Μία μεγάλη συζήτηση διεξάγεται τον τελευταίο καιρό σε διεθνές επίπεδο αναφορικά με τους όρους που χρησιμοποιούν συγγραφείς και επιστημονικά περιοδικά στα άρθρα που δημοσιεύουν και τον βαθμό στον οποίο αρκετοί από αυτούς στιγματίζουν τα άτομα που κάνουν χρήση, ή κατάχρηση, ουσιών και τις οικογένειες τους. Σήμερα ο όρος ‘εξαρτημένος’ ‘χρήστης’ ή ‘τοξικομανής’ χρειάζεται να αντικατασταθεί καθώς φέρει μαζί τους χαρακτηρισμούς των προσώπων και αποδίδει ταυτότητες που ακολουθούν τα άτομα στην πορεία της ζωής τους. Η προσπάθεια που καταβάλλεται σε διεθνές επίπεδο να αντικατασταθούν οι παραπάνω όροι και να αποδίδεται πλέον περιφραστικά η έννοια της χρήσης και κατάχρησης ουσιών είναι μεγάλη. Πάντα βέβαια απαιτείται χρόνος και προσαρμογή τόσο από τα περιοδικά όσο και από τους συγγραφείς. Σταδιακά ελπίζουμε ότι αυτές οι αλλαγές θα υιοθετηθούν και από το περιοδικό μας ώστε να γίνουν συνείδηση και στους αναγνώστες και να αρθεί σταδιακά το στίγμα και η προκατάληψη απέναντι σε ανθρώπους και συμπεριφορές που μπορεί να αλλάξουν. Επίσης μεγάλη έμφαση δίνεται στην ανάδειξη των προσωπικών βιωμάτων και εμπειριών μέσα από ανάλογες ποιοτικές μελέτες που εστιάζουν στα πρόσωπα παρά στους αριθμούς.
Στο πλαίσιο αυτό το σημερινό τεύχος είναι αφιερωμένο σε ιδιαίτερα θέματα που αναδεικνύουν την εμπειρία από την εφαρμογή προγραμμάτων εκπαίδευσης και προαγωγής της σωματικής δραστηριότητας και της άθλησης σε άτομα που έκαναν κατάχρηση ουσιών ή/και είχαν εξαρτηθεί από αυτές για μία περίοδο της ζωής τους αλλά και μεταφέρει εμπειρίες από τα μέλη σε μία θεραπευτική κοινότητα στις φυλακές. Το τεύχος αναφέρεται επίσης και στις εμπειρίες από την παρέμβαση στον ευαίσθητο πληθυσμό των ανήλικων προσφύγων στην περιοχή της Μυτιλήνης και προσπαθεί να αναδείξει τις δυνατότητες αλλά και τις δυσκολίες που υπάρχουν στην οργάνωση παρεμβάσεων για την πρόληψη της χρήσης ουσιών.
Στη μελέτη των Ζαχαρτζή και Αρμάου διερευνώνται τα βιώματα των μελών των θεραπευτικών κοινοτήτων μέσα στο πλαίσιο της φυλακής και αποπειράται η σύγκριση δύο συστημάτων μέσα από 35 ημιδομημένες συνεντεύξεις και την φαινομενολογική προσέγγιση. Η μελέτη αναδεικνύει τις βιωμένες αλλαγές στις στάσεις, αντιλήψεις, και συμπεριφορές αναφορικά με τη χρήση και την εμπλοκή με παράνομες ουσίες για να καταλήξει ότι η συμμετοχή σε πρόγραμμα θεραπευτικής κοινότητας διαμονής έχει σημαντικά οφέλη για την πορεία της απεξάρτησης.
Στο άρθρο των Λάμπρου και Πουλόπουλου διερευνάται η έννοια του μεταβατικού σχολείου για άτομα που συμμετέχουν σε πρόγραμμα απεξάρτησης από τη χρήση ουσιών, υπό το πρίσμα των ετεροτοπιών του Φουκώ, με στόχο να διερευνηθούν τα βιώματα, οι εμπειρίες, οι αντιλήψεις, τα συναισθήματα και οι απόψεις των ενήλικων εκπαιδευόμενων και των εκπαιδευτών τους στην πορεία μετασχηματισμού των παραδοχών και αντιλήψεων. Αξιοποιώντας την ποιοτική μελέτη, μέσα από 14 ημι-δομημένες συνεντεύξεις με εκπαιδευόμενους και εκπαιδευτές αναδεικνύεται η νοηματοδότηση του σχολείου από τα ίδια τα άτομα που έκαναν χρήση ουσιών και γίνονται αντιληπτές οι γέφυρες του ‘μέσα’ με τον ‘έξω’ κόσμο και ο τρόπος με τον οποίο το μεταβατικό σχολείο μπορεί να αποτελεί έναν ετεροτοπικό χώρο εκπαίδευσης σύμφωνα με τις έξι αρχές της ετεροτοπολογίας του Φουκώ.
Το άρθρο των Παναγιωτούνη, Χασάνδρα, Γούδα και Θεοδωράκη αναφορικά με την εφαρμογή ενός προγράμματος προαγωγής της άσκησης για ενήλικες σε θεραπεία φιλοξενείται στα αγγλικά. Στο άρθρο τους οι συγγραφείς διερευνούν την σημασία της σωματικής άσκησης για την πορεία της απεξάρτησης. Η μελέτη εστιάζει σε ένα πρόγραμμα διάρκειας 5 εβδομάδων που έχει ως στόχο, πέραν της επίτευξης της συμμετοχής σε αγώνα 10 χιλιομέτρων, την ουσιαστική εκπαίδευση των ατόμων που έκαναν χρήση ουσιών στη δέσμευση απέναντι στην επίτευξη ουσιαστικών στόχων που προάγουν την σωματική και ψυχική υγεία. Η μελέτη αναδεικνύει την σημαντική σχέση ανάμεσα στους θετικούς στόχους ζωής, στη βελτίωση της αυτό-βελτίωσης και της δέσμευσης στους στόχους της απεξάρτησης. Τα αποτελέσματα αναδεικνύουν ότι η συμμετοχή σε αθλητικές δράσεις μπορεί να λειτουργήσει ως ένα ασφαλές περιβάλλον για αλλαγή της συμπεριφοράς και για περαιτέρω κινητοποίηση στη θεραπεία απεξάρτησης.
Το κείμενο των Παραστατίδου, Βασίλογλου και Μπουτσιαράκου αναδεικνύει τον κεντρικό ρόλο του Συμβουλευτικού Κέντρου και της Μονάδας Οικογενειακής Υποστήριξης Μυτιλήνης στη διαμόρφωση ενός προγράμματος δευτερογενούς πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης για την αντιμετώπιση της χρήσης ουσιών σε ασυνόδευτους ανήλικους πρόσφυγες στη Λέσβο. Το άρθρο αναδεικνύει τη δυσκολία και πολυπλοκότητα του εγχειρήματος, την ανάγκη για προσωπική δέσμευση του προσωπικού και των συμμετεχόντων, τις διαφορές που προκύπτουν από τις πολιτισμικές καταβολές και τη γλώσσα αλλά και την ανάγκη διαμόρφωσης ενός σταθερού πλαισίου λειτουργίας που θα προσφέρει την απαραίτητη στήριξη για την επιτυχία του εγχειρήματος.
Τέλος, το κείμενο του Τζιάρα ασχολείται με την ιστορικότητα του φαινομένου των εξαρτήσεων με στόχο την διεύρυνση της θέασής του. Ο Τζιάρας εστιάζει στην συνάφεια του φαινομένου με τη φτώχεια και διερευνά τους πολιτισμικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς όρους για το πέρασμα από τη χρήση στην εξάρτηση, επιχειρώντας να εξειδικεύσει στους οικονομικούς όρους ανάπτυξης του φαινομένου και συγκεκριμένα στη λειτουργία του «προϊόντος – ναρκωτικά» στη μεσοπολεμική αγορά, υποστηρίζοντας ότι μέσα από την οπτική αυτή αναδεικνύονται οι δύο από τις τρεις πλευρές στο τρίγωνο της εξάρτησης του Olievenstein.
Καλή ανάγνωση!
Άννα Τσιμπουκλή
Αν/ρια Διευθύντρια Έκδοσης
