Μετάφραση Γεωργία Χριστοφίλη
DOI: https://doi.org/10.57160/BJNV9378
Ε: Με ποιον τρόπο ξεκίνησε η εμπλοκή σας στο χώρο των εξαρτήσεων;
Dr. I. Koutsenok: Τα πρώτα μου βήματα ήταν στο χώρο της Γενικής Ψυχιατρικής. Οπότε στα πρώτα στάδια της επαγγελματικής μου καριέρας δούλευα σε μια ψυχιατρική πτέρυγα. Έπειτα, εντελώς τυχαία, άνοιξε μια θέση ακαδημαϊκού, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ψυχιατρικής, που ασχολούταν με την εξαρτητική συμπεριφορά και τη χρήση ουσιών. Έκανα αίτηση και πήρα τη θέση, έτσι ξεκίνησαν όλα. Αυτό ήταν το 1985, πριν από 25 χρόνια. Αρχικά δεν μου άρεσε, ήμουν κάπως απογοητευμένος γιατί δεν ήξερα τι, ακριβώς, ήταν αυτό που επρόκειτο να ξεκινήσω. Όταν όμως ξεκίνησα να δουλεύω ανακάλυψα ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον θέμα. Όλα όσα συναντάς στη γενική ψυχιατρική τα συναντάς και στον τομέα των εξαρτήσεων, και ακόμη περισσότερα. Από τότε που ξεκίνησε η επαφή μου με αυτόν τον τομέα, άρχισε να με ενδιαφέρει ολοένα και πιο πολύ.
Ε: Έχετε προσφέρει πολύτιμο έργο στο χώρο της έρευνας, της θεραπείας και της εκπαίδευσης θεραπευτικού προσωπικού. Πώς ξεκίνησε αυτό και ποιες είναι οι κυριότερες κατευθύνσεις στη δουλειά σας;
Dr. I. Koutsenok: Αυτό που απολαμβάνω περισσότερο είναι η κατάρτιση και εκπαίδευση συμβούλων, κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων, ψυχιάτρων και άλλων επαγγελματιών στον τρόπο παροχής αποτελεσματικών, ερευνητικά τεκμηριωμένων παρεμβάσεων στους θεραπευόμενους. Η αλήθεια είναι ότι σε αυτόν τον τομέα κανείς δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικός από μόνος του. Πρέπει να υπάρχει συνεργασία με άλλους ανθρώπους. Επιπλέον, δεν υπάρχει φαρμακευτική αγωγή σε ολόκληρο τον κόσμο που να επιλύει τα προβλήματα των ανθρώπων με διαταραχές χρήσης αλκοόλ και ψυχοτρόπων ουσιών. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί κανείς να βασίζεται αποκλειστικά στη φαρμακευτική αγωγή, και αυτό δεν διαφέρει από οποιονδήποτε τομέα ασχολείται με τις χρόνιες και υποτροπιάζουσες παθήσεις.
Οι εξυπηρετούμενοί μας έχουν ανάγκη μια αλλαγή συμπεριφοράς. Αυτό λοιπόν που προσπαθώ να κάνω είναι να οργανώσω προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης κατάλληλα για άτομα με διαφορετικές επαγγελματικές ιδιότητες και διαφορετική κουλτούρα, ώστε να γίνουν πιο αποτελεσματικοί στη συνεργασία μεταξύ τους, καθώς και στο κοινό έργο που καλούνται να κάνουν με άτομα που έχουν προβλήματα χρήσης ουσιών. Κάτι που επίσης με ενδιαφέρει είναι η ανάπτυξη ειδικών προγραμμάτων για εξυπηρετούμενους με προβλήματα χρήσης ουσιών και εγκληματική συμπεριφορά. Βλέπετε τις περισσότερες φορές η χρήση ουσιών αποτελεί απλώς σύμπτωμα σημαντικής δυσλειτουργίας και η αντιμετώπιση του συμπτώματος χωρίς να έχει αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στον πυρήνα του, ουσιαστικά δεν έχει πολύ νόημα. Είναι σαν να έχουμε κάποιον που έχει όγκο στον εγκέφαλο και εμείς να του δίνουμε ασπιρίνη για τον πονοκέφαλο. Παρόλο που ο πονοκέφαλος θα υποχωρήσει για ένα μισάωρο, το πρόβλημα δεν θα έχει λυθεί. Έτσι, η εγκληματική συμπεριφορά, η χρήση ουσιών και όλων των ειδών οι δυσλειτουργικές συμπεριφορές, σε πολλές περιπτώσεις αποτελούν απλώς συμπτώματα ενός υποβόσκοντος προβλήματος. Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να διδάξω πρώτα τον εαυτό μου, και μετά τους άλλους, για το πώς μπορούν να αντιμετωπίσουν και να διαμορφώσουν μια συμπεριφορά, πώς να την κάνουν πιο λειτουργική.
Ε: Είναι πολύ εντυπωσιακό. Πώς οργανώνει όμως κανείς μέσα στη φυλακή παρεμβάσεις συμπεριφορικής θεραπείας, είναι δύσκολο;
Dr. I. Koutsenok: Η δουλειά μέσα στη φυλακή είναι δύσκολη ούτως ή άλλως, ό,τι κι αν κάνεις. Το περιβάλλον είναι πολύ ιδιαίτερο και εξαιρετικά εγκληματογενές. Είναι δύσκολο, χρειάζεται να γίνουν πολλά πράγματα. Η δουλειά γίνεται από πάνω προς τα κάτω και από κάτω προς τα πάνω. Για παράδειγμα, πρέπει οι επικεφαλείς του συστήματος, αυτοί που λαμβάνουν τις αποφάσεις, να πειστούν πραγματικά ότι αυτό που κάνεις έχει νόημα, όσον αφορά την εξοικονόμηση χρημάτων, τη μείωση αφενός της εγκληματικότητας και αφετέρου τη μείωση της υποτροπής στην εγκληματικότητα. Αυτό χρειάζεται να γίνει από πάνω προς τα κάτω. Τώρα όσον αφορά το από κάτω προς τα πάνω, σημαίνει να μπορέσεις να βρεις τους ανθρώπους, οι οποίοι θα είναι πρόθυμοι να δουλέψουν μέσα στη φυλακή, όπου δεν είναι ακριβώς το καλύτερο περιβάλλον στον κόσμο. Επιπλέον, το προσωπικό που δουλεύει εκεί, με εξαίρεση το φυλακτικό προσωπικό στην Καλιφόρνια, δεν αμείβεται ιδιαίτερα καλά. Αυτή λοιπόν είναι μια ακόμη πρόκληση, να βρεις τους ανθρώπους που θα έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση, και οι οποίοι θα μείνουν και θα κάνουν αυτή τη δουλειά, τουλάχιστον για ένα διάστημα. Υπάρχουν πολλές προκλήσεις, όμως ξέρετε κάτι, ακόμη και με όλες αυτές τις προκλήσεις, μπορεί να πραγματοποιηθεί. Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία είναι ένα από τα δύο θεραπευτικά μοντέλα που έχουν αποδείξεις για την αποτελεσματικότητά τους μέσα στη φυλακή. Το μοντέλο της θεραπευτικής κοινότητας είναι πολύ αποτελεσματικό με παραβάτες που παίρνουν πολλά ρίσκα. Για τους παραβάτες που παίρνουν λιγότερα ρίσκα, πιο αποτελεσματικό είναι το μοντέλο της γνωσιακής συμπεριφορικής παρέμβασης. Επίσης, αυτό το μοντέλο θεραπείας είναι γενικά συντομότερο και πιο οικονομικό.
Ε: Δουλεύετε με ομάδες μέσα στη φυλακή;
Dr. I. Koutsenok: Ναι, η δουλειά σε ομάδες , συνήθως, είναι πιο αποτελεσματική από την ατομική για τους θεραπευόμενους με διαταραχή χρήσης ουσιών. Ενώ ταυτόχρονα, είναι και πιο οικονομική.
Ε: Από όλα τα χρόνια εμπειρίας που έχετε στη δουλειά στις φυλακές, τι ήταν αυτό που σας έμαθε τα περισσότερα;
Dr. I. Koutsenok: Εξαιρετική ερώτηση, να σας πω. Κατ’αρχην είχα την ευκαιρία να δουλέψω με διαφορετικούς πολιτισμούς σε διάφορα μέρη του κόσμου. Ένα από τα μαθήματα που έχω πάρει είναι ότι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί. Και πρέπει να γνωρίζω περισσότερα για τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ τους. Το δεύτερο, που έχω μάθει δουλεύοντας με διαφορετικούς πολιτισμούς και σε διαφορετικά περιβάλλοντα, είναι η σημασία που έχει να ακούς. Συνήθως μιλάμε, σπάνια έχουμε μάθει να ακούμε.
Ε: Ποια είναι τα κοινά σημεία στο χώρο της τοξικοεξάρτησης, από τους ανθρώπους με τους οποίους έχετε δουλέψει, και οι διαφορές ανάμεσα στην εξάρτηση και την ψυχοπαθολογία;
Dr. I. Koutsenok: Ας μιλήσουμε αρχικά για την ψυχοπαθολογία. Υπάρχουν περισσότερες ομοιότητες από ό,τι διαφορές στην ανάπτυξη των διαταραχών της εξάρτησης. Η διαταραχή κατάχρησης ουσιών για τα άτομα με εξάρτηση (από ουσίες) είναι μια χρόνια υποτροπιάζουσα πάθηση. Όμως, δεν είναι η μόνη που γνωρίζουμε. Για παράδειγμα, και ο διαβήτης είναι χρόνια υποτροπιάζουσα πάθηση. Οι ομοιότητες ανάμεσα στο διαβήτη και την εξάρτηση από το αλκοόλ, ή τις ουσίες, είναι πολλές. Ας αναφερθούμε σε κάποιες: και οι δύο επηρεάζονται γενετικά, και οι δύο επηρεάζονται από το μεταβολισμό, και οι δύο είναι χρόνιες, και οι δύο παρουσιάζουν επιδείνωση και έπειτα βελτίωση. Και, τέλος, και οι δύο εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή, απαιτούν αρκετές αλλαγές σε επίπεδο συμπεριφοράς. Κάποιος που έχει διαβήτη, ακόμη κι αν του δώσουμε το καλύτερο φάρμακο στον κόσμο, εάν δεν ακολουθεί πρόγραμμα άσκησης, εάν δεν αλλάξει τη διατροφή του, εάν δεν σταματήσει το κάπνισμα, εάν δεν αλλάξει κάποιες συμπεριφορές και δεν υιοθετήσει κάποιες άλλες, θα πεθάνει. Ακόμη και με το καλύτερο φάρμακο στον κόσμο. Εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να γίνει πολλή δουλειά και σε συμπεριφορικό επίπεδο, το ίδιο ισχύει και για την εξάρτηση.
Η βασική διαφορά που υπάρχει είναι η στάση της κοινωνίας απέναντι στις δύο παθήσεις. Η κοινωνία θεωρεί ότι ο διαβήτης είναι μια «καλή πάθηση» ενώ η εξάρτηση από το αλκοόλ, ο αλκοολισμός, μια «κακή πάθηση». Οι διαφορές λοιπόν βρίσκονται κατά κύριο λόγο στην αντιμετώπιση που δέχονται οι άνθρωποι που έχουν αυτό το πρόβλημα από την κοινωνία. Φυσικά, κάποιες κοινωνίες μπορεί να είναι πιο ανεκτικές απέναντι στο πρόβλημα της εξάρτησης από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά και κάποιες λιγότερο. Υπάρχουν κάποιες κοινωνίες που είναι πολύ ανεκτικές προς τον αλκοολισμό και λιγότερο ανεκτικές προς τη χρήση ουσιών, όπως για παράδειγμα η Ρωσία.
Ε: Θεωρείτε ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές στο χώρο αυτό μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής;
Dr. I. Koutsenok: Αυτό είναι πραγματικά δύσκολο να το απαντήσω. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια τεράστια χώρα, με πάρα πολλές διαφορές ακόμη και μεταξύ των πολιτειών. Εγώ δουλεύω στην Καλιφόρνια, η οποία είναι μια πολύ προηγμένη πολιτεία, με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Η Καλιφόρνια είναι πολύ διαφορετική σε σύγκριση με το Μιζούρι, ή κάποιες κεντρικές πολιτείες, ο τρόπος ζωής διαφέρει πολύ. Υπάρχουν, συνεπώς, πάρα πολλές διαφορές στη στάση. Οι ευρωπαίοι… και οι αμερικανοί… η κοινωνία στην Αμερική τείνει να είναι πιο τιμωριτική σε σύγκριση με την Ευρώπη.
Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, τουλάχιστον οι περισσότερες από τις δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες, φαίνεται να έχουν πιο ανεκτική και λιγότερο τιμωριτική στάση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, είναι αρκετά εύκολο να βρεθεί κανείς στη φυλακή. Πραγματικά πολύ εύκολο. Στις περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές χώρες πρέπει να κάνεις κάτι πραγματικά ανόητο για να βρεθείς στη φυλακή. Αντίθετα στις ΗΠΑ, λόγω της τιμωριτικής στάσης, δεν είναι τόσο δύσκολο. Υπάρχουν πολλές διαφορές λοιπόν, μέσα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όσον αφορά τη στάση απέναντι στα άτομα που κάνουν χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ.
Ε: Από την εμπειρία που έχετε αποκομίσει από διαφορετικές χώρες, ποιες είναι οι ομοιότητες και ποιες οι διαφορές στις εξαρτήσεις;
Dr. I. Koutsenok: Και πάλι το ίδιο ισχύει η Ευρώπη είναι πολύ μεγάλη, με πολλές διαφορετικές παραδόσεις. Οι Νοτιοευρωπαϊκές χώρες όπως για παράδειγμα η Ελλάδα, η Ισπανία, είναι, συνήθως, κοινωνίες με έντονο το ρόλο της οικογένειας και αυτό επηρεάζει τα άτομα που κάνουν χρήση ή είναι εξαρτημένα από τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ. Για παράδειγμα, απ’όσο γνωρίζω στην Ελλάδα τα άτομα που είναι εξαρτημένα παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα με την οικογένειά τους. Οι οικογένειες δεν τους διώχνουν. Άτομα ηλικίας 20, 22, 25, ακόμη και 30 ετών, με σοβαρά προβλήματα με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, δεν τους διώχνουν, εξακολουθούν και μένουν με τους γονείς τους. Εδώ φαίνεται και πάλι ο ρόλος των παραδόσεων και της οικογένειας σε αυτόν τον τρόπο ζωής. Στην Αμερική είναι μάλλον απίθανο να συμβεί κάτι τέτοιο. Και η οικογένεια είναι ένα από τα σημαντικότερα δίκτυα υποστήριξης που μπορούν να έχουν. Τους διώχνουν από την οικογένειά τους και συνεπώς χάνουν έναν πολύ σημαντικό παράγοντα στήριξης.
Ε: Ποια είναι κάποια από τα σχέδιά σας και τα κύρια σημεία που θα θέλατε να συζητήσετε μαζί μας;
Dr. I. Koutsenok: Πιστεύω ότι δύο είναι τα πολύ σημαντικά πράγματα που θα πρέπει να μοιραστώ μαζί σας. Το ένα είναι η συνέχιση των θεραπευτικών προγραμμάτων για παραβάτες με προβλήματα χρήσης αλκοόλ και ναρκωτικών. Το άλλο είναι κάτι που υλοποιώ με το προσωπικό μου στην Καλιφόρνια. Πρόκειται για την αποτελεσματική διαχείριση των παραβατών που έχουν απελευθερωθεί από καθεστώς κράτησης. Να σας εξηγήσω όμως τι εννοώ. Και πάλι επιτρέψτε μου να χρησιμοποιήσω το παράδειγμα με το διαβήτη. Οι άνθρωποι που έχουν διαβήτη, συνήθως, έχουν και άλλα πολλά ακόμη προβλήματα. Χρειάζονται πολλές υπηρεσίες, για τα μάτια τους, επεμβάσεις για τα προβλήματα διαβήτη, και άλλα πολλά και ιδιαίτερα πολύπλοκα ζητήματα. Ακόμη και αν είσαι ο θεραπευτής θαύμα, δεν μπορείς να τα κάνεις όλα μόνος σου. Αυτό δεν είναι δικό σου σφάλμα, έχει να κάνει με τη φύση του προβλήματος. Πρέπει λοιπόν να γίνει διαχείριση του περιστατικού. Χρειάζεται να υπάρχει ένας άνθρωπος, ή μια ομάδα ανθρώπων, που θα διασφαλίζουν ότι όλες οι απαραίτητες υπηρεσίες παρέχονται. Το άτομο αυτό λοιπόν έχει όλες τις πληροφορίες, έχει πρόσβαση στο θεραπευόμενο κάθε στιγμή και θα τον καθοδηγήσει σε όλη τη διαδικασία απεξάρτησης. Αυτό είναι που ονομάζουμε διαχείριση περιστατικού. Εξάρτηση από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά συν την παραβατικότητα, τα άτομα που έχουν και τα δύο και βρίσκονται στη φυλακή, είναι άνθρωποι με πολλά προβλήματα. Δεν έχουν χρήματα, δεν έχουν που να μείνουν, δεν έχουν στέγη, δεν έχουν πηγή εισοδήματος, έχουν πολλά προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας, οδοντιατρικά προβλήματα, ό,τι πρόβλημα μπορείτε να φανταστείτε. Ακόμη και αν έχετε παράσχει την καλύτερη πιθανή θεραπεία σε κάποιον που βρίσκεται στη φυλακή, εάν μετά τον αφήσετε απλώς να φύγει, και τον απελευθερώσετε για να επιστρέψει στο «τίποτα», τότε έχετε χάσει το νόημα. Δεν μπορείτε να το κάνετε αυτό. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι θα υποτροπιάσουν πολύ γρήγορα, για ποιο λόγο; Επειδή έχουν πάρα πολλές ανάγκες για να μπορέσουν να ζήσουν εκτός. Ένας από τους τρόπους να αντιμετωπιστούν αυτές οι ανάγκες, είναι η καθιέρωση της διαδικασίας της διαχείρισης περιστατικού, η οποία είναι πολύ σημαντική μετά την απελευθέρωση. Και αυτό είναι που κάνουμε στην Καλιφόρνια και το κάνουμε με αρκετή επιτυχία.
Ε: Πώς είναι οργανωμένη η ομάδα των ειδικών;
Dr. I. Koutsenok: Πρόκειται για ειδικά εκπαιδευμένους κοινωνικούς λειτουργούς, που δουλεύουν με 20-25 θεραπευόμενους. Δουλεύουν με αυτούς τους ανθρώπους ακόμη και πριν πάνε στη φυλακή. Αξιολογούν τις ανάγκες τους. Αυτοί οι άνθρωποι θα πάνε στη φυλακή, και θα εκτίσουν ακριβώς την ποινή που τους επιβλήθηκε από το δικαστήριο, αυτό δεν μπορεί να αλλάξει. Όμως, ο διαχειριστής του περιστατικού θα διασφαλίσει ότι κατά την περίοδο φυλάκισης, αυτοί οι άνθρωποι θα έχουν πρόσβαση στα προγράμματα φυλακών.
Ε: Και από πού πληρώνονται;
Dr. I. Koutsenok: Πληρώνονται από το συμβόλαιό μου με την Πολιτεία της Καλιφόρνια, εγώ πληρώνω το μισθό τους.
Ε: Χρειάζονται επιπλέον εκπαίδευση για τον τρόπο αντιμετώπισης;
Dr. I. Koutsenok: Ναι, χρειάζεται παρόλο που είναι εκπαιδευμένοι κοινωνικοί λειτουργοί. Αποτελούν τη σύνδεση ανάμεσα στις διάφορες υπηρεσίες και το θεραπευόμενο. Σκεφτείτε το λίγο. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι έχετε ένα αυτοκίνητο και είναι παλιό, έχει πολλά προβλήματα. Τι θα προτιμούσατε; Να φτιάξετε το αυτοκίνητό σας σε ένα συνεργείο, όπου υπάρχει ένας ειδικός για τα φρένα, ένας ειδικός για τη μηχανή, ένας για ειδικός για τις ταχύτητες, ένας ειδικός για το παρμπρίζ, ή να πάτε σε διαφορετικά μέρη για τις διαφορετικές υπηρεσίες; Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε.
Ε: Ποιες είναι οι δεξιότητες που έχετε αναπτύξει που σας βοηθούν να είστε αυτός που είστε;
Dr. I. Koutsenok: Έμαθα από νωρίς στην επαγγελματική μου πορεία ότι η εργασία μου και η προσωπική μου ζωή είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Δεν παίρνω τη δουλειά μου στο σπίτι, τουλάχιστον προσπαθώ να μην το κάνω. Όταν είμαι σπίτι παίζω με τα παιδιά μου, περνάω καλά με τη γυναίκα μου, παίζω με το σκύλο μου και προσπαθώ να μη μιλάω καθόλου για τη δουλειά. Πιστέψτε με βοηθάει!
Ε: Ο λόγος που μπορείτε να συνεχίσετε να εργάζεστε σε ένα τόσο δύσκολο χώρο, είναι ότι έχετε δει να γίνονται σημαντικές αλλαγές στο χώρο της φυλακής;
Dr. I. Koutsenok: Ναι. Η φυλακή είναι ένας πολύ συντηρητικός χώρος. Το σωφρονιστικό σύστημα στην Αμερική, ιδιαίτερα στην Καλιφόρνια είναι πολύ γραφειοκρατικό. Όσο περισσότερη είναι η γραφειοκρατία τόσο λιγότερη είναι η πρόοδος. Όμως έχω δει βελτιώσεις. Έχω δει πολύ θετικά πράγματα παρά τη γραφειοκρατία. Ιδιαίτερα όταν συζητάς με τα άτομα που λαμβάνουν τις αποφάσεις, αυτούς που βρίσκονται ψηλά, στα ανώτατα στελέχη της διοίκησης, χρειάζεται να τους παρουσιάσεις στοιχεία, λογικά, μην τους μιλάς για ψυχοδυναμική ή τέτοιου είδους θέματα, διότι αυτό δεν το καταλαβαίνουν. Θα πρέπει να μιλήσεις στη γλώσσα τους. Εάν τους παρουσιάσεις στοιχεία κοινής λογικής όπως: «Θέλεις να εξοικονομήσεις χρήματα; Να σου πω πώς θα γίνει. Για να τα καταφέρουμε, εάν τα καταφέρουμε, θα προσπαθήσουμε μαζί και ίσως μπορέσουμε να μειώσουμε την υποτροπή στην εγκληματικότητα κατά 50%». Πες μου λοιπόν, τι είναι καλύτερα, να επενδύσεις $5 και να πάρεις πίσω $50; Ή να ξοδέψεις συνολικά $100; Αυτός είναι ο τρόπος να μιλήσεις με τη διοίκηση, αυτή τη γλώσσα καταλαβαίνουν. Έτσι μπορούν να πειστούν. Αυτή είναι μια καλή ιδέα. Σίγουρα δεν πρέπει να πεις ψέματα, διότι εάν πεις ψέματα, μπορεί να πάρεις τα χρήματα μία φορά αλλά εάν δεν τα καταφέρεις δεν πρόκειται να ξαναπάρεις χρήματα. Αυτό που υποστηρίζεις λοιπόν, θα πρέπει να είσαι βέβαιος ότι είναι αληθές. Είναι σαν τις πωλήσεις, δεν πρόκειται ποτέ να καταφέρεις να πουλήσεις ένα προϊόν εάν δεν σου αρέσει πραγματικά.
Ε: Ποιες είναι οι πιο σημαντικές δεξιότητες που έχετε σε επαγγελματικό επίπεδο;
Dr. I. Koutsenok: Το να ακούς, η συνέντευξη κινητοποίησης ή η δουλειά κινητοποίησης, η ικανότητα να δουλεύεις σε ομάδες και να κατανοείς που βρίσκεσαι. Οι φυλακές είναι ένα μοναδικό περιβάλλον. Οι περισσότεροι έχουν δει τις φυλακές, όπως παρουσιάζονται στις ταινίες, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Έχω συναντήσει πολλούς ανθρώπους, πολλούς συμβούλους με καλή διάθεση, καλές προθέσεις να βοηθήσουν, και οι οποίοι κάνουν αίτηση για να πιάσουν δουλειά σε κάποια φυλακή ως σύμβουλοι. Έπειτα όταν πάρουν τη δουλειά συνειδητοποιούν ότι η φυλακή είναι ένα περιβάλλον διαφορετικό από αυτό που περίμεναν. Άνθρωποι με εξαιρετικό ταλέντο, χωρίς ωστόσο σαφή εικόνα του που πάνε να «μπλέξουν». Αυτό λοιπόν είναι κάτι πολύ σημαντικό που θα πρέπει να γνωρίζουν οι σύμβουλοι, αυτό χρειάζεται. Επίσης, χρειάζονται συμβουλευτική εποπτεία. Υποστήριξη και πνευματική καθοδήγηση.
Ε: Υπάρχουν άτομα που τα θεωρείτε ότι είναι μέντορες, δάσκαλοι τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική σας ζωή;
Dr. I. Koutsenok: Στάθηκα πολύ τυχερός στη ζωή μου, είχα εξαιρετικούς δασκάλους. Ο David Deitch είναι ένας από αυτούς και εκτός από δάσκαλος και μέντοράς μου είναι και πολύ καλός φίλος. Είναι πολύ σημαντικό πρόσωπο στη ζωή μου με εξίσου σημαντικό ρόλο. Δεν είναι απλά δάσκαλός μου σε επαγγελματικά θέματα αλλά και σε θέματα ζωής. Είχα όμως και άλλους πολύ καλούς δασκάλους. Ήμουν τυχερός σε αυτό το θέμα.
Ε: Να σας ρωτήσω κάτι λίγο πιο προσωπικό; Ίσως αρκετά πιο προσωπικό… Πώς ήταν το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώσατε; Η οικογένειά σας. Πώς ήταν η παιδική σας ηλικία;
Dr. I. Koutsenok: Μεγάλωσα στην Ουκρανία. Και μάλιστα σε μια περίοδο που αποτελούσε τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν μια κομμουνιστική κοινωνία με όλες τις δυσκολίες μιας κομμουνιστικής κοινωνίας, σπάνια το σκέφτεται αυτό ο κόσμος επειδή αυτή η κοινωνία δεν υπάρχει πλέον. Οι γονείς μου εργάζονταν και οι δύο. Ο πατέρας μου ήταν ψυχίατρος και η μητέρα μου, η οποία ζει ακόμη μαζί μου στο Σαν Ντιέγκο, είναι Καθηγήτρια Φυσικής. Μεγάλωσα σε ένα ιδιαίτερα πνευματικό περιβάλλον, ένα περιβάλλον με πολλά πνευματικά ερεθίσματα. Επειδή η κοινωνία, το περιβάλλον στο οποίο ζούσαμε εκείνη την περίοδο δεν είχε πολλές εξωτερικές ευκαιρίες αναψυχής, προσπαθούσαμε να περνάμε καλά μεταξύ μας. Διασκεδάζαμε πνευματικά μέσα στην οικογένεια, κάτι που πλέον δεν το κάνουν πολλοί άνθρωποι. Τώρα με το διαδίκτυο μπορείς να ταξιδέψεις τον κόσμο, μπορείς να κάνεις ένα σωρό πράγματα. Τότε δεν τα είχαμε αυτά. Συνεπώς, βρίσκαμε άλλους τρόπους να περνάμε καλά μεταξύ μας, πέρναγα καλά μεγαλώνοντας.
Ε: Ποια είναι η άποψή σας σήμερα, για τη δουλειά που κάνατε αυτές τις ημέρες στην Ελλάδα; Έχετε εντοπίσει διαφορές ή κάτι που σας εντυπωσίασε;
Dr. I. Koutsenok: Ναι, αυτό που ανακάλυψα ήταν ότι οι άνθρωποι με τους οποίους δούλεψα τις τελευταίες ημέρες είναι πολύ πιο ενήμεροι από όσο πίστευα αρχικά. Όταν προετοιμαζόμουν για να έρθω στο σεμινάριο αυτό, συγκέντρωνα όλο το υλικό που θα χρησιμοποιούσα. Ξεκίνησα λοιπόν από τα πολύ θεμελιώδη, σε θεωρητικό επίπεδο. Στο μυαλό μου είχα ότι θα ξεκινούσα αρχικά να παρουσιάζω τη θεωρία και έπειτα θα στηριζόμουν σε αυτά για να προχωρήσω. Θα ξεκινούσα από την αρχή. Όταν λοιπόν, ξεκίνησα να δουλεύω πριν από δύο ημέρες με αυτούς τους ανθρώπους συνειδητοποίησα ότι ήταν πολύ πιο εξοικειωμένοι με αυτό για το οποίο θα μιλούσαμε. Έχουν καλές βάσεις και είναι καλά εκπαιδευμένοι, έχουν μεγάλη εμπειρία. Την επόμενη φορά λοιπόν, εάν έχω την ευκαιρία να ξανάρθω, πιθανά θα αλλάξω την προσέγγισή μου. Θα μιλήσω για πιο προχωρημένα θέματα και πιο πρακτικά ζητήματα.
Ε: Και η τελευταία μου ερώτηση. Τι θα συμβουλεύατε ένα νεαρό θεραπευτή ή ερευνητή;
Dr. I. Koutsenok: Ξέρετε είναι πολλά αυτά που θα του έλεγα. Πιθανά η πιο σημαντική μου συμβουλή θα ήταν να μην κολλάει μόνο με ένα πράγμα. Δεν υπάρχει τίποτα τόσο συγκεκριμένο, τόσο απόλυτο στη συμπεριφορική θεραπεία. Δεν υπάρχει τίποτα τόσο απόλυτο στην ψυχιατρική γενικότερα, παρόλο που πολλές φορές πρέπει να χρησιμοποιείς το θεραπευτικό μοντέλο που λειτουργεί συγκεκριμένα για κάποιο πληθυσμό. Δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο. Δεν υπάρχουν αποδείξεις, τουλάχιστον στον τομέα των εξαρτήσεων ότι κάποιο μοντέλο είναι καλύτερο από κάποιο άλλο. Είναι διαφορετικά αποτελεσματικά, για διαφορετικούς ανθρώπους με διαφορετικές ανάγκες. Όταν λοιπόν ακούω κάποιον να λέει: «Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία είναι το καλύτερο για τους εξαρτημένους», αυτό δεν ισχύει, ίσως ισχύει για κάποιους, για κάποιους άλλους όμως όχι, ή«Το μοντέλο της Θεραπευτικής Κοινότητας είναι το καλύτερο για τους εξαρτημένους», δεν ισχύει πάντα. Δεν υπάρχει αυτό που θα λέγαμε η καλύτερη θεραπεία. Υπάρχουν διαφορετικά μοντέλα, λειτουργούν διαφορετικά και είναι αποτελεσματικά για διαφορετικούς ανθρώπους. Ένας νέος θεραπευτής, ιδιαίτερα οι νέοι θεραπευτές, έχουν την τάση να το πιστεύουν αυτό.
Ε: Σας ευχαριστώ.
