση και αξιολόγηση, των χαρακτηριστικών στοιχείων της προσωπικότητας των εξαρτημένων ατόμων, ως προς την ολοκλήρωση ή την εγκατάλειψη (drop-out) του θεραπευτικού προγράμματος ψυχολογικής απεξάρτησης.
ΥΛΙΚΟ – ΜΕΘΟΔΟΣ
Υλικό
Υλικό της μελέτης απετέλεσαν, χρόνιοι χρήστες παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών που απευθύνθηκαν στο Συμβουλευτικό Σταθμό του τμήματος Αποκατάστασης Εξαρτημένων του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, με αίτημα τη θεραπευτική βοήθεια για σωματική και ψυχολογική απεξάρτηση, στη χρονική διάρκεια 1991- 2001.
Από το σύνολο των ατόμων που απευθύνθηκαν στο Σ.Σ. του τμήματος (Ν = 1934), επελέγησαν εκείνοι που εισήχθησαν στη Θεραπευτική Κοινότητα (Θ.Κ.) με σκοπό την ψυχολογική τους απεξάρτηση από τις παράνομες εξαρτησιογόνες ουσίες, στο προαναφερόμενο χρονικό διάστημα.
Τα άτομα που αποτελούν το δείγμα της συγκριτικής μελέτης είναι 288, εκ των οποίων οι 110 ολοκλήρωσαν την απαιτούμενη χρονική διάρκεια παραμονής των δώδεκα (12) μηνών στη Θ.Κ. και εξήλθαν έχοντας ολοκληρώσει το κλειστό θεραπευτικό πρόγραμμα του τμήματος. Οι υπόλοιποι 178 δεν ολοκλήρωσαν την απαιτούμενη χρονική διάρκεια παραμονής στη Θ.Κ. και εγκατέλειψαν την προσπάθεια για ψυχολογική απεξάρτηση σε κάποιο χρονικό σημείο, πριν από τη συμπλήρωση της καθιερωμένης χρονικής διάρκειας των δώδεκα μηνών.
Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των ατόμων που αποτελούν το σύνολο του δείγματος της μελέτης, καθώς και τα στοιχεία που αφορούν τη χρήση ουσιών, αναφέρονται στο φύλλο πρώτης επαφής (intake) των ατόμων αυτών.
Τα κλινικά χαρακτηριστικά, καθώς και τα στοιχεία που αφορούν την προσωπικότητα των μελών του δείγματος που ανιχνεύονται μέσω της ψυχομετρικής δοκιμασίας (test) του Minnesota Multiphasic Personality Inventory (ΜΜΡΙ), αφορούν τα άτομα που στην πρώτη επαφή υποβλήθηκαν στην εν λόγω δοκιμασία, αλλά δεν αναφέρονται στο σύνολο των ατόμων της μελέτης, διότι στη διάρκεια κάποιας χρονικής περιόδου δύο (2) περίπου ετών, δεν υποβάλλονταν όλοι οι απευθυνόμενοι στο Σ.Σ. σε ψυχομετρικές δοκιμασίες (tests) λόγω έλλειψης προσωπικού.
Στην πρώτη ομάδα Ν = 110, υπάρχουν συμπληρωμένες 88 ψυχομετρικές δοκιμασίες, εκ των οποίων οι οκτώ (8) αφορούν άτομα που απεβίωσαν ενώ δύο (2) εξ αυτών είναι αναξιόπιστες.
Οι ψυχομετρικές δοκιμασίες που λαμβάνουν μέρος στη συγκριτική μελέτη για τη σύγκριση μεταξύ των δύο ομάδων (που ολοκλήρωσαν και εγκατέλειψαν το πρόγραμμα της Θ.Κ) είναι 86 δοκιμασίες.
Στην δεύτερη ομάδα Ν = 178, υπάρχουν συμπληρωμένες 121 ψυχομετρικές δοκιμασίες, εκ των οποίων οι δώδεκα (12) αφορούν άτομα που απεβίωσαν ενώ δύο (2) εξ αυτών είναι αναξιόπιστες.
Οι ψυχομετρικές δοκιμασίες που λαμβάνουν μέρος στη συγκριτική μελέτη, για τη σύγκριση μεταξύ των δύο ομάδων (που ολοκλήρωσαν και εγκατέλειψαν το πρόγραμμα της Θ.Κ) είναι 117 δοκιμασίες.
Μεθοδολογία
Η παρούσα μελέτη είναι αναδρομική και αποτελεί μια προσπάθεια καταγραφής και σύγκρισης των αποτελεσμάτων των ψυχομετρικών δοκιμασιών ΜΜΡΙ, που χορηγήθηκαν σε εξαρτημένους χρήστες, που απευθύνθηκαν στο Συμβουλευτικό Σταθμό του Τμήματος Αποκατάστασης Εξαρτημένων του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, στο χρονικό διάστημα μεταξύ των ετών 1991-2001.
Η συλλογή των στοιχείων άρχισε τους δύο τελευταίους μήνες του 2001 και ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 2002, έχοντας ως καταληκτική ημερομηνία των επιλεγόμενων φακέλων την 31η Δεκεμβρίου του 2001.
Μέθοδος συλλογής των στοιχείων των εξαρτημένων στην πρώτη επαφή με την υπηρεσία μας απετέλεσε η ημιδομημένη κλινική συνέντευξη, καθώς και η ψυχομετρική δοκιμασία προσωπικότητας Minnesota Multiphasic Personality Inventory (ΜΜΡΙ). Στην ημιδομημένη κλινική συνέντευξη συμπληρώνεται το φύλλο πρώτης επαφής (Intake), που περιλαμβάνει τα δημογραφικά και κλινικά χαρακτηριστικά του ατόμου που απευθύνεται στο Σ.Σ. με αίτημα τη θεραπευτική βοήθεια για απεξάρτηση.
Στη συγκριτική μελέτη των κλινικών και των στοιχείων της προσωπικότητας του δείγματος της έρευνας, καθοριστικό ρόλο έπαιξε η ψυχομετρική δοκιμασία προσωπικότητας ΜΜΡΙ, επειδή η συγκεκριμένη δοκιμασία, αποτελεί ένα αξιόπιστο και έγκυρο όργανο ανάλυσης της προσωπικότητας και προσφέρεται ως ερευνητικό μέσο σύγκρισης των στοιχείων προσωπικότητας ατόμων, που ανήκουν σε ανεξάρτητα δείγματα.
Μελετήθηκε η ανύψωση των κλιμάκων, κλινικών και αξιοπιστίας, καθώς και οι τιμές Τ των ερευνητικών κλιμάκων του ΜΜΡΙ, που χρησιμοποιήθηκαν.
Για τη στατιστική ανάλυση των διάφορων παραμέτρων χρησιμοποιήθηκε το t –test two tails κριτήριο (t – test διπλής κατεύθυνσης) για ποσοτικές μεταβλητές και το Χ2 – κριτήριο για τις ποιοτικές μεταβλητές. Έγινε επίσης ανάλυση λογαριθμικής παλινδρόμησης των δεδομένων για τη συσχέτιση των ποσοτικών και ποιοτικών μεταβλητών των ερευνητικών δειγμάτων της μελέτης.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Στα αποτελέσματα της συγκριτικής μελέτης των ομάδων, περιλαμβάνονται τα αποτελέσματα και η στατιστική σύγκριση και αξιολόγηση των Δημογραφικών χαρακτηριστικών και των Στοιχείων της Προσωπικότητας με τη σύγκριση και στατιστική αξιολόγηση των διαγραμμάτων της ψυχομετρικής δοκιμασίας ΜΜΡΙ.
Δημογραφικά Χαρακτηριστικά
Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά (φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση και μορφωτικό επίπεδο) των ομάδων της μελέτης εμφανίζονται στους Πίνακες 1-7.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Δημογραφικά Στοιχεία Δείγματος Ανεξάρτητα από τη Συμπλήρωση ή Όχι της Ψυχομετρικής Δοκιμασίας ΜΜΡΙ, ως προς Φύλο, Ηλικία & Εύρος Ηλικιών
Ν = 288 |
Ολοκλήρωσαν Θ.Κ.Ν = 110 |
Διέκοψαν Θ.Κ.Ν = 178 |
||
| Φύλο | Άνδρες | Γυναίκες | Άνδρες | Γυναίκες |
| Ν
% |
99
90% |
11
10% |
147
82,6% |
31
17,4% |
Μ. Ηλικία |
29,7 ± 6,03 | 28,6 ± 5,3 | ||
| Εύρος Ηλ. | 18 Û 51 | 18 Û 48 | ||
Τα άτομα που αποτελούν τις δύο ομάδες της μελέτης, ταξινομήθηκαν ανάλογα με το φύλο, το μέσο όρο της ηλικίας τους ανά ομάδα, καθώς και το εύρος των ηλικιών στις επί μέρους ομάδες, όπως φαίνεται στον πίνακα 1.
Η στατιστική σύγκριση ως προς το φύλο (Χ2 = 3, Β.Ε = 1, p < 0,10) και το μέσο όρο ηλικίας (Ν = 110 & Ν = 178, Β.Ε = 286, t = 1,574, p < 0,20) δεν εμφανίζει στατιστικά σημαντική διαφορά στις δύο ομάδες της μελέτης.
Στον πίνακα 2 εμφανίζονται τα στοιχεία που αφορούν την οικογενειακή κατάσταση των ατόμων των ομάδων της μελέτης.
ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Δημογραφικά Στοιχεία Δείγματος Ανεξάρτητα από τη Συμπλήρωση ή Όχι της Ψυχομετρικής Δοκιμασίας ΜΜΡΙ, ως προς την Οικογενειακή Κατάσταση
| Σύνολο
Ν = 288 |
Ολοκλήρωσαν Θ.Κ.
Ν = 110 |
Διέκοψαν Θ.Κ.
Ν = 178 |
||||
Φύλο |
Άνδρες |
Γυναίκες |
Άνδρες |
Γυναίκες |
||
ΆγαμοιΈγγαμοι Διαζευγμένοι Χήροι/ες Άγνωστο |
74 74,7%
13 13,1% 12 12,1% 0 0 |
8 72,7%
2 18,1% 1 9,0% 0 0 |
116 78,9%
17 11,5% 14 9,5% 0 0 |
26 83,8%
3 9,6% 0 2 6,4% 0 |
||
Σύνολο |
99 99,9% | 11 99,8% | 147 99,9% | 31 99,8% | ||
Στη στατιστική σύγκριση ως προς την οικογενειακή κατάσταση των ομάδων της μελέτης, δεν εμφανίζεται στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των ομάδων (Χ2 = 2,921, Β.Ε = 3, p < 0,50).
ΠΙΝΑΚΑΣ 3: Δημογραφικά Στοιχεία Δείγματος Ανεξάρτητα από την Συμπλήρωση ή Όχι της Ψυχομετρικής Δοκιμασίας ΜΜΡΙ, ως προς την Εκπαίδευση
| Σύνολο
Ν = 288 |
Ολοκλήρωσαν Θ.Κ.
Ν = 110 |
Διέκοψαν Προγρ. Θ.Κ.
Ν = 178 |
||
| Φύλο | Άνδρες | Γυναίκες | Άνδρες | Γυναίκες |
| £ 6 έτη | 13 13,1% | 1 9,0% | 15 10,2% | 1 3,2% |
| 6 – 9 έτη | 43 43,4% | 3 27,2% | 76 51,7% | 10 32,2% |
| 9 – 12 έτη | 37 37,3% | 5 45,4% | 45 30,6% | 15 48,4% |
| > 12 έτη | 5 5,0% | 2 18,2% | 8 5,4% | 4 12,9% |
| Άγνωστο | 1 1,0% | 0 | 3 2,0% | 1 3,2% |
| Σύνολο | 99 99,8% | 11 99,8% | 147 99,9% | 31 99,9% |
Ως προς την εκπαίδευση των ατόμων που απαρτίζουν τις ομάδες Ν = 110 και Ν = 178 δεν εμφανίζεται στατιστικά σημαντική διαφορά, αντίθετα θα μπορούσαμε να πούμε, ότι οι δύο ομάδες ως προς την εκπαίδευση είναι παρόμοιες (Χ2 = 1,934, Β.Ε = 3, p < 0,90).
ΠΙΝΑΚΑΣ 4: Δημογραφικά Στοιχεία του Δείγματος που Συμμετείχε στην Ψυχομετρική Δοκιμασία ΜΜΡΙ, ως προς το Φύλο, Ηλικία & Εύρος Ηλικιών χωρίς τους Αποθανόντες
Ν = 185 |
Ολοκλήρωσαν Θ.Κ.
Ν = 78 |
Δεν Ολοκλήρωσαν
Θ.Κ. Ν = 107 |
||
| Φύλο | Άνδρες | Γυναίκες |
Άνδρες |
Γυναίκες |
Ν% |
68
87,2% |
10
12,8% |
86
80,3% |
21
19,6% |
| Μέση Ηλ. | 29,5 ± 5,1 | 28,9 ± 5,1 | ||
| Εύρος Ηλ | 19 Û 40 | 19 Û 45 | ||
Τα άτομα που αποτελούν τις ομάδες της συγκριτικής μελέτης και έχουν υποβληθεί στην ψυχομετρική δοκιμασία ΜΜΡΙ, ταξινομήθηκαν ανάλογα με το φύλο, το μέσο όρο της ηλικίας τους ανά ομάδα, καθώς και το εύρος των ηλικιών στις επί μέρους ομάδες, όπως φαίνεται και στον πίνακα 4.
Η στατιστική σύγκριση ως προς το φύλο (Χ2 = 1,497, Β.Ε = 1, p < 0,30) το μέσο όρο ηλικίας (N = 78 & N = 107, B.E = 183, t = 0,790, p < 0,50) δεν εμφανίζει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των ομάδων της μελέτης.
ΠΙΝΑΚΑΣ 5: Δημογραφικά Στοιχεία του Δείγματος που Συμμετείχε στην Ψυχομετρική Δοκιμασία ΜΜΡΙ, ως προς την Οικογενειακή Κατάσταση χωρίς τους Αποθανόντες
| Σύνολο
Ν = 185 |
Ολοκλήρωσαν Θ.Κ.
Ν = 78 |
Διέκοψαν Πρόγρ.Θ.Κ.
Ν = 107 |
||
| Φύλο | Άνδρες | Γυναίκες | Άνδρες | Γυναίκες |
| Άγαμοι | 51 75,0% | 7 70,0% | 65 75,6% | 17 80,9% |
| Έγγαμοι | 9 13,2% | 2 20,0% | 10 11,6% | 2 9,5% |
| Διαζευγμένοι | 8 11,7% | 1 10,0% | 11 12,8% | 0 |
| Χήροι | 0 | 0 | 0 | 2 9,5% |
| Άγνωστο | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Σύνολο | 68 99,9% | 10 100% | 86 100% | 21 99,9% |
Η στατιστική σύγκριση μεταξύ των ομάδων Ν = 78 & Ν = 107 δεν εμφανίζει διαφορά στατιστικά σημαντική (Χ2 = 2,642, Β.Ε = 3, p < 0,50).
ΠΙΝΑΚΑΣ 6: Δημογραφικά Στοιχεία του Δείγματος που Συμμετείχε στην Ψυχομετρική Δοκιμασία ΜΜΡΙ, ως προς την Εκπαίδευση χωρίς τους Αποθανόντες
| Σύνολο
Ν = 185 |
Ολοκλήρωσαν Θ.Κ.
Ν = 78 |
Διέκοψαν Πρόγρ.Θ.Κ.
Ν = 107 |
||
| Φύλο | Άνδρες | Γυναίκες | Άνδρες | Γυναίκες |
| £ 6 έτη | 8 11,7% | 1 10% | 7 8,1% | 0 |
| 6 – 9 έτη | 30 44,1% | 2 20% | 47 54,6% | 9 42,8% |
| 9 – 12 έτη | 25 36,7% | 5 50% | 25 29,0% | 6 28,6% |
| > 12 έτη | 4 5,9% | 2 20% | 6 6,9% | 4 19,0% |
| Άγνωστο | 1 1,5% | 0 | 1 1,1% | 2 9,5% |
| Σύνολο | 68 99,9% | 10 100% | 86 99,7% | 21 99,9% |
Η στατιστική σύγκριση μεταξύ των ομάδων Ν = 78 και Ν = 107 δεν εμφανίζει στατιστικά σημαντική διαφορά (Χ2 = 3,872, Β.Ε = 3, p < 0,30).
ΠΙΝΑΚΑΣ 7: Στοιχεία που Αφορούν τη Χρήση Ουσιών, ως προς την Ηλικία και Ουσία Έναρξης και το Εύρος Διάρκειας της Χρήσης του Δείγματος που Συμμετείχε στην Ψυχομετρική Δοκιμασία ΜΜΡΙ χωρίς τους Αποθανόντες.
| Σύνολο
Ν = 185 |
Ολοκλήρωσαν Θ.Κ. Ν = 78 | Διέκοψαν Πρόγραμμα Θ.Κ. Ν = 107 | |
| Ηλικία Έναρξης & Διάρκεια Χρήσης | 16,6 ± 3,3
12 « 32 |
16,1 ± 2,2
12 « 30 |
|
| Ουσία Έναρξης | |||
| Χασίς | 51 65,4% | 69 64,4% | |
| Χάπια | 18 23,0% | 25 23,3% | |
| Σιρόπια | 2 2,5% | 7 6,5% | |
| Ηρωίνη | 5 6,4% | 5 4,6% | |
| Κοκαίνη | 1 1,3% | 0 0,0% | |
| LSD | 1 1,3% | 1 0.9% | |
| Βενζίνη | 0 0,0% | 0 0,0% | |
| Σύνολο | 78 99,9% | 107 99,7% | |
Η στατιστική σύγκριση των ομάδων ως προς το μέσο όρο της ηλικίας έναρξης της χρήσης ουσιών, δεν εμφανίζει διαφορά στατιστικά σημαντική (Ν = 78 & Ν = 107, Β.Ε = 183, t = 1,162, p < 0,30).
Για τη στατιστική σύγκριση των ομάδων της μελέτης ως προς την ουσία έναρξης της χρήσης, έγινε ομαδοποίηση κάποιων ουσιών μεταξύ τους.
Η ομαδοποίηση αφορά κυρίως τις φαρμακευτικές ουσίες, χάπια και σιρόπια, που ταξινομήθηκαν μαζί ως ουσία έναρξης χρήσης, την ηρωίνη με την κοκαίνη, ως ουσίες που χαρακτηρίζονται ως «σκληρά ναρκωτικά» και LSD με τη βενζίνη ως ουσίες με παραισθησιογόνο δράση κατά τη χρήση, ενώ η κάνναβη συγκρίνεται μόνη της. Έχουμε λοιπόν τέσσερις κατηγορίες ουσιών κατά τη στατιστική σύγκριση.
Η στατιστική σύγκριση μεταξύ των ομάδων της μελέτης Ν = 78 και Ν = 107, δεν εμφανίζει διαφορά στατιστικά σημαντική (Χ2 = 3,346, Β.Ε. = 3, p < 0,50).
Ψυχομετρική Δοκιμασία ΜΜΡΙ
Στην επεξεργασία των διαγραμμάτων προσωπικότητας του ΜΜΡΙ εξαιρούνται εξαρχής, τα στατιστικώς αναξιόπιστα διαγράμματα προσωπικότητας, δηλαδή όσα έχουν F > 70 και L,K < 40 σε συνδυασμό με περισσότερες από έξι (6) κλινικές κλίμακες υψηλότερες από Τ = 70 (Ψευδές Θετικό), όπως και το αντίστροφο F < 40 και K,L > 70 και έξι (6) τουλάχιστον κλινικές κλίμακες χαμηλότερα από Τ = 45 (Ψευδές Αρνητικό).
Σύμφωνα με τα παραπάνω κριτήρια επιλογής βρέθηκαν από την ομάδα των ατόμων που ολοκλήρωσαν το πρόγραμμα της Θεραπευτικής Κοινότητας 86 έγκυρα διαγράμματα προσωπικότητας της ψυχομετρικής δοκιμασίας ΜΜΡΙ.
Τα παραπάνω έγκυρα διαγράμματα αφορούν εβδομήντα έξι 76 (88,4%) άνδρες και δέκα 10 (11,6%) γυναίκες.
Στη δεύτερη ομάδα των ατόμων που δεν ολοκλήρωσαν και διέκοψαν την παραμονή τους στη θεραπευτική κοινότητα, σε κάποια χρονική στιγμή πριν από την ολοκλήρωση της διάρκειας των δώδεκα (12) μηνών, βρέθηκαν 117 έγκυρα διαγράμματα προσωπικότητας της ψυχομετρικής δοκιμασίας ΜΜΡΙ.
Τα παραπάνω έγκυρα διαγράμματα αφορούν ενενήντα έξι 96 (82%) άνδρες και είκοσι μία 21 (18%) γυναίκες.
Η αναλογία ως προς το φύλο στις δύο ομάδες της μελέτης, που αποτελεί την αρχική ερευνητική υπόθεση, όπως προαναφέρθηκε, δεν εμφανίζει στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση (Χ2 = 1,530, Β.Ε = 1, p < 0,30).
Στον πίνακα 8 που ακολουθεί, εμφανίζονται οι τιμές της ψυχομετρικής δοκιμασίας ΜΜΡΙ στις κλίμακες αξιοπιστίας και τις κλινικές κλίμακες, μετά τη μετατροπή των ακατέργαστων τιμών των κλιμάκων σε Τ τιμές και έτσι μπορούν να συγκριθούν και να αξιολογηθούν στο σύνολο των ατόμων των ομάδων ανεξάρτητα από το φύλο.
ΠΙΝΑΚΑΣ 8: Σύγκριση Τιμών Τ της Ψυχομετρικής Δοκιμασίας ΜΜΡΙ μεταξύ των ατόμων που Ολοκλήρωσαν και αυτών που Διέκοψαν το Πρόγραμμα της Θεραπευτικής Κοινότητας
| Κλίμακες ΜΜΡΙ
Κλ. Αξιοπιστίας |
Ολοκλήρωσαν Θ.Κ. Ν = 86
Μέση τιμή & SD |
Διέκοψαν Πρόγρ. Θ.Κ.
Ν = 117 Μέση τιμή & SD |
P |
| L | 48,6 ± 9,6 | 47,9 ± 11,2 | NS |
| F * | 60,5 ± 12,6 | 64,4 ± 14,7 | P < 0,05 |
| K | 46,2 ± 8,2 | 44,9 ± 9,4 | NS |
| Κλινικές Κλίμακες | |||
| Hs | 66,1 ± 13,4 | 69,6 ± 13,0 | P < 0,10 |
| D | 64,0 ± 12,9 | 62,0 ± 11,6 | NS |
| Hy | 64,4 ± 11,5 | 65,2 ± 12,1 | NS |
| Pd | 66,2 ± 7,9 | 65,2 ± 9,7 | NS |
| Mf | 51,6 ± 10,7 | 48,7 ± 9,4 | NS |
| Pa | 64,0 ± 11,4 | 63,6 ± 11,4 | NS |
| Pt | 62,5 ± 10,2 | 62,9 ± 10,1 | NS |
| Sc | 62,5 ± 12,4 | 64,7 ± 12,4 | NS |
| Ma | 58,4 ± 10,0 | 60,2 ± 9,3 | NS |
| Si | 51,9 ± 10,4 | 52,9 ± 9,2 | NS |
| Sum Κλ. Κλιμάκων | 612,2 ± 71,3 | 615,6 ± 68,3 | NS |
* p < 0,05, t – student test, Β.Ε = 201.
Η στατιστική σύγκριση των κλιμάκων αξιοπιστίας και των κλινικών κλιμάκων στις δύο ομάδες της μελέτης, εμφανίζει στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση μόνο στην κλίμακα αξιοπιστίας F (t = 2,016, Β.Ε = 201, p < 0,05), που η ομάδα των ατόμων που διέκοψαν το πρόγραμμα, παρουσιάζει υψηλότερη τιμή.
Στον πίνακα 9 που ακολουθεί, εμφανίζονται οι τιμές Τ των ερευνητικών κλιμάκων του ΜΜΡΙ που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη και αφορούν τις δύο ομάδες Ν = 86 και Ν = 117 άτομα.
ΠΙΝΑΚΑΣ 9: Σύγκριση Τιμών Τ των Ερευνητικών Κλιμάκων του ΜΜΡΙ μεταξύ των ατόμων που Ολοκλήρωσαν και αυτών που Διέκοψαν το Πρόγραμμα της Θεραπευτικής Κοινότητας
|
Ερευνητικές Κλίμακες ΜΜΡΙ |
Ολοκλήρωσαν Θ.Κ.
Ν = 86 Μέση τιμή & SD |
Διέκοψαν Πρόγρ. Θ.Κ. Ν = 117
Μέση τιμή & SD |
P |
| Es | 35,2 ± 11,8 | 33,8 ± 10,7 | NS |
| MacA | 70,4 ± 10,6 | 71,1 ± 9,9 | NS |
| D1 | 64,3 ± 11,6 | 64,2 ± 11,1 | NS |
| Dy | 58,0 ± 9,5 | 60,4 ± 8,6 | P < 0,10 |
| He | 75,3 ± 10,7 | 74,9 ± 10,6 | NS |
| DaS | 93,0 ± 13,8 | 92,9 ± 14,1 | NS |
| DEP | 60,8 ± 9,7 | 61,4 ± 9,3 | NS |
| MAS | 60,2 ± 9,4 | 61,6 ± 9,0 | NS |
| MOR | 57,0 ± 9,6 | 58,8 ± 8,8 | NS |
| SOC | 51,0 ± 10,2 | 52,7 ± 8,8 | NS |
| HOS | 53,1 ± 9,2 | 55,5 ± 9,8 | P < 0,10 |
t – student test, Β.Ε = 201.
ΠΙΝΑΚΑΣ 10: Σύγκριση Τιμών Τ της Ψυχομετρικής Δοκιμασίας ΜΜΡΙ μεταξύ των ατόμων που Ολοκλήρωσαν και αυτών που Διέκοψαν το Πρόγραμμα της Θεραπευτικής Κοινότητας, χωρίς τους Αποθανόντες
| Κλίμακες ΜΜΡΙ
Κλ. Αξιοπιστίας |
Ολοκλήρωσαν Θ.Κ. Ν = 78
Μέση τιμή & SD |
Διέκοψαν Πρόγρ. Θ.Κ. Ν = 107
Μέση τιμή & SD |
P |
| L | 48,6 ± 9,8 | 47,9 ± 11,6 | NS |
| F | 60,1 ± 12,6 | 63,7 ± 14,3 | P < 0,10 |
| K | 46,5 ± 8,1 | 45,3 ± 9,4 | NS |
| Κλινικές Κλίμακες | |||
| Hs * | 65,2 ± 12,7 | 69,5 ± 12,9 | P < 0,027 |
| D | 64,4 ± 11,2 | 61,8 ± 11,8 | NS |
| Hy | 64,3 ± 10,9 | 65,1 ± 12,4 | NS |
| Pd | 66,5 ± 8,0 | 65,2 ± 9,9 | NS |
| Mf * | 52,3 ± 10,5 | 48,5 ± 9,6 | P < 0,012 |
| Pa | 63,7 ± 11,5 | 63,2 ± 11,5 | NS |
| Pt | 62,9 ± 10,0 | 62,6 ± 10,4 | NS |
| Sc | 62,2 ± 12,4 | 64,0 ± 12,3 | NS |
| Ma | 58,0 ± 10,2 | 60,3 ± 9,1 | NS |
| Si | 52,0 ± 10,2 | 52,2 ± 9,0 | NS |
| Sum Κλ. Κλιμάκων | 612,2 ± 70,8 | 612,9 ± 69,8 | NS |
t – student test, Β.Ε = 183.
Στον πίνακα 10 εμφανίζονται συνολικά οι μέσες τιμές Τ και οι τυπικές αποκλίσεις των κλιμάκων του ΜΜΡΙ, που αφορούν τις δύο ομάδες Ν = 78 & Ν = 107, καθώς και η στατιστική σύγκριση των μέσων τιμών των δύο ομάδων μεταξύ τους.
Εμφανίζεται διαφορά με στατιστική σημαντικότητα στις κλινικές κλίμακες της Hs Υποχονδρίασης (t = 2,239, B.E = 183, p < 0,027) και της Mf Ανδροπρέπειας – Θηλυπρέπειας (t = 2,498, B.E = 183, p < 0,012).
Στην κλίμακα της Υποχονδρίασης (Hs), τα άτομα της ομάδας που διέκοψαν το πρόγραμμα, εμφανίζουν υψηλότερη τιμή από την ομάδα που ολοκλήρωσε, στοιχείο που υποδηλώνει, ότι τα άτομα αυτά παραπονούνται για σωματικά ενοχλήματα τα οποία συνήθως δεν εντοπίζονται εργαστηριακά ή κλινικά, ενώ η ανύψωση της κλίμακας πάνω από την τιμή Τ = 65 αποτελεί ένδειξη ψυχολογικής αιτιολογίας.
Στην κλίμακα της Ανδροπρέπειας – Θηλυπρέπειας (Mf), τα άτομα της ομάδας που διέκοψαν εμφανίζουν χαμηλότερη μέση τιμή και στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση από την ομάδα που ολοκλήρωσε.
Δεν θεωρείται τυχαίο λοιπόν, ότι τα άτομα της συγκεκριμένης ομάδας, έχουν εγκαταλείψει την προσπάθειά τους για ολοκλήρωση του προγράμματος ψυχολογικής απεξάρτησης, εάν λάβουμε υπόψη μας την αίσθηση της δύναμης και του ανδρισμού, σε συνδυασμό με την ανωριμότητα της προσέγγισης της ζωής και της συμπεριφοράς τους, που φαίνεται από την ανυψωμένη Hs κλινική κλίμακα, σε σχέση με την ομάδα Ν = 78, που κατάφεραν να ολοκληρώσουν την προσπάθεια ψυχολογικής απεξάρτησης.
ΠΙΝΑΚΑΣ 11: Σύγκριση Τιμών Τ των Ερευνητικών Κλιμάκων του ΜΜΡΙ μεταξύ των ατόμων που Ολοκλήρωσαν και αυτών που Διέκοψαν το Πρόγραμμα της Θεραπευτικής Κοινότητας, χωρίς τους Αποθανόντες
|
Ερευνητικές Κλίμακες ΜΜΡΙ |
Ολοκλήρωσαν Θ.Κ. Ν = 78
Μέση τιμή & SD |
Διέκοψαν Πρόγρ. Θ.Κ. Ν = 107
Μέση τιμή & SD |
P |
| Es | 34,4 ± 12,2 | 34,4 ± 10,5 | NS |
| MacA | 69,8 ± 10,5 | 71,0 ± 10,0 | NS |
| D1 | 64,5 ± 11,0 | 63,5 ± 11,3 | NS |
| Dy | 58,2 ± 9,5 | 59,9 ± 8,7 | NS |
| He | 75,2 ± 10,9 | 75,1 ± 10,9 | NS |
| DaS | 93,4 ± 14,1 | 93,0 ± 14,3 | NS |
| DEP | 61,1 ± 9,6 | 60,9 ± 9,5 | NS |
| MAS | 60,2 ± 9,2 | 61,3 ± 9,1 | NS |
| MOR | 57,4 ± 9,4 | 58,2 ± 8,8 | NS |
| SOC | 50,9 ± 9,9 | 52,4 ± 8,8 | NS |
| HOS | 53,1 ± 9,1 | 54,9 ± 9,9 | NS |
t – student test, Β.Ε = 183.
Στον πίνακα 11 εμφανίζονται συνολικά οι μέσες τιμές και τυπικές αποκλίσεις των ερευνητικών κλιμάκων του ΜΜΡΙ, που αφορούν τις ομάδες Ν = 78 & Ν = 107, καθώς και η στατιστική σύγκριση των μέσων τιμών των δύο ομάδων μεταξύ τους.
Δεν εμφανίζεται στατιστικά σημαντική διαφορά σε καμία από τις ερευνητικές κλίμακες που χρησιμοποιήθηκαν. Μπορούμε να παρατηρήσουμε όμως, κάποια μικρή διαφορά που εμφανίζεται στις κλίμακες MAS, MOR, SOC, HOS, υπέρ της ομάδας των Ν = 107, που συμφωνεί με την ανύψωση των Mf και Hs κλινικών κλιμάκων, σε αντίθεση με τα άτομα της ομάδας Ν = 78, που εμφανίζονται περισσότερο καταθλιπτικοί DEP, D1.
Σχήμα 1
Πίνακας 12. Πολυπαραγοντική Ανάλυση (Logistic Regression Analysis)
Μελέτη σύγκρισης όσων ολοκλήρωσαν σε σχέση με όσους διέκοψαν το πρόγραμμα
Εξαρτημένη Μεταβλητή: Έκβαση του Προγράμματος
(Ολοκλήρωσαν=0, Διέκοψαν=1)
Ανεξάρτητες Μεταβλητές: Όλες οι κλίμακες του ΜΜΡΙ συμπεριλαμβανομένων των ερευνητικών – Ανάλυση σταθμισμένη (adjusted) ως προς το Φύλο, το Εκπαιδευτικό Επίπεδο και την Οικογενειακή Κατάσταση.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΞΙΣΩΣΗ
LowerUpper 1,006,9571,058 1,041,9911,093 ,964,8771,059 1,1011,0351,172,002 ,952,8851,024 ,981,9161,051 ,991,9381,046 ,928,887,971,001 ,938,889,990,019 ,989,9061,080 ,981,9131,053 1,041,9851,100 ,976,9001,057 1,023,9651,085 ,980,9361,026 ,992,9191,071 1,1221,0171,237,022 ,968,9161,022 1,037,9951,082 ,985,9001,079 ,981,8881,084 1,034,9411,136 1,025,9501,105 ,967,8931,048
| Odds Ratio | 95,0% | C.I | Sig. | |
| L | ||||
| F | ||||
| K | ||||
| HS | ||||
| D | ||||
| HY | ||||
| PD | ||||
| MF | ||||
| PA | ||||
| PT | ||||
| SC | ||||
| MA | ||||
| SI | ||||
| Δύναμη του Εγώ | ||||
| Αλκοολισμός | ||||
| Υποκειμενική κατάθλιψη | ||||
| Εξαρτητικότητα | ||||
| Κατάχρηση Ηρωίνης | ||||
| Κατάχρηση Ουσιών | ||||
| Κατάθλιψη | ||||
| Έκδηλο Άγχος | ||||
| Φτωχό Ηθικό | ||||
| Κοινωνική Δυσπροσαρμογή | ||||
| Εχθρότητα |
Η ανάλυση λογιστικής παλινδρόμησης που ακολούθησε (Πίνακας 12), τεκμηρίωσε μεν τα αποτελέσματα των αναλύσεων που έγιναν με τη δοκιμασία του t-test, ανέδειξε όμως και μερικές άλλες πτυχές του ζητήματος. Έτσι, όσοι διέκοψαν το πρόγραμμα, είχαν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάζουν υψηλότερες τιμές «Υποχονδρίασης» και χαμηλότερες «Ταυτότητας του Φύλου», παράλληλα όμως, όταν ληφθούν υπόψη όλες οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανεξάρτητων μεταβλητών, είχαν επίσης περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάζουν σημαντικά υψηλότερη «Εξαρτητικότητα» και σημαντικά μικρότερη «Παρανοϊκότητα» από ό,τι όσοι ολοκλήρωσαν το πρόγραμμα και μια τάση λιγότερης «Παρανοϊκότητας».
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Η σύγκριση των δύο ομάδων, των ατόμων που ολοκλήρωσαν και των ατόμων που εγκατέλειψαν το θεραπευτικό πρόγραμμα ψυχολογικής απεξάρτησης της Θεραπευτικής Κοινότητας, δείχνει ότι δεν διαφέρουν ιδιαίτερα οι δύο ομάδες μεταξύ τους, θα έλεγε κανείς, ότι τα άτομα που απαρτίζουν τις δύο ομάδες, εμφανίζουν παρόμοια στοιχεία και παρόμοια δομή προσωπικότητας. Η διαπίστωση αυτή μπορεί να οδηγήσει στο αισιόδοξο συμπέρασμα, ότι όλοι οι εξαρτημένοι χρήστες παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών, έχουν τη δυνατότητα να ολοκληρώσουν κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα ψυχολογικής απεξάρτησης, με βάση την παρόμοια δομή της προσωπικότητάς τους.
Είναι δυνατόν όμως, με βάση τα στοιχεία που διαθέτουμε, να διαμορφώσουμε τα προγράμματα ψυχολογικής απεξάρτησης, σύμφωνα με τις ανάγκες των ατόμων που θα τα χρησιμοποιήσουν και λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη, τη δομή της προσωπικότητας των ατόμων αυτών, που συνδιαμορφώνεται με τη χρήση παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών και την εξαρτητική συμπεριφορά (Ζλατάνος 2001).
Είναι σημαντικό επίσης, να λαμβάνονται υπόψη τα στοιχεία της δομής προσωπικότητας των εξαρτημένων, ούτως ώστε να προλαμβάνονται συμπεριφορές Εκδραμάτισης (acting out), όπως φαίνεται και από την παρούσα μελέτη (ανύψωση της Υποχονδρίασης Hs και εμφάνιση του V Μετατροπής στο Μέσο Διάγραμμα Προσωπικότητας), με αποτέλεσμα την πρόωρη διακοπή της θεραπείας ψυχολογικής απεξάρτησης.
[1] Τμήμα Αποκατάστασης Εξαρτημένων του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης., Διευθυνση επικοινωνίας: Δρ Δημήτρης Ζλατάνος, Κοινωνικός Λειτουργός – Ψυχολόγος, Τμήμα Αποκατάστασης Εξαρτημένων Ψ.Ν.Θ., Αναγεννήσεως 13, Τ.Κ. 54627, Θεσσαλονίκη, Τηλ: 2310550919, FAX: 2310550555, e-mail: sofontosafes@gmail.com
[2] Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιατρική Σχολή, Ψυχιατρική Κλινική
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Belding MA, Igychi MY, Morral AR, Husband SD. (1998), MMPI profiles of opiate addicts: predicting response to treatment, Pers Assess 1998 Apr; 70: 324-39.
Bradizza MC. and Stastewitz (1997), Integrating Substance Abuse treatment for the Seriously Mentally ill into Inpatient Psychiatric treatment, Journal of Substance Abuse Treatment, Vol 14, Nr 2, 103-111.
Craig RJ. and Olson R. (1992), MMPI subtypes for cocaine abusers, Am. J. Alcohol Abuse, 18(2): 197-205.
Craig RJ. (1984), Can personality tests predict treatment dropouts?, Int. J. Addict, 19(6): 665-74.
Donovan JM, Soldz S, Kelley HF, Penk WE. (1998), Four addictions: The MMPI and discriminant function analysis, Addict Dis 1998, 17 (2): 41-55.
Gilmore JD, Lash SJ, Foster MA, Blosser SL. (2001), Adherence to substance abuse treatment: clinical utility of two MMPI-2 scales, J. Pers. Assess. 77(3): 524-40.
Hser YI, Hoffman V, Grella CE, Anglin MD. (2001), A 33-year follow-up of narcotics addicts, Arch. Gen. Psychiatry, 58(5): 503-8.
Iwashige T, Myojin T, Ohi K, Shibasaki M, Atsukawa R. (1997), Effects of a rehabilitation program for alcoholic inpatients based on the MMPI, Nihon Arukoru Yakubutsu Igakkai Zasshi, 32(6): 548-57. (Article in Japanese).
Kokkevi A. and Stefanis C. (1995), Drug abuse and Psychiatric Comorbidity, Comprehensive Psychiatry 36(5): 329-337.
Kozlov AA and Buzina TS. (1999), The psychological characteristics of patients with drug addiction, Zh Nevrol Psikhiatr Im S S Korsakova 1999; 99(10): 14-9.
Laqueille X, Poirier MF, Jalfre V, Bourdel MC, Willard D, Olie JP. (2001), Predictive factors of response to buprenorphine in the substitutive treatment of heroin addicts. Results of a multicenter study of 73 patients, Presse Med., 30(32): 1581-5. (Article in French).
Marshall LL. and Roiger RJ. (1996), Substance user MMPI-2 profiles: predicting failure in completing treatment, Subst. Use Misuse, 31(2): 197-206.
Miles DR, Svikis DS, Kulstad JL. and Haug NA. (2001), Psychopathology in pregnant drug-depended women with and without comorbid alcohol dependence, Alcohol Clin. Exp. Res, 25 (7): 1012-7.
Sanchez Huesca R, Guisa Cruz VM, Cedillo Conzalez A, Pascual Blanco Y. (2002), Personality profile among cocaine users, Actas Esp. Psiquiatr., 30(2): 91-8. (Article in Spanish).
Smith SR and Hilsenroth MJ. (2001), Discriminative validity of the MacAndrew Alcoholism Scale with Cluster B personality disorders, J Clin Psychol 2001 Jun; 57(6): 801-13.
Schweizer E, Rickels K, De Martinis N, Case G, Garcia – Espana F. (1998), The effect of personality on withdrawal severity and taper outcome in benzodiazepine dependent patients, Psychol Med 1998 May; 28(3): 713-20.
Szczepanska L. (2001), Analysis of psychopathological symptoms in patients dependent on “Polish heroin”, treated in the detoxification unit, Przegl. Lek. 58(4): 281-6. (Article in Polish).
Tran GQ, Bux DA, Haug NA, Stitzer ML, Svikis DS. (2001), MMPI-2 typology of pregnant drug-dependent women in treatment, Psychol. Assess. 13(3): 336-346.
Williams JH, Wellman NA, Rawlins JN. (1996), Cannabis use correlates with schizotypy in healthy people, Addiction, 91(6): 869-77.
Wong JL. and Besett TM. (1999), Sex differences on the MMPI-2 substance abuse scales in psychiatric inpatients, Psychol. Rep. 84(2): 582-4.
Ζλατάνος Δ. (2001), Επανεκτίμηση (follow-up) πρώην χρηστών παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών. Συγκριτική μελέτη. Τετράδια Ψυχιατρικής, 76-77: 56-70 & 80-82.
