DOI: https://doi.org/10.57160/WKUA7630
Σε αυτό το τεύχος παρουσιάζουμε τη συνέντευξη με τον Dr Eric Broekaert, έναν από τους ιδρυτές των Βέλγικων Θεραπευτικών Κοινοτήτων. Είναι Καθηγητής Παιδαγωγικής και Ορθοπαιδαγωγικής και Πρόεδρος του τομέα Ορθοπαιδαγωγικής του Πανεπιστημίου της Γάνδης. Είναι επίσης Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων και ένας από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους Ερευνητές και Συγγραφείς στον τομέα της αντιμετώπισης των εξαρτήσεων.
Τη συνέντευξη παρουσιάζει η Κωνσταντίνα Υφαντή.
Απόδοση στα ελληνικά Γεωργία Χριστοφίλη
E: Έχω διαβάσει ένα άρθρο σας σχετικά με τις ομάδες αντιπαράθεσης. Εκεί αναφέρατε ότι στις «παλιές» ομάδες αντιπαράθεσης, οι αντιπαραθέσεις ήταν πιο σκληρές και ότι στις «καινούργιες» ομάδες αντιπαράθεσης υπάρχει μεγαλύτερο περιθώριο για διάλογο. Θα θέλατε να μας πείτε μερικά πράγματα ακόμη για το που στηρίχθηκε αυτή η ιστορική μελέτη;
Eric Broekaert [EB]: αυτή είναι μια μεγάλη ιστορία. Ξεκίνησα τη διδακτορική μου διατριβή στην ψυχολογία και την εκπαίδευση το 1972 και την ολοκλήρωσα το 1980. Η καθηγήτρια Maria Wens που ήταν επόπτριά μου γνώριζε πολύ καλά τη θεραπεία περιβάλλοντος (Milieu therapy) και είχε διαβάσει τη διδακτορική διατριβή του Durand Dassier με τίτλο: “Psychotherapie sans psychotherapeutes” (Ψυχοθεραπεία χωρίς ψυχοθεραπευτές). Καθώς είχα ολοκληρώσει τη μεταπτυχιακή μου εκπαίδευση στην Κλινική Jellinek στο Άμστερνταμ, μου πρότεινε να μελετήσω την επικοινωνιακή δομή των «στεγνών» θεραπευτικών κοινοτήτων, τα οποία εκείνη θεωρούσε ότι αποτελούν την ουσία της «εκπαιδευτικής» φύσης. Για αυτό το λόγο με έστειλε στις Ηνωμένες Πολιτείες για διάστημα έξι μηνών, όπου και παρατήρησα διαφορετικές θεραπευτικές κοινότητες, μεταξύ των οποίων και το Synanon, από το ρόλο του πελάτη, του επισκέπτη και του μέλους του προσωπικού. Στο Βέλγιο επέστρεψα το 1976.
Η Maria Wens μου πρότεινε να ξεκινήσουμε μια θεραπευτική κοινότητα στο Βέλγιο, καθώς πίστευε ότι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να κατανοήσει κανείς τις εκπαιδευτικές διαδικασίες σε μια ΘΚ. Επίσης, θεωρούσε ότι για να ολοκληρώσει κανείς τη διδακτορική του διατριβή δεν μπορούσε να βασιστεί μόνο στην απόκτηση γνώσεων αλλά χρειαζόταν και εμπειρία. Ξεκίνησα λοιπόν τη δημιουργία της θεραπευτικής κοινότητας “De Kiem”, την πρώτη στεγνή ΘΚ στο Βέλγιο. Σε αυτή την προσπάθεια με βοήθησαν οι Rudy Bracke, ο οποίος εξακολουθεί και είναι μέλος της κοινότητας “De Kiem”, αργότερα ο Dirk Vandevelde (ο σημερινός Διευθυντής της “De Kiem” και γραμματέας στην Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Θεραπευτικών Κοινοτήτων EFTC) και ο Dirk Calle, άλλο ένα από τα παλιά μέλη του προσωπικού της κοινότητας. Τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της η κοινότητα λειτουργούσε ως μέλος της ιατρικής κλινικής “De Pelgrim” (The Pilgrim- Ο προσκυνητής). Σταδιακά η De Kiem εγκαταστάθηκε εκτός κτιρίου, και το 1978, είχε πλέον δικές της εγκαταστάσεις, δική της μορφή και σχήμα. Δύο χρόνια αργότερα ολοκλήρωσα τη διδακτορική μου διατριβή. Για τη διδακτορική μου μελέτη είχα μαγνητοσκοπήσει όλα τα σημαντικά γεγονότα της θεραπευτικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένης και της ομάδας αντιπαράθεσης. Εικοσιπέντε χρόνια αργότερα επαναλάβαμε την ίδια έρευνα, ακολουθώντας την ίδια μεθοδολογία δειγματοληψίας και ανάλυσης καθώς και τον ίδιο θεραπευτή.
Στόχος μας ήταν να αναζητήσουμε την επιστημονική τεκμηρίωση μιας υπόθεσης για την οποία όχι μόνο διαβάζαμε στη βιβλιογραφία, και ακούγαμε διαρκώς στα συνέδρια και στις συναντήσεις στα οποία συμμετείχαμε. Αναφερόταν ότι τα τελευταία χρόνια, οι ομάδες αντιπαράθεσης εξελίχθηκαν από σκληρές, αυστηρές με άμεση αντιπαράθεση, σε ομάδες με περισσότερο διάλογο και αλληλεπίδραση. Σκεφτήκαμε λοιπόν ότι εάν καταγράψουμε τις εκφράσεις που χρησιμοποιούνταν τότε, μέσα από τις μαγνητοσκοπήσεις, και κατηγοριοποιήσουμε το περιεχόμενο θα μπορούσαμε να συγκρίνουμε τις «παλιές» και τις «καινούργιες» ομάδες και, ενδεχομένως, να εντοπίσουμε τις διαφορές μεταξύ τους. Πώς όμως θα μπορούσαμε να κάνουμε τη σύγκριση όμως; Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήσαμε ένα ποσοτικό/ποιοτικό ερευνητικό εργαλείο ανάλυσης ψηφιακού κειμένου, το “WinMax”. Αυτό το εργαλείο μας βοήθησε να ταξινομήσουμε τις συστατικές μονάδες σκέψης και έκφρασης (ερμηνευτικές μονάδες) των κειμένων σε «δενδρική» δομή, η οποία αποτελούσε και τα ερευνητικά μας ερωτήματα. Επίσης, μας επέτρεψε να κάνουμε στατιστικές αναλύσεις αναφορικά με τον αριθμό των ερμηνευτικών μονάδων.
Είναι σαν να κατασκευάζατε μια συνολική δενδρική δομή των «παλιών» και των «καινούργιων» ομάδων. Μετά το διαχωρίσατε στην «παλιά» και στην «καινούργια» δομή, για να μπορέσετε να κάνετε τις συγκρίσεις.
Αυτό σημαίνει ότι οι κατηγορίες που δημιουργήσαμε είχαν σαφή «εσωτερική ταυτότητα» και σαφή διαχωρισμό «μεταξύ τους». Ήταν εσωτερικά «πυκνές» και εξωτερικά «διακριτές». Για παράδειγμα η κατηγορία «μέλη» έναντι «προσωπικού». Είναι πολύ σαφής ο διαχωρισμός ανάμεσα στα δύο αλλά ταυτόχρονα υπάρχει μια σαφής κοινή ταυτότητα. Μπορούσαμε εύκολα λοιπόν να διαχωρίσουμε το κείμενο «το προσωπικό είπε ‘αυτό’ και τα μέλη είπαν ‘εκείνο’». Με άλλα λόγια, αυτές είναι οι ερμηνευτικές μονάδες που μεταφέρουν τα νοήματα από το προσωπικό και τα νοήματα από τα μέλη.
Ε: Δεν φαίνεται εύκολο…
EB: Δεν είναι τόσο εύκολο γιατί είναι δύσκολη η μεθοδολογία. Να το επαναλάβω λοιπόν, έχουμε καταγράψει τα «παλιά» και «καινούργια» κείμενα. Έπειτα προστέθηκαν οι θεμέλιες λίθοι ή ερμηνευτικές μονάδες των κειμένων σε ένα σχήμα κατηγοριοποιώντας σύμφωνα με την υπόθεσή μας. Αυτή η συνολική «δενδρική δομή» εντάσσει τα διαφορετικά ερευνητικά ερωτήματα. Στη συνέχεια διαχωρίστηκαν σε «παλιές» και «καινούργιες» ομάδες και αναλύθηκαν οι διαφορές.
Είναι επίσης σημαντικό ότι δύο ομάδες τριών ατόμων κωδικοποίησαν τα στοιχεία από τις κασέτες ξεχωριστά και μετά συναντήθηκαν να συζητήσουν ποια είναι τα κριτήρια της ταξινόμησης που έθεσε η κάθε μία. Εξακολούθησαν με αυτόν τον τρόπο μέχρι να καταφέρουν να πετύχουν παρόμοια ταξινόμηση των μονάδων κατά το 90% των περιπτώσεων. Έτσι επιτεύχθηκε ένα επίπεδο αξιοπιστίας.
Αυτό σημαίνει ότι αν και άλλοι άνθρωποι έκαναν το ίδιο θα κατέληγαν στην ίδια ταξινόμηση των θεμελίων λίθων και, συνεπώς, στην ίδια δενδρική δομή. Εμείς οδηγηθήκαμε στην ακόλουθη δενδρική δομή: «Ποιο άτομο (προσωπικό, παλαιό-νέο μέλος), απευθύνεται σε ποιο (προσωπικό, παλαιό-νέο μέλος), προς ποια κατεύθυνση (go-back or unilateral messages), με ποια θετική ή αρνητική συμπεριφορά, στάση ή συναίσθημα». Ελπίζαμε να είχαμε περισσότερα αμφίδρομα μηνύματα (διάλογο) στην «καινούργια» ομάδα αντιπαράθεσης.
Το πρόγραμμα ανάλυσης κειμένων WinMax μας επέτρεψε εύκολα να μεταφέρουμε τις ερμηνευτικές μονάδες στις κατηγορίες της δενδρικής δομής και να πραγματοποιήσουμε μια στατιστική σύγκριση στον αριθμό των «παλιών» και «καινούργιων» και να αναζητήσουμε τις σημαντικές διαφορές. Είναι κατανοητό αυτό;
Αυτό που εντοπίσαμε ήταν ότι «Γενικά, τα «προς» και «πίσω» μηνύματα ήταν σχετικά καλύτερα ισορροπημένα στις «καινούργιες» ομάδες αντιπαράθεσης (2000) σε σύγκριση με τις «παλιές» (1980). Επιπλέον, η σχετική συμπεριφορά στην «καινούργια» ομάδα αντιπαράθεσης είναι πιο υποστηρικτική, ενώ τα συναισθήματα που «εκτονώνονται» είναι πιο αρνητικά από ό,τι στην «παλιά» ομάδα αντιπαράθεσης. Ο αριθμός των επικοινωνιακών μονάδων στην «παλιά» και στην «καινούργια» ομάδα αντιπαράθεσης, χαρακτηρίζει τη θετική ή αρνητική στάση, και φαίνεται να έχει παραμείνει σταθερός με την πάροδο των χρόνων. Αυτά τα ευρήματα φαίνεται να υποστηρίζουν την αναφερθείσα εξέλιξη των ομάδων αντιπαράθεσης, όπου το επίκεντρο δείχνει να έχει μετακινηθεί από την αμοιβαία αντιπαράθεση προς έναν πιο ισορροπημένο διάλογο με στοιχεία σεβασμού του ατόμου».
(Broekaert, E., Vandevelde, S., Schuyten, G., Erauw, K., & Bracke, R. (2004). Evolution of encounter group methods in therapeutic communities for substance abusers. Addictive Behaviours, 29(2), 231-244.- abstract)
Ε: Έχετε εντοπίσει διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα;
ΕΒ: Για να είμαστε ειλικρινείς αυτό δεν το διερευνήσαμε διότι στη θεραπευτική κοινότητα δεν έχουμε τόσο μεγάλο αριθμό γυναικών. Έχουμε κάποια ερευνητικά στοιχεία σχετικά με τις διαφορές των δύο φύλων στις θεραπευτικές κοινότητες, καθώς αυτό ήταν το θέμα της διδακτορικής διατριβής μιας γυναίκας υποψήφιας διδάκτορος της Dr. Joke De Wilde.
Κάποια στιγμή δημιουργήσαμε ένα τεστ που το ονομάσαμε VACT (βιντεοσκοπημένο τεστ πρόκλησης ζητημάτων για την εξάρτηση). Είναι ένα τεστ αντιπαράθεσης, όπου παρουσιάζεις σε κάποιον μια ταινία/βίντεο το οποίο αναπαριστά τα περισσότερα στοιχεία από τη ζωή ενός εξαρτημένου. Με αυτή την ενέργεια ελπίζαμε ότι τα μέλη θα ενθαρρύνονταν να κάνουν το ίδιο χωρίς να φοβούνται και να επιθυμούν να εκδικηθούν κάποιον. Όταν ξεκινήσαμε να κάνουμε ομάδες με γυναίκες, οι συμμετέχουσες ανέφεραν ότι το σενάριο που παρουσιαζόταν εστίαζε πολύ στο ανδρικό πρότυπο εξαρτημένου, έτσι οι γυναίκες μέλη το τροποποίησαν ώστε να είναι πιο κοντά στα πρότυπα μιας εξαρτημένης γυναίκας. Τροποποίησαν τη «σύγχρονη» επιστημονική δομή του τεστ και το μετέτρεψαν σε μια «μεταμοντέρνα εκδοχή» με έμφαση στη διαφορετικότητα, την ένταξη/inclusion, αυτό-υπεράσπιση/self-advocacy και χειραφέτησης. Το νέο βίντεο VACT δεν αναζητούσε την ύστατη απάντηση σε όλα τα προβλήματα των γυναικών, αλλά περισσότερο συγκεκριμένες λύσεις για ιδιαίτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στο πλαίσιο της θεραπευτικής κοινότητας. Αφορά περισσότερο αφήγηση από ό,τι αποδείξεις και γεγονότα. Οι γυναίκες μέλη, συντονίστριες και ερευνήτριες ακολούθησαν «το δικό τους ύφος» και με αυτόν τον τρόπο συνέβαλαν σε μια περισσότερο συλλογική, δια-υποκειμενική και αλληλοσυνδεόμενη μεθοδολογία, κατά την οποία απέδιδαν νόημα, το οποίο εξαρτάται από το συνολικό πλαίσιο».
(Broekaert, E. & De Wilde, J. (2005). The Construction of the VACT for Women: A Flexible Tool for Treatment of Female Substance Abusers. In M. U. Pedersen, V. Segraeus & M. Helleman (Eds.),Between “Evidence Based Practice? Challenges in Substance Abuse Treatment (pp. 107 -111). Helsinki: NAD-publication 47. P.14)
Ε: Έχετε λοιπόν μεγάλη εμπειρία από/στις θεραπευτικές κοινότητες στο Βέλγιο και την Ευρώπη. Εκτός από την εξέλιξη των ομάδων αντιπαράθεσης και την ιδιαίτερη προσοχή στα θέματα που αφορούν τις γυναίκες, τι άλλο έχει αλλάξει;
ΕΒ: Πολλά έχουν αλλάξει: σε ερευνητικό επίπεδο, οι πρώτοι ερευνητές για τις ΘΚ όπως ο Martien Kooyman και εγώ ξεκινήσαμε από την αρχή τη ΘΚ και έτσι ήμασταν πολύ καλά ενημερωμένοι και αποδεκτοί από τα μέλη και το προσωπικό. Ενδεχομένως, όμως να ήμασταν αρκετά «φανατικοί» υπέρ της ιδέας και να μας έλλειπε ένας βαθμός αντικειμενικότητας, σε σύγκριση με τους εξαιρετικούς ερευνητές που παρέμειναν μέλη του προσωπικού και ουσιαστικά προσελήφθησαν. Αργότερα, ήρθαν και οι «εξωτερικοί» από ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια. Αυτοί εξακολουθούν να πρέπει να μάθουν πολλά για το τι είναι οι ΘΚ. Νομίζω ότι πρέπει να βρεθεί μια καλή ισορροπία.
Η ΘΚ στην Ευρώπη πάντα αναζητούσε μια ξεχωριστή ταυτότητα, ενώ παράλληλα κουβαλούσε την κληρονομιά της ψυχαναλυτικής κατεύθυνσης από το παρελθόν. Το δημοκρατικό μοντέλο των ΘΚ του of Maxwell Jones, καθώς και η διδασκαλία του Harold Bridger επηρέασαν βαθιά τις ΘΚ στην Ευρώπη. Ο Maxwell αναλύθηκε ιδιαίτερα από τη Melanie Klein, αλλά κατά κύριο λόγο ήταν υπέρμαχος της κοινωνικής μάθησης. Από το Β’Παγκόσμιο Πόλεμο, προσπάθησε να προκαλέσει τις συντηρητικές ιεραρχικές δομές των ψυχιατρικών νοσοκομείων και να τα μετατρέψει σε δυναμικά περιβάλλοντα κοινωνικής μάθησης. Ο Harold αναλύθηκε από την Anna Freud, και επηρεάστηκε βαθύτατα από τους Bion και Winnicott. Σύμφωνα με την άποψή του η ΘΚ ήταν ένας ανοιχτός μεταβατικός χώρος απόκτησης εμπειριών. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή ΘΚ ποτέ δεν εξοικειώθηκε με τις πολύ συμπεριφοριστικές εμπειρίες μάθησης, όπως το ξύρισμα του κεφαλιού ή το να φοράει κανείς ταμπέλες. Αυτό σχετιζόταν με το γεγονός ότι οι αναμνήσεις από τα φασιστικά καθεστώτα στην Ευρώπη ήταν νωπές και πολύ άσχημες. Η Ευρώπη αποτέλεσε τη δημιουργική ψυχή της προοδευτικής σκέψης ακαδημαϊκών όπως η Martha και ο Don Ottenberg. Η Martha ήταν πρωτοπόρος του φεμινισμού και βαθιά αφοσιωμένη σε θέματα που αφορούν νεαρές γυναίκες που έχουν μπλεξίματα. Ο Don ήταν ο πρώτος στο χώρο που αμφισβήτησε την οποιαδήποτε μορφή κατήχησης/κατευθυντισμού ή αυταρχικής ηγεσίας.
(Broekaert, E., Vandevelde, S. & Yates, R.(2005). Dr. D.J. Ottenberg, friend and humanitarian. A personal account of a therapeutic community pionier. Therapeutic Communities: The International Journal for Therapeutic and Supportive Organizations, 26(2), 215-224.)
Κάτι ακόμη σημαντικό, που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι οι ΘΚ στην Ευρώπη επηρεάστηκαν πολύ από το «Νέο Εκπαιδευτικό Κίνημα» της «Παιδαγωγικής Μεταρρύθμισης» με εκπαιδευτές και δασκάλους όπως οι Jean Piaget, Maria Montessori, Rudolph Steiner κλπ. Στην Αγγλία, η Παιδαγωγική Μεταρρύθμιση (The New Fellowship) ήταν πολύ κοντά με τις Θεραπευτικές Κοινότητες για παιδιά. Ο «Σύλλογος Θεραπευτικών Κοινοτήτων» και το «Διεθνές Περιοδικό Θεραπευτικών Κοινοτήτων –Θεραπευτικές Κοινότητες» συγκεντρώνει επίσης ΘΚ για παιδιά, διαταραχές προσωπικότητας και θέματα εξαρτήσεων. Στην Ευρώπη, οι εμπειρίες και οι γνώσεις από την Παιδαγωγική Μεταρρύθμιση και τις Δημοκρατικές ΘΚ, θα μπορούσαν εύκολα να ενταχθούν στις στεγνές ΘΚ, για παράδειγμα η έννοια της αυτό-διοίκησης, των μαθητών στις τάξεις και των μηχανισμών των ομάδων κλπ.
Ε: Η επόμενη ερώτηση αφορά το πώς ξεκίνησε η εμπλοκή σας στο χώρο των εξαρτήσεων; Τι σας κινούσε το ενδιαφέρον;
Στο τρίτο έτος των Μεταπτυχιακών μου σπουδών στην Ψυχολογία και την Εκπαίδευση, επέλεξα το μάθημα της Ορθοπαιδαγωγικής, ή αλλιώς της εκπαίδευσης για άτομα σε δύσκολες συνθήκες διαβίωσης. Στο Τμήμα όπου φοιτούσα συνηθιζόταν οι φοιτητές να κάνουν πρακτική σε κάποια άλλη χώρα (το Βέλγιο είναι μικρή χώρα). Καθηγήτριά μου εκείνη την περίοδο ήταν η Maria Wens, με έστειλε στο Άμστερνταμ στην Κλινική Jellinek. Εκεί στεγαζόταν μια ΘΚ για εξαρτημένους: η “Linneus Parkweg”. Ο επόπτης μου Henri Boulogne, ένας ψυχολόγος δεν είχε ξεκάθαρη εικόνα για το πώς λειτουργεί μια ΘΚ για εξαρτημένους. Η Linneus Parkweg ήταν μάλλον ένας χώρος όπου διέμεναν κάποιοι άνθρωποι μαζί με ένα λίγο πολύ δομημένο τρόπο. Υπήρχαν ομαδικές συναντήσεις και ατομικές συζητήσεις. Το 1971, ο επόπτης μου ο Henri Boulogne, συμμετείχε σε θεραπευτική εκπαίδευση υπό τον Dr. Dan Casriel. Είχε λοιπόν την εμπειρία της επονομαζόμενης Scream Psychotherapy, που αργότερα ονομάστηκε Bonding Therapy ή Διεργασία Νέας Ταυτότητας. Την ίδια συνάντηση παρακολούθησε και ο γνωστός ολλανδός ψυχίατρος Martien Kooyman (ο ιδρυτής της Emiliehoeve). Ο Henri Boulogne επέστρεψε τόσο ενθουσιασμένος από την εκπαίδευση που μια εβδομάδα αργότερα όλοι συμμετείχαμε σε ομάδες bonding. Όμως εκτός από αυτό ο Casriel είχε επίσης εισαγάγει τους εκπαιδευόμενους στην έννοια των αμερικανικών στεγνών θεραπευτικών κοινοτήτων για τις εξαρτήσεις. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ερχόμουν σε επαφή με θεραπευτική κοινότητα. Αργότερα πραγματοποίησα τη μεταπτυχιακή μου εργασία με θέμα «νεαρά άτομα και εξάρτηση». Αφού αποφοίτησα ξεκίνησα να εργάζομαι στο Βέλγιο, στην κλινική για τα ναρκωτικά και το αλκοόλ “The Pilgrim”. Ανέλαβα μια ομάδα νεαρών εξαρτημένων και μετά από απανωτές αποτυχίες με πελατοκεντρικές ομαδικές προσεγγίσεις και το σύστημα ανταμοιβών αποφάσισα να συνεχίσω την εκπαίδευσή μου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκεί, συμμετείχα ως «μη εξαρτημένο μέλος» στις ΘΚ Last Renaissance, Oddyssey house, Delancy street family και ως επισκέπτης πήγα και στο Synanon. Μετά από έξι μήνες επέστρεψα στο Βέλγιο και ξεκίνησα τη δημιουργία της ΘΚ “De Kiem”, το αντικείμενο της διδακτορικής μου διατριβής. Για αυτό το σκοπό, εκπαίδευσα το προσωπικό και μια ομάδα μελών. Το 1978, η “De Kiem” ανεξαρτητοποιήθηκε από την κλινική, “the Pilgrim”. Αργότερα, οι καλοί φίλοι και συνάδελφοι Rudy Bracke, Dirk Vandevelde και Dirk Calle ανέλαβαν την ΘΚ και συνέχισαν την καλή δουλειά που είχε ξεκινήσει. Εγώ έφυγα από τη ΘΚ με την ολοκλήρωση του διδακτορικού μου και επέλεξα να ακολουθήσω ακαδημαϊκή καριέρα.
Ε: Ποια ήταν η σημαντικότερη δυσκολία που αντιμετωπίσατε;
ΕΒ: Ποτέ δεν αντιλαμβανόμαστε τη ΘΚ ως ψυχιατρικό νοσοκομείο, μάλλον ως ένα εκπαιδευτικό και κοινωνικό πείραμα, παρότι στις αρχές έτσι λειτουργούσε. Είναι κατανοητό λοιπόν ότι αντιμετωπίσαμε αρκετές εντάσεις με το ιατρικό προσωπικό. Όταν έκλεινε η καριέρα μου στο De Kiem υπήρξε μια σύγκρουση με τη νέα διευθύντρια. Για μια δυο ημέρες εργάστηκα παράλληλα στο De Kiem και στη νέα ακαδημαϊκή μου θέση, όμως ο ανεπίσημος ρόλος που είχα στον οργανισμό έκανε τη νέα διευθύντρια να ασφυκτιά. Με απέλυσαν/έδιωξαν από το “De Kiem” (ή μάλλον με απάλλαξαν από τα καθήκοντά μου). Διατήρησα όμως μια βαθιά φιλική σχέση με το προσωπικό της ΘΚ. Αργότερα, έφυγε και εκείνη η καινούργια διευθύντρια, αφού πέρασε μια περίοδο αγωνίας μέσα στον οργανισμό. Τώρα είμαι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του De Kiem υπεύθυνος για τις επιστημονικές έρευνες.
Ε: Όταν ήσασταν παιδί τι βλέπατε στο μέλλον, φανταζόσασταν ότι θα γίνετε αυτό που είστε σήμερα;
ΕΒ: Ήθελα να γίνω εκπαιδευτικός, στη φυσική αγωγή. Είχα ένα ατύχημα όμως κατά τη διάρκεια της προπόνησης που έκανα με βάρη, λίγο πριν μπω στο πανεπιστήμιο, έτσι άλλαξα κατεύθυνση και ακολούθησα την ψυχολογία και την εκπαίδευση.
Ε: Υπάρχουν κάποιες λανθασμένες επιλογές που κάνατε κατά τη διάρκεια της καριέρας σας, τις οποίες ωστόσο εκτιμήσατε αργότερα ως θετικές;
Όταν ξεκινήσαμε την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Θεραπευτικών Κοινοτήτων μαζί με τους Martien Kooyman, Lars Bremberg, Martin Lutterjohann, David Tomlinson και Mario Picchi, βρεθήκαμε αντιμέτωποι με ένα δίλημμα. Πώς θα αντιδρούσαν οι Αμερικανοί φίλοι μας; Μέχρι τότε ήμασταν ενταγμένοι στην Παγκόσμια Ομοσπονδία Θεραπευτικών Κοινοτήτων υπό την εμπνευσμένη ηγεσία του μονσινιόρ W. B. O’Brian. Με πολύ μεγάλο δισταγμό πήραμε την απόφαση να «ανεξαρτητοποιηθούμε». Αργότερα και άλλες ήπειροι δημιούργησαν τις δικές τους Ομοσπονδίες. Ωστόσο, το κίνημα αυτό δυνάμωσε μέσα από την καλή αλληλεπίδραση ανάμεσα στην Παγκόσμια Ομοσπονδία και τις τοπικές, καθώς δημιουργήθηκε μια δημιουργική πηγή δυναμικής ανάπτυξης και αλληλεπίδρασης.
Ε: Ωστόσο διατηρήσατε την επαφή με τις ΘΚ μέσω της EFTC;
ΕΒ: Μέσω της EFTC και της σχέσης μου με τη “De Kiem” διατήρησα την επαφή με το χώρο της θεραπείας. Ορισμένα από τα άρθρα και τις μελέτες που έκανα δεν θα ήταν δυνατό να έχουν πραγματοποιηθεί χωρίς αυτή τη μακρόχρονη συνεργασία. Το Νοέμβριο του 2010, θα παρουσιάσω μια ανασκόπηση σχετικά με τα 30 χρόνια επιστημονικής συνεργασίας με την De Kiem, στο συνέδριο του EWODOR στο Πανεπιστήμιο του Στέρλινγκ στη Σκοτία. Θα περιλαμβάνει επιστημονικά στοιχεία, καθώς και ό,τι αφορά τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής και της φροντίδας της ΘΚ. Έχω επίσης γράψει ένα άρθρο για αυτή την έντονη συνεργασία.
(Broekaert, E., Vandevelde, S., Vanderplasschen, W., Soyez, V. & Poppe, A. (2002). Two decades of “research-practice” encounters in the development of European therapeutic communities for substance abusers. Nordic Journal of Psychiatry, 56(5), 371-377.)
Ε: Από όλα με τα οποία ασχοληθήκατε τι σας άρεσε τελικά περισσότερο; Η έρευνα, η διδασκαλία, η θεραπεία, ή η συγγραφή;
ΕΒ: Αυτό είναι πολύ δύσκολο να το απαντήσω. Εξαρτάται από τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε φορά. Είναι πιο διασκεδαστικό να γράφεις ένα άρθρο από το να κάνεις διοικητική δουλειά. Όπως επίσης είναι πιο διασκεδαστικό να διδάσκεις μια μικρή ομάδα φοιτητών που τους ενδιαφέρει το θέμα από ό,τι 400 πρωτοετείς φοιτητές στο πανεπιστήμιο.
Ε: Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που θα τους θεωρούσατε δασκάλους σας, συμβούλους ή μέντορες, στην επαγγελματική και προσωπική σας ζωή;
ΕΒ: Τα περισσότερα τα έμαθα από τον Donald Ottenberg. Αναμφισβήτητα, τον γνωρίζεις;
Ε: Έχω διαβάσει ένα άρθρο που είχε γράψει μαζί με τη Martha Ottenberg
ΕΒ: Ο Don και εγώ ήμασταν στενοί φίλοι για πολλά χρόνια. Ο Don ήταν πνευμονολόγος και διευθυντής της ΘΚ “Eagleville hospital” στη Φιλαδέλφεια. Τόσο ο ίδιος όσο και η γυναίκα του, Martha, υπήρξαν για πολλά χρόνια εκπαιδευτές στο “Casa Del Sol” (Ρώμη, Ιταλία) στο πλαίσιο του “Project Man”. Όπως και όλοι οι ερευνητές σε θέματα των ΘΚ, μεγάλη εκτίμηση τρέφω για τον George DeLeon, τον οποίο γνώρισα κατά τη διάρκεια της πρώτης μου επίσκεψης στη Νέα Υόρκη. Επίσης, ο Martien Kooyman μας βοήθησε πολύ με το ξεκίνημα της “De Kiem”, και με τον οποίο ακόμη διατηρείται η επαφή. Επίσης, έχω στενή συνεργασία με τον Rowdy Yates και τον Anthony Slater στο πλαίσιο των EFTC, EWODOR και του περιοδικού TC Journal.
Ε: Και μια τελευταία ερώτηση: ποια θα ήταν η συμβουλή σας προς ένα νεαρό θεραπευτή ή ερευνητή;
ΕΒ: Στις μέρες μας οι ερευνητές και οι εκπαιδευτικοί στερούνται μεγάλης πρακτικής εμπειρίας. Βασίζουν τη διδασκαλία τους σε ερευνητικά ευρήματα. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς τους φοιτητές αργότερα περνούν στην πρακτική και τους λείπουν αυτές οι γνώσεις, όταν έρχεται η στιγμή να πάρουν μια απόφαση για δράσεις της καθημερινότητας. Μπορεί να πιστεύουν μια θεωρία και να ξεχνούν την πολυπλοκότητα της ενέργειας που πρέπει να κάνουν. Δυστυχώς, δεν υπάρχει απεριόριστος χρόνος για την ολοκλήρωση της διδακτορικής τους διατριβής. Εργάζονται σε υψηλά επίπεδα άγχους. Θα τους συμβούλευα λοιπόν να εύρισκαν μια καλή ισορροπία ανάμεσα στην έρευνα και την πράξη. Επίσης, πιστεύω ότι είναι σημαντικό να ταξιδέψουν και να σπουδάσουν στο εξωτερικό. Οι νεαροί φοιτητές εκπαίδευσης και έρευνας θα πρέπει να συμμετέχουν σε διεθνείς συναντήσεις και συμπόσια και να συμβάλουν ενεργά στο χώρο τους. Καλό είναι επίσης να αναπτύσσουν γενικά ενδιαφέροντα και να περνούν χρόνο σε μουσεία και εκθέσεις τέχνης και τέλος να διασκεδάζουν.
Ε: Δεν έχω άλλες ερωτήσεις να σας κάνω.
ΕΒ: Χαίρομαι που δεν ρωτάτε τα πάντα!
Ε: Ήταν τιμή για μένα η συζήτηση που κάναμε! Σας ευχαριστώ για το χρόνο σας.
ΕΒ: Ευχαρίστησή μου…
