Άλλο ένα τεύχος του περιοδικού που εκδίδεται ως απόρροια μιας ζωντανής συζήτησης γύρω από τα θέματα που αφορούν τις σημαντικές πτυχές της διερεύνησης των επιπτώσεων και της αντιμετώπισης των εξαρτήσεων. Στον αγώνα της θεραπείας των ατόμων για μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή, η διαδικασία της απεξάρτησης και κοινωνικής επανένταξης αποτελεί την ικανή και αναγκαία συνθήκη για την προσωπική αλλαγή και ενδυνάμωσή τους. Αυτή η αλλαγή βέβαια εμπεριέχει πολλές προκλήσεις στην πορεία της, τόσο για το άτομο που προσπαθεί και μέρα με τη μέρα επενδύει στη ζωή, αλλά και για τα συστήματα και τις δομές που καθημερινά έχουν ως μέλημα την αποτελεσματικότητα της παρέμβασης τους. Και οι προκλήσεις είναι πολλές και χρειάζονται διαφορετική και εξατομικευμένη προσέγγιση κάθε φορά λαμβάνοντας υπόψη σε αυτή τη διαδρομή όλες τις συνιστώσες της κοινωνικής ενσωμάτωσης και επανένταξης αυτών των κατά τ’ άλλα ευάλωτων και περιθωριοποιημένων κοινωνικά ατόμων.
Κατά καιρούς συζητιέται συχνά το ζήτημα της εκπαίδευσης σε μια θεραπευτική διαδικασία. Στο παρελθόν τόσο στο περιοδικό μας όσο και στο δημόσιο διάλογο, σε πολλά φόρα και συνέδρια, ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό μιλούν για την αξία της εκπαίδευσης στον πληθυσμό των ατόμων που βρίσκονται σε κάποια θεραπευτική διαδικασία απεξάρτησης. Και τα ερευνητικά δεδομένα είναι αρκετά, ενίοτε αξιοσημείωτα. Εντούτοις, πολλά ακόμη μπορούμε να μάθουμε και προπαντός να αξιοποιήσουμε στην θεραπευτική πράξη για τη σημασία της εκπαίδευσης ως μοχλό ενεργοποίησης των μηχανισμών δράσης του ατόμου για αλλαγή και μετασχηματισμό μιας προβληματικής κατάστασης, όπως είναι η εξάρτηση, και προπαντός πρόληψης του κινδύνου της υποτροπής.
Στην ενότητα Εξαρτήσεις στην Ελλάδα παρουσιάζεται μια μελέτη για τον υποτιμημένο ρόλο της εκπαίδευσης στη θεραπεία και στην πρόληψη της υποτροπής. Στόχος αυτής της μελέτης είναι η διερεύνηση της σημασίας της οργανωμένης μάθησης για τα απεξαρτημένα άτομα, ως μέσο αλλαγής και εξέλιξης, πρόληψης της υποτροπής και άρσης του κοινωνικού αποκλεισμού. Ερευνάται κατά πόσο η εκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει διαδικασία προσωπικού μετασχηματισμού, ως συνέχεια της θεραπείας απεξάρτησης, βασιζόμενη στη θεωρία της Μετασχηματίζουσας Μάθησης του Jack Mezirow. Μέσα από την αποτύπωση της εμπειρίας απεξαρτημένων ατόμων αναδεικνύεται το πώς, ενώ αρχικά το τυπικό σχολείο δεν ανέστειλε την πορεία προς την εξάρτηση, η δυνατότητα για μία δεύτερη ευκαιρία στο εκπαιδευτικό σύστημα, τους βοήθησε αφενός να αποκτήσουν δεξιότητες και γνώσεις ώστε να αλλάξουν οπτική για τον εαυτό τους και τον κόσμο. Η βελτίωση της αυτοπεποίθησης και η απόκτηση επαγγελματικής ταυτότητας αποτελούν παράγοντες που συμβάλλουν στην σταθεροποίηση, στην κοινωνική τους ενσωμάτωση, αλλά και στην πρόληψη της υποτροπής.
Στη συμβολή της εκπαίδευσης και πιο συγκεκριμένα της θεωρίας του Μετασχηματισμού στην πρόληψη των εξαρτήσεων κινείται το άρθρο που θα δείτε στην ενότητα η Θεραπεία στο Στόχαστρο. Πρόκειται για τη μελέτη ενός εκπαιδευτικού προγράμματος σε μαθητές Γυμνάσιου βασισμένο στη μέθοδο «Μετασχηματισμός δυσλειτουργικών αντιλήψεων» με σκοπό να διερευνήσει τον μετασχηματισμό προβληματικών δυσλειτουργικών πεποιθήσεων των εκπαιδευόμενων σε σχέση με τα αίτια της χρήσης ναρκωτικών και να κατανοήσουν τη σημασία των προστατευτικών και επιβαρυντικών παραγόντων που μπορεί να οδηγήσουν κάποιον έφηβο στη χρήση. Η έρευνα αναδεικνύει ότι η συγκεκριμένη μέθοδος μπορεί να λειτουργήσει ως ένα αποτελεσματικό εκπαιδευτικό εργαλείο τόσο στα χέρια των εκπαιδευτικών αλλά και των ειδικών που ασχολούνται με το πεδίο της πρόληψης χρήσης ουσιών.
Μπορείτε να διαβάσετε επίσης μια μελέτη για τη γυναικεία κακοποίηση και τους συσχετισμούς με την εξάρτηση. Η γυναικεία κακοποίηση αποτελεί σημαντικό κοινωνικό πρόβλημα και ενσάρκωση της έμφυλης βίας. Η συσχέτιση μεταξύ της σωματικής κακοποίησης και της χρήσης ουσιών διερευνάται μέσα από τη μελέτη περιπτώσεων κακοποιημένων γυναικών, των θυτών αυτών και τη σχέση τους με την χρήση ψυχοτρόπων ουσιών, και τη συμβολή στην εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς. Μια ακόμη μελέτη στην ενότητα Εξαρτήσεις στην Ελλάδα εστιάζει στο σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης και ειδικότερα στις αντιλήψεις γονέων, ανήλικων εξαρτημένων παραβατών, για το αν η εμπλοκή με το ποινικό σύστημα δικαιοσύνης ανηλίκων μπορεί να αποτελέσει παράγοντα που θα επηρεάσει την απόφαση του έφηβου χρήστη ουσιών για απεξάρτηση. Αναλύεται, μέσα από τις τοποθετήσεις των γονέων, ο ρόλος των θεσμών του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης (αστυνομία, εισαγγελέας, δικαστής, επιμελητής ανηλίκων) και η επιβολή αναμορφωτικών – θεραπευτικών μέτρων στην κινητοποίηση των ανηλίκων. Η εμπειρική μελέτη αναδεικνύει ότι η δικτύωση των συστημάτων ποινικής δικαιοσύνης με τις δομές θεραπείας, η συνεργασία και επαφή μπορούν να επηρεάσουν καθοριστικά την απόφαση του έφηβου να εγκαταλείψει την χρήση ουσιών.
Καλή ανάγνωση!
Για τη Συντακτική Ομάδα
Ρέμος Αρμάος
