Τι είναι η απεξάρτηση;
Επανεξέταση του ορισμού από την Επιτροπή Συναίνεσης του Betty Ford Institute[1]
Thomas McLellan[2]
Απόδοση στα ελληνικά Τζίνη Χριστοφίλη
Translation Genie Christofili
Προς τον Εκδότη,
Ο ακριβής αριθμός των ατόμων που έχουν βιώσει και επιτυχώς ξεπεράσει την εξάρτηση από το αλκοόλ και τις ουσίες είναι άγνωστος, ωστόσο παραμένει μεγάλος. Τα άτομα αυτά αναφερόμενα στον νέο νηφάλιο, παραγωγικό τρόπο ζωής τους λένε πως βρίσκονται «σε απεξάρτηση». Αν και ο όρος απεξάρτηση χρησιμοποιείται ευρέως, η έλλειψη ενός στάνταρ ορισμού εμποδίζει την κατανόηση από το ευρύ κοινό και την έρευνα σχετικά με το θέμα. Η καλύτερη κατανόηση του κοινού μπορεί να προσελκύσει περισσότερο ενδιαφέρον και να αυξήσει τη διαθεσιμότητα σε παρεμβάσεις με στόχο την «απεξάρτηση». Οι περισσότερες έρευνες πιθανά να οδηγήσουν σε πιο αποτελεσματικές μορφές αυτών των παρεμβάσεων. Έχοντας αυτούς τους στόχους κατά νου μια ομάδα ερευνητών, θεραπευτών, προασπιστών της απεξάρτησης και ατόμων που εμπλέκονται στη χάραξη πολιτικής κλήθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2006 από το Betty Ford Institute (BFI) να καταλήξουν σε έναν αρχικό ορισμό της «απεξάρτησης», για να βρεθεί μια κοινή αφετηρία με στόχο τη βελτίωση της επικοινωνίας, της έρευνας, του δημόσιου διαλόγου και της κατανόησης του κόσμου για αυτό το ζήτημα. Ο ομόφωνος ορισμός της «απεξάρτησης»:
«τρόπος ζωής που χαρακτηρίζεται από νηφαλιότητα, προσωπική υγεία και συμμετοχή στα κοινά (ενεργός πολίτης), ο οποίος διατηρείται εθελοντικά»
δημοσιεύτηκε το 2007 στο Journal of Substance Abuse Treatment. Στο άρθρο περιλαμβάνονταν όλα τα λειτουργικά στοιχεία, η λογική και οι προεκτάσεις όλων των πτυχών του ορισμού.
Σημαντικά ζητήματα που αφορούν την «απεξάρτηση» στον αρχικό ορισμό –Το ευρύ ενδιαφέρον για τον ορισμό της «απεξάρτησης» οδήγησε σε αντιπαραθέσεις και επιπλέον ερωτήσεις. Έτσι, πραγματοποιήθηκε μια δεύτερη συνάντηση της αρχικής ομάδας του Betty Ford Institute, που είχε ως στόχο να επανεξετάσει τον αρχικό ορισμό, να διευκρινίσει ή να τροποποιήσει τις αρχικές θέσεις σε έξι σημαντικά ζητήματα τα οποία περιγράφονται εδώ.
Η απεξάρτηση δεν αποτελεί συνώνυμο με τη συγκεκριμένη διαδικασία επίτευξής της – Αυτή ήταν μια ιδιαίτερα σημαντική θέση στον αρχικό ορισμό. Θα ήταν ευκολότερο να ορίσουμε την «απεξάρτηση» ως «αποχή, που επιτυγχάνεται με την τήρηση των αρχών των 12 βημάτων». Για να πετύχει τον στόχο της αυτή η προσέγγιση θα είχε το πλεονέκτημα να περιγράψει την «απεξάρτηση» σε σχέση με τις πιο οικείες μεθόδους που χρησιμοποιούνται τώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, θα είχε παγιώσει την έννοια αυτή στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και θα έθετε ως σαφή όρο την ενεργό συμμετοχή στους ΑΑ και στις δραστηριότητες των 12 βημάτων ως μέθοδο για να πετύχει κανείς την «απεξάρτηση».
Αντίδραση – Δεν υπήρξε αλλαγή από την πλευρά της Επιτροπής αναφορικά με αυτό το σημείο. Παρότι αναγνωρίζονται οι ολοένα και περισσότερες αποδείξεις που στηρίζουν την αποτελεσματικότητα των ΑΑ και άλλων προσεγγίσεων των 12 βημάτων (REFS), η επιτροπή συμφώνησε ότι η «απεξάρτηση» είναι ο τρόπος ζωής που έχει επιτευχθεί και όχι κάποια συγκεκριμένη μέθοδος. Αυτό είναι αρκετά σημαντικό (βλέπε παρακάτω) και οδηγεί τις μελλοντικές έρευνες στην ανάπτυξη περισσότερων και καλύτερων τρόπων επανασύνδεσης των πρώην εξαρτημένων ατόμων στην «απεξάρτηση».
Αποχή έναντι νηφαλιότητας –Ο όρος «νηφαλιότητα» χρησιμοποιήθηκε ως πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό της «απεξάρτησης», ως τρόπου ζωής. Η Επιτροπή θεώρησε τον όρο νηφαλιότητα συνώνυμο της αποχής από το αλκοόλ και όλα τα μη-συνταγογραφούμενα φάρμακα. Ωστόσο, ο κυριολεκτικός ορισμός της νηφαλιότητας υποδηλώνει έλεγχο, ισορροπία και μέτρο. Προέκυψαν ερωτήματα σχετικά με τη χρησιμότητα αυτού του όρου στον ορισμό.
Αντίδραση – Η Επιτροπή συναίνεσης της BFI είναι ξεκάθαρη ότι ο λειτουργικός ορισμός της νηφαλιότητας σε αυτόν τον ορισμό είναι η πλήρης αποχή. Βεβαίως υπάρχουν και αρκετές μελέτες που δείχνουν ότι μεγάλο ποσοστό πρώην εξαρτημένων ατόμων δείχνουν να είναι σε θέση να επιστρέψουν σε μια μέτρια χρήση αλκοόλ για μεγάλα διαστήματα ορισμένες φορές (McCready, Donovan others). Ταυτόχρονα, η επικρατούσα θεραπευτική εμπειρία και τα ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι η αποχή είναι ο πλέον αξιόπιστος τρόπος ώστε τα πρώην εξαρτημένα άτομα να αποφύγουν την υποτροπή και τα σχετικά προβλήματα (βλέπε Moos, Humphries, Vaillant, Emrick Kastkukas, και Miller και πολλοί ακόμη). Ο στόχος της επιστροφής στη μέτρια χρήση ουσιών μετά από μια περίοδο εξάρτησης εξακολουθεί να αποτελεί ένα ενδιαφέρον ερευνητικό ερώτημα.
Νηφαλιότητα με τη βοήθεια Φαρμάκων. Ένα αμφιλεγόμενο σημείο στον ορισμό ήταν η πρόβλεψη ότι κάποιος μπορεί να θεωρηθεί ότι βρίσκεται σε «απεξάρτηση» ακόμη και όταν λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή με συνταγογράφηση. Φυσικά, οι πρώην εξαρτημένοι που τους δίνει ο γιατρός τους ασπιρίνη, ή φαρμακευτική αγωγή για την πίεση, ή ινσουλίνη ή αντικαταθλιπτικά, οι οποίοι πληρούν τα υπόλοιπα κριτήρια του ορισμού πάντοτε θεωρούνταν ότι βρίσκονται σε «απεξάρτηση». Ωστόσο, ο ορισμός στο Betty Ford Institute έκανε δύο ακόμη λογικά βήματα. Καταρχήν, σύμφωνα με τη λογική του ορισμού, είναι εύλογο ότι περιλαμβάνουμε τα πρώην εξαρτημένα άτομα, που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή, η οποία πιθανόν να ενέχει κίνδυνο κατάχρησης, όπως είναι για παράδειγμα τα καταπραϋντικά ή ακόμη και οπιοειδή όταν αυτό συμβαίνει μετά από διαγνωσμένη ιατρική πάθηση όταν η φαρμακευτική αγωγή λαμβάνεται όπως προτείνει ο γιατρός και πληρούνται όλες οι άλλες προϋποθέσεις του ορισμού. Δεύτερον, καθώς η εξάρτηση αυτή καθεαυτή είναι ασθένεια η λογική αυτού του ορισμού επεκτείνεται στη σωστή χρήση των συνταγογραφούμενων φαρμάκων για την αντιμετώπιση της εξάρτησης, όπως είναι οι: δισουλφιράμη, ακαμπροζάτη, ναλτρεξόνη, βουπρενορφίνη και μεθαδόνη –και πάλι όταν λαμβάνεται όπως πρέπει και όταν πληρούνται και οι υπόλοιπες προϋποθέσεις του ορισμού. Με τη λογική και τους όρους του ορισμού στο Betty Ford Institute αυτές οι δύο ομάδες ατόμων θα μπορούσαν να θεωρηθούν επίσης σε απεξάρτηση.
Αντίδραση –Η Επιτροπή συμφώνησε ότι αυτή η ερμηνεία του ορισμού, αν και δεν ήταν ευρέως αποδεκτή στις ΗΠΑ, ήταν τόσο λογική όσο και συνεπής με τις διαθέσιμες ιατρικές αποδείξεις. Προς το παρόν, ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν ή σε ποιο βαθμό η «φαρμακευτικά υποβοηθούμενη αποχή» είναι εξίσου πιθανό να οδηγήσει σε διατήρηση της απεξάρτησης, όπως οι παραδοσιακές μέθοδοι «ολικής αποχής», όταν εφαρμόζονται σωστά και ολοκληρωτικά. Αυτά αποτελούν σημαντικά μελλοντικά ερευνητικά ζητήματα.
Το ειδικό πρόβλημα της αποχής από τον καπνό. Η πρώτη Επιτροπή ΔΕΝ περιελάμβανε στις προϋποθέσεις της για απεξάρτηση την αποχή από τον καπνό. Ειλικρινά, αυτό ήταν μια απόφαση πολιτικής, καθώς δεν ήθελαν να προσβάλουν ή να εξοστρακίσουν όλα τα άτομα που καπνίζουν, αλλά θεωρούν ότι βρίσκονται σε απεξάρτηση.
Αντίδραση –παρότι δεν υπάρχει κανενός είδους ιατρική τεκμηρίωση για αυτή τη θέση, η Επιτροπή αναγνώρισε ότι δεν είχε ούτε τη δικαιοδοσία ούτε επιθυμούσε να ανακαλέσει την κατάσταση «απεξάρτησης» μόνο για λόγους εξάρτησης από τον καπνό. Ταυτόχρονα, στην κοινότητα της «απεξάρτησης» η εξάρτηση από τον καπνό παραμένει ένα πολύ σοβαρό, θα λέγαμε, ένα ζήτημα υγείας ζωτικής σημασίας. Έτσι η Επιτροπή συμφώνησε ομόφωνα ότι έπρεπε να τονιστεί πως η αποχή από τον καπνό θα πρέπει σύντομα να αποτελεί αναπόσπαστο στόχο της «απεξάρτησης».
Πρώιμη, Σταθεροποιημένη και Διατηρημένη νηφαλιότητα. Δεν υπάρχει εμπειρικά καθιερωμένη ή ευρέως συμφωνημένη χρονική περίοδος, η οποία να περιγράφει τη σταθερότητα της κατάστασης νηφαλιότητας. Υιοθετώντας και επεκτείνοντας τη γλώσσα και τις έννοιες που χρησιμοποιούνται στο διαγνωστικό εργαλείο DSM IV για την έννοια της «ύφεσης» των διαταραχών από τη χρήση ουσιών, η επιτροπή υποστήριξε τη χρήση των ακόλουθων επιθέτων, για να περιγράψει την κατάσταση νηφαλιότητας διαφορετικής διάρκειας.
- Πρώιμη νηφαλιότητα 1-12 μήνες
- Διατηρημένη νηφαλιότητα 1-5 χρόνια
- Σταθεροποιημένη νηφαλιότητα περισσότερο από πέντε χρόνια
Αντίδραση –τα προτεινόμενα αυτά χρονικά διαστήματα και τα αντίστοιχα επίθετα που τα περιγράφουν προτάθηκαν απλά με στόχο να ενισχύσουν την έρευνα σε θεραπευτικά ζητήματα όσον αφορά τους παράγοντες (προσωπικούς και θεραπευτικούς), οι οποίοι διαφοροποιούν αυτά τα χρονικά διαστήματα. Επίσης, για να καθορίσουν εάν υπάρχουν, όντως, διαφορές στις μετρήσεις της λειτουργικότητας στη ζωή του ατόμου και αντίστασης στην υποτροπή.
Ενεργός πολίτης –Όπως και στην περίπτωση του όρου «νηφαλιότητα» ο όρος «ενεργός πολίτης» ερμηνεύτηκε με δύο διαφορετικούς τρόπους. Η μία ερμηνεία ήταν ότι «ασκώ τα καθήκοντά μου, όπως απορρέουν από τις προσδοκίες του Κράτους», ενώ η δεύτερη ερμηνεία είναι η «συμμετοχή στα δικαιώματα και τις αρμοδιότητες του καθενός για το δημόσιο βίο».
Αντίδραση –Η δεύτερη ερμηνεία προτάθηκε και χρησιμοποιήθηκε από την Επιτροπή Πολιτικής για τα Ναρκωτικά στο Ηνωμένο Βασίλειο (Ref) στον αρχικό τους ορισμό στο BFI. Κατόπιν σκέψης στη δεύτερη συνάντηση η Επιτροπή BFI υιοθέτησε αυτόν τον προσδιορισμό στην αρχική πρόταση. Μια ακόμη σημαντική προσθήκη ήταν η υποσημείωση ότι ο ενεργός πολίτης δεν σημαίνει απλά τη διακοπή των κοινωνικά επικίνδυνων συμπεριφορών, αλλά και την ανάπτυξη θετικών, κοινωνικά, συμπεριφορών (π.χ. παραγωγικός τρόπος ζωής, βοήθεια σε άλλους).
Περίληψη και Μελλοντικές Κατευθύνσεις –Παρότι ο αρχικός ορισμός στο Betty Ford Institute προκάλεσε κάποιες διενέξεις –όπως ήταν αναμενόμενο, η προσπάθεια αυτή προκάλεσε ενδιαφέρον και προσέφερε τη βάση για ένα άκρως απαραίτητο πρόγραμμα έρευνας, σχετικά με τους γενετικούς, συμπεριφορικούς, κοινωνικούς και πνευματικούς παράγοντες που σχετίζονται με τον «τρόπο ζωής που χαρακτηρίζεται από νηφαλιότητα, προσωπική υγεία και συμμετοχή στα κοινά (ενεργός πολίτης), και ο οποίος διατηρείται εθελοντικά» που ονομάζεται απεξάρτηση. Στο Betty Ford Institute ο προσωρινός ορισμός σχεδιάστηκε για να προσφέρει στο χώρο της απεξάρτησης, στον τομέα των ερευνών και την ευρύτερη κοινότητα έναν τεκμηριωμένο, μετρήσιμο ορισμό ο οποίος θα αποτελεί ένα ικανοποιητικό σημείο αφετηρίας για την τόσο απαραίτητη έρευνα και δημόσια συζήτηση σχετικά με το σημαντικό φαινόμενο της απεξάρτησης.
ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ τεύχος 15
[1] Τίτλος πρωτοτύπου: What is recovery? Revisiting the Betty Ford Institute Consensus Panel Definition Επιστολή του Thomas McLellan προς τους εκδότες μέλη της Διεθνούς Επιτροπής Εκδοτών περιοδικών για τις Εξαρτήσεις (ISAJE)
[2] Διεύθυνση επικοινωνίας: Editor in Chief, Journal of Substance Abuse Treatment Director, Treatment Research Institute 600 Public Ledger Bld., 150 S. Independence Mall West, Philadelphia, PA 19106 – 3414, 215 – 399 – 0980, WWW.tresearch.org
