Τζόγος και προβληματικός τζόγος στην Ολλανδία

Anna E. Goudriaan(1, 2)

*Στοιχεία πρωτοτύπου: “Gambling and problem gambling in the Netherlands” Addiction Volume 109, Issue7, July 2014, Pages 1066-1071

(1) Arkin Mental Health Care, Amsterdam, The Netherlands and (2) Amsterdam Institute for Addiction Research, Department of Psychiatry, Academic Medical Centre, University of Amsterdam, Amsterdam, the Netherlands

Correspondence to: Anna E. Goudriaan, Amsterdam Institute for Addiction Research, Department of Psychiatry, Academic Medical Centre, University of Amsterdam, Meibergdreef 5, 1105 AZ Amsterdam, the Netherlands. E‐mail: agoudriaan@gmail.com

 

Απόδοση στα ελληνικά: Τζίνη Χριστοφίλη

Translation into Greek: Genie Christofili

 

Περίληψη

Στόχοι: Να πραγματοποιήσει και να παρουσιάσει μια επισκόπηση για τον τζόγο στην Ολλανδία εστιάζοντας στο ιστορικό πλαίσιο, την πολιτική, τη νομοθεσία, την επικράτηση του προβληματικού τζόγου και τις ερευνητικές βάσεις. Μεθοδολογία: Βιβλιογραφική ανασκόπηση. Αποτελέσματα: Οι αντιθέσεις ανάμεσα στις πολιτικές για τον τζόγο και την εφαρμογή στην πράξη υφίστανται τα τελευταία 15-20 χρόνια, και έχουν οδηγήσει σε αυστηρότερους κανονισμούς για τα τυχερά παιχνίδια που έχουν ως στόχο τη διατήρηση του κρατικού μονοπωλίου εντός των συνόρων της χώρας. Ομοίως, έχουν γίνει πολιτικές προσπάθειες για τη νομιμοποίηση του διαδικτυακού τζόγου, ωστόσο δεν έχουν εγκριθεί ακόμη. Σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες στην Ολλανδία οι κουλοχέρηδες και τα καζίνο είναι ιδιαίτερα δημοφιλή, ενώ τα στοιχήματα όχι τόσο. Τον περασμένο χρόνο ο επιπολασμός του προβληματικού τζόγου (South Oaks Gambling Screen score > 5) εκτιμήθηκε στο 0.22–0.15% (2005, 2011). Η θεραπεία για τον προβληματικό τζόγο, καλύπτεται ασφαλιστικά με τους ίδιους όρους όπως η θεραπεία για την τοξικοεξάρτηση, ωστόσο μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των Ολλανδών ζητούν θεραπεία στα κέντρα απεξάρτησης. Συμπεράσματα: Η πολιτική για τον τζόγο στην Ολλανδία έχει γίνει πιο αυστηρή τα τελευταία χρόνια, για να μπορέσει να διατηρήσει το μονοπώλιο του τζόγου στη χώρα. Ο προβληματικός τζόγος στη χώρα παραμένει σε σταθερά επίπεδα. Οι έρευνες για τον προβληματικό τζόγο στην Ολλανδία, εμφανίζουν πολύ λίγες μακρόχρονες μελέτες. Οι περισσότερες από τις επιδημιολογικές μελέτες για τον τζόγο παρουσιάζονται σε ερευνητικές εκθέσεις οι οποίες ωστόσο δεν αξιολογούνται από ομότιμους, αυτό το γεγονός περιορίζει τον έλεγχο από ανεξάρτητους ομότιμους όσον αφορά τη μεθοδολογία και την ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Πρόσφατες προσπάθειες για να αυξηθεί η συνέπεια όσον αφορά στις ερευνητικές μεθόδους στις μελέτες για τον τζόγο ανά τα χρόνια, θα οδηγήσουν σε περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με τις μεταβολές του παθολογικού τζόγου στην Ολλανδία.

 

Λέξεις Κλειδιά: Τζόγος, πολίτική, προβληματικός τζόγος, Ολλανδία, θεραπεία

 

Ιστορικό πλαίσιο για τον τζόγο στην Ολλανδία

Το ιστορικό για τους κανονισμούς για τον τζόγο στην Ολλανδία ξεκινάει από το 1726, όταν ξεκίνησε το Κρατικό λαχείο (‘Generaliteitsloterij’, γνωστό ως ‘Staatsloterij’). Έως τότε απαγορεύονταν όλες οι δραστηριότητες του τζόγου, παρόλο που ένας μεγάλος αριθμός λοταριών διοργανωνόταν στις αρχές του 18ου αιώνα. Το 1905 ο Νόμος για τις Λοταρίες νομιμοποίησε όλες τις λοταρίες και το 1930 νομιμοποιήθηκαν και τα στοιχήματα στις ιπποδρομίες στην Ολλανδία. Τα στοιχήματα στον αθλητισμό νομιμοποιήθηκαν το 1958, και το 1964 πέρασε ένας συνολικός Νόμος περί Τζόγου, (‘Wet op de Kansspelen’; WoK) ο οποίος οδήγησε στη δημιουργία μιας Επιτροπής για τον Έλεγχο του Τζόγου που είχε στον έλεγχό της τις Κρατικές Λοταρίες, άλλες λοταρίες, τα στοιχήματα στις ιπποδρομίες και τον αθλητισμό. Ο Νόμος περί Τζόγου επεκτάθηκε και στο Λόττο και τα καζίνο (με κρατικές άδειες) το 1974 (αρχικά με τρία καζίνο και σήμερα με 14 καζίνο, όλα κρατικής ιδιοκτησίας που λειτουργούν με μια άδεια: «Ολλανδικό καζίνο»), οι κουλοχέρηδες έξω από καζίνο επιτράπηκαν το 1986 και οι λαχνοί τύπου Ξυστό επιτράπηκαν το 1994.

Οι τρεις βασικοί στόχοι του Νόμου περί Τζόγου το 1964 ήταν (i) channeling: πιο συγκεκριμένα, το να δίνει στους ανθρώπους που θέλουν να ασχοληθούν με τον τζόγο μια νόμιμη ευκαιρία σε αυτό (αυτό υποτίθεται πως θα μείωνε τον παράνομο τζόγο) περιορίζοντας την παραβατικότητα, (ii) προστασία των πελατών παρέχοντας εγγυήσεις για ένα δίκαιο παιχνίδι και (iii) πρόληψη της εξάρτησης από τον τζόγο. Με αυτόν τον νόμο περιορίστηκε ο αριθμός των παρόχων και η εγχώρια αγορά τυχερών παιχνιδιών έγινε μονοπώλιο της Ολλανδικής κυβέρνησης.

Τον Απρίλιο του 2012, η Επιτροπή για τον Έλεγχο του Τζόγου αντικαταστάθηκε από έναν νέο ελεγκτικό οργανισμό, την «Αρχή για τα Τυχερά Παιχνίδια» (GA, ‘Kansspelautoriteit’), που ιδρύθηκε από μια αλλαγή που πραγματοποιήθηκε στον Νόμο περί Τζόγου το 2011. Η Αρχή για τα Τυχερά Παιχνίδια (GA) έχει τη νομική εξουσία (i) να δίνει άδειες για τη διεξαγωγή τυχερών παιχνιδιών, (ii) να ελέγχει ότι οι πάροχοι τηρούν τους ισχύοντες νόμους και κανονισμούς, (iii) να ελέγχει τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς πληρωμών, (iv) να καταπολεμά τις παράνομες πρακτικές τζόγου και (v) να επιβάλει πρόστιμα για παραβιάσεις του Νόμου περί Τζόγου. Εκτός από αυτές τις εργασίες, η GA υποχρεούται να δραστηριοποιείται στην πρόληψη και τον περιορισμό της εξάρτηση από τον τζόγο. Η σημαντικότερη αλλαγή με τη δημιουργία της GA είναι η δικαιοδοσία που έχει να επιβάλει πρόστιμα στους παρόχους των τυχερών παιχνιδιών καθώς και σε όσους παρέχουν τέτοιες υπηρεσίες παράνομα. Έτσι, η περίοδος δράσης της GA οδήγησε σε πιο αυστηρά μέτρα σε σύγκριση με την προηγούμενη Επιτροπή για τον Έλεγχο του Τζόγου.

Οι τρέχουσες εξελίξεις στη νομιμοποίηση του τζόγου, σχετίζονται με την πολιτική απόφαση για τη νομιμοποίηση του διαδικτυακού τζόγου. Επί του παρόντος, η παροχή και η ενασχόληση με τον διαδικτυακό τζόγο στην Ολλανδία απαγορεύεται. Το 2008, μια πρωτοβουλία για την έναρξη ενός πειράματος νομιμοποίησης του διαδικτυακού τζόγου απορρίφθηκε από την Ολλανδική Γερουσία (‘Eerste Kamer’).

 

Οι κανονισμοί για τον τζόγο: νομικό πλαίσιο και πολιτικές

Η αμφιθυμία στις πολιτικές για τον τζόγο στην Ολλανδία ήταν και είναι ιδιαίτερα εμφανής: επειδή πολλοί άνθρωποι επιθυμούσαν και είχαν εμπλοκή με τα τυχερά παιχνίδια, η απαγόρευσή τους πιθανά θα οδηγούσε σε ένα εκτεταμένο δίκτυο παράνομου τζόγου, ο στόχος της κυβέρνησης να νομιμοποιήσει και να ελέγξει τον τζόγο αποσκοπεί στην πρόληψη της δημιουργίας ενός τέτοιου δικτύου. Αντιθέτως, ο περιορισμός των ευκαιριών για τζόγο με στόχο τη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης προβληματικού τζόγου αποτελεί επίσης στόχο. Πρόσφατα, το φθινόπωρο του 2012, η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση έθιξε το ζήτημα του τζόγου από τις πρώτες δηλώσεις της: «Θα εκσυγχρονίσουμε την πολιτική για τον τζόγο. Τα διαδικτυακά τυχερά παιχνίδια, τα στοιχήματα στον αθλητισμό και τα τουρνουά πόκερ θα ελέγχονται αυστηρά. Θα περιοριστούν οι ευκαιρίες για παράνομο τζόγο. Η συμμόρφωση με τους όρους αδειοδότησης θα παρακολουθείται στενά. Η παροχή υπηρεσιών τζόγου δεν αποτελεί βασική δράση του κράτους, συνεπώς, το Holland Casino θα πωληθεί υπό συγκεκριμένους όρους» [1].

Το ζήτημα του μονοπωλίου στην Ολλανδία πάντοτε ήταν αντιφατικό. Το 2010, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση για μια υπόθεση που είχε ξεκινήσει από το 2002, μεταξύ διεθνών εταιρειών τζόγου και του Ολλανδικού κράτους, και αφορούσε τη διεκδίκηση των εταιρειών τζόγου να δραστηριοποιηθούν σε Ολλανδικό έδαφος. Το δικαστήριο αποφάσισε να απορρίψει το αίτημα των διεθνών εταιρειών και επέτρεψε στο Ολλανδικό κράτος να μην επιτρέψει στις εν λόγω εταιρείες να προσφέρουν υπηρεσίες τζόγου (διαδικτυακές ή άλλο) στην Ολλανδία. Για να μπορέσει το Ολλανδικό κράτος να διατηρήσει την Ολλανδική Νομοθεσία για τον τζόγο και το μονοπώλιο, την περίοδο εκδίκασης αυτών των υποθέσεων υιοθέτησε πολύ αυστηρότερες πολιτικές για τον τζόγο από ότι στο παρελθόν. Μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, ένα ακόμη ανώτατο δικαστήριο της Ολλανδίας έβγαλε μια απόφαση υπέρ του Ολλανδικού κράτους. Κατά συνέπεια αυτές οι αποφάσεις, όπως ήταν αναμενόμενο, οδήγησαν σε πιο αυστηρές και όχι πιο ελαστικές πολιτικές στην Ολλανδίហη ολλανδική κυβέρνηση κατάφερε έτσι να διατηρήσει το μονοπώλιο στα τυχερά παιχνίδια και να τα κρατήσει εκτός «ελεύθερης αγοράς» με το επιχείρημα ότι με αυτό τον τρόπο προστατεύουν τους συμμετέχοντες, από το να αποκτήσουν προβλήματα τζόγου. Επίσης, η πολιτική που προβλέπεται από τον Νόμο για τα τυχερά παιχνίδια έχει εφαρμοστεί με τον αυστηρότερο τρόπο. Έτσι, η ολλανδική κυβέρνηση σκοπεύει να κρατήσει τα τυχερά παιχνίδια έξω από την ελεύθερη αγορά και να κερδίσει πιθανές μελλοντικές, δικαστικές υποθέσεις [2].

Σύμφωνα με τον ολλανδικό νόμο, οι πάροχοι των τυχερών παιχνιδιών, εντός του εθνικού μονοπωλίου, δεν δικαιούνται να έχουν προσωπικά κέρδη από αυτό. Όλα τα κέρδη είναι είτε για καλό σκοπό (αθλητισμός, «ξυστό», όλα τα λαχεία, με εξαίρεση το κρατικό λαχείο) είτε αποτελούν φορολογία (κρατικό λαχείο, καζίνο). Σε αυτό τον κανόνα υφίσταται μόνο μία εξαίρεση: οι κουλοχέρηδες που βρίσκονται έξω από τα καζίνο δεν εμπίπτουν στο εθνικό μονοπώλιο τζόγου και συνεπώς μπορούν να αξιοποιηθούν για προσωπικό όφελος. Έτσι, επιτρέπονται μόνο τα καζίνο που λειτουργούν με κρατική άδεια (Ολλανδικό Καζίνο: διατηρεί αυτή την στιγμή 14 χώρους) και τα κέρδη του Ολλανδικού Καζίνο επιστρέφουν στο Υπουργείο Οικονομικών.

Εκτός από τους κουλοχέρηδες που βρίσκονται εντός των καζίνο, περίπου 43.000 κουλοχέρηδες βρίσκονται εκτός των καζίνο [3], σε χώρους διεξαγωγής τζόγου, και σε εστιατόρια και καφετέριες που έχουν άδεια πώλησης αλκοόλ. Για τους κουλοχέρηδες που βρίσκονται σε χώρους που έχουν άδεια πώλησης αλκοόλ, όπως είναι τα μπαρ και τα εστιατόρια, ισχύει ειδική νομοθεσία: υπάρχει ανώτατο όριο απώλειας έως €40,00 / ώρα (μέσο όρος σε μια χρονική περίοδο 100 ωρών), το στοίχημα για κάθε παιχνίδι έχει ανώτατο όριο τα 20 λεπτά του ευρώ, το συνολικό κέρδος θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 60% του συνόλου των στοιχημάτων που παίχτηκαν και ο χρόνος που μεσολαβεί ανάμεσα σε κάθε γύρους θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 3,5 δευτερόλεπτα, με μέσο όρο τα 4 δευτερόλεπτα. Αυτοί οι κανονισμοί δεν ισχύουν για τους κουλοχέρηδες που βρίσκονται μέσα στα καζίνο και στους χώρους διεξαγωγής τυχερών παιχνιδιών.

 

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΟΝ ΤΖΟΓΟ:

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ ΤΖΟΓΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ

Μια ενδιαφέρουσα εικόνα αναδύεται σχετικά με το συνολικό κόστος και το καθαρό εισόδημα από το μονοπώλιο του τζόγου, βλ. σχήμα 1 [4]. Τα ακαθάριστα έσοδα αυξήθηκαν απότομα από το 1996 μέχρι το 2004, ενώ μετά ακολούθησε μια σταθεροποίηση μεταξύ του 2004 και του 2010. Οι ετήσιες εκθέσεις του Συμβουλίου για τον Έλεγχο του Τζόγου το 2005 και το 2006 αποδίδουν αυτή τη σταθεροποίηση στις αυστηρότερες πολιτικές ρύθμισης του τζόγου [4], όπως είναι ο περιορισμός της προώθησης και των διαφημίσεων για τον τζόγο που μπορεί να επηρέασαν τη δημοτικότητά του. Μετά το 2008, η σταθεροποίηση των εσόδων από τον τζόγο μπορεί να σχετίζεται και με την απαγόρευση του καπνίσματος στους χώρους σίτισης, καθώς και με τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης σε παγκόσμιο επίπεδο [4].

 

 

 

 

 

Η εκτίμηση των καθαρών εσόδων από τα τυχερά παιχνίδια που βρίσκονται εκτός του Ολλανδικού Καζίνο, είναι δύσκολο να γίνει δεδομένου του μεγάλου αριθμού παρόχων και χώρων. Οι εκτιμήσεις μεταξύ 2001 και 2006 κυμάνθηκαν μεταξύ 370 εκ ευρώ και 433 εκ ευρώ / έτος. Μεταξύ 2001 και 2008, ο αριθμός των διαθέσιμων θέσεων για τυχερά παιχνίδια (στους χώρους διεξαγωγής τυχερών παιχνιδιών) αυξήθηκε κατά 40%, κάτι που επηρεάστηκε από την εμφάνιση των multiplayer μηχανών τζόγου (μηχανήματα με πολλές συνδεδεμένες οθόνες, που έχουν μια κοινή πιθανότητα να κερδίσουν και ένα τζακ πότ), ενώ αυξήθηκε και ο αριθμός των μηχανών για τυχερά παιχνίδια ανά χώρο, κατά μέσο όρο από 47 σε 56. Αντίθετα ο αριθμός των παρόχων μειώθηκε κατά 50. Αυτό υποδεικνύει πως τα τελευταία 15 χρόνια οι χώροι διεξαγωγής τυχερών παιχνιδιών στην Ολλανδία έχουν αναπτυχθεί σημαντικά [5]. Το Εθνικό Συμβούλιο για τον Έλεγχο του Τζόγου κατέληξε στην ετήσια έκθεσή του για το 2009, ότι αυτή η αύξηση στην κλίμακα, και η εισαγωγή των multiplayer μηχανών τζόγου, σε συνδυασμό με την εμφάνιση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών τζόγου στους χώρους διεξαγωγής τυχερών παιχνιδιών, έχει οδηγήσει στη δημιουργία 300 «μικροκαζίνο», όπως τα ονομάζουν [4]. Αυτοί οι χώροι βρίσκονται κυρίως στα κέντρα των μεγαλύτερων πόλεων.

Με την καθιέρωση της νέας Αρχής για τα Τυχερά Παιχνίδια (GA), οι παιχνιδομηχανές διεξαγωγής τζόγου εκτός των 14 Ολλανδικών Καζίνο θα υπάγονται πλέον στις αρμοδιότητές της, έτσι αναμένεται ότι θα εναρμονιστεί η πολιτική ρύθμισης. Για παράδειγμα, μια γενική λίστα αυτό-αποκλεισμού αναμένεται να εφαρμοστεί και να εποπτεύεται από την Αρχή για τα Τυχερά Παιχνίδια. Τα προγράμματα αυτό-αποκλεισμού επιτρέπουν στους πελάτες να απαγορεύσουν ή να περιορίσουν την είσοδό τους σε χώρους διεξαγωγής τυχερών παιχνιδιών. Επί του παρόντος παρόλο που το Ολλανδικό Καζίνο διαθέτει μια λίστα που είναι εναρμονισμένη για τους 14 χώρους του, υπάρχουν ξεχωριστές παρόμοιες λίστες στους διάφορους ανεξάρτητους χώρους διεξαγωγής τυχερών παιχνιδιών.

Τη δεκαετία του 1990 αυξήθηκαν οι προσπάθειες πρόληψης κάτι που φάνηκε να έχει θετικό αποτέλεσμα στη μείωση των προβλημάτων από τον τζόγο. Παραδείγματος χάρη, το γεγονός ότι «έφυγαν» οι κουλοχέρηδες από τα ταχυφαγεία (π.χ. αθλητικές καντίνες, ταχυφαγεία κ.λπ) είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του αριθμού των προβληματικών τζογαδόρων που χρειάστηκαν θεραπεία τα επόμενα χρόνια [6].

 

ΕΜΠΛΟΚΗ ΜΕ ΤΑ ΤΥΧΕΡΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΤΗΝ ΟΛΛΑΝΔΙΑ

Με βάση μια έκθεση του Ελβετικού Ινστιτούτου Συγκριτικού Δικαίου, που ζητήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η τάση για εμπλοκή με τα τυχερά παιχνίδια στην Ολλανδία εκτιμάται σε 0,45 σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες [7]. Σε σύγκριση με άλλες χώρες της Βορειοδυτικής Ευρώπης, η Ολλανδία βρίσκεται σε μεσαίο επίπεδο όσον αφορά την εμπλοκή με τον τζόγο. Περισσότεροι άνθρωποι εμπλέκονται με τυχερά παιχνίδια (gamble) στην Ολλανδία σε σύγκριση με το Βέλγιο (0,25), το Λουξεμβούργο (0,32) και τη Γερμανία (0,39). Η τάση στην Ολλανδία είναι συγκρίσιμη με αυτή της Δανίας (0,44) και της Γαλλίας (0,48), ενώ στην Ολλανδία υπάρχει χαμηλότερη τάση εμπλοκής με τον τζόγο σε σύγκριση με το Ηνωμένο Βασίλειο (0,69). Οι ετήσιες δαπάνες για τα τυχερά παιχνίδια στην Ολλανδία εκτιμώνται στα 127,50 ευρώ ανά άτομο. Οι δραστηριότητες τζόγου που είναι σχετικά πιο δημοφιλείς στην Ολλανδία σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με βάση τα ακαθάριστα έσοδα τυχερών παιχνιδιών (GGR), είναι τα καζίνο και οι κουλοχέρηδες έξω από τα καζίνο, ενώ οι δαπάνες για λαχεία, στοιχήματα σε αθλητικούς αγώνες και ιπποδρομίες, σε καταστήματα στοιχημάτων στις μεγάλες πόλεις, είναι σχετικά μικρότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

 

ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΟΥ ΤΖΟΓΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΤΖΟΓΟ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Δύο δημογραφικές μελέτες, διεξήχθησαν το 2005 [8] και το 2011 [9], οι οποίες ζητήθηκαν από το Επιστημονικό Γραφείο του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Σε κάθε μελέτη συμπεριλήφθηκαν περίπου 6.000 συμμετέχοντες και το ποσοστό ανταπόκρισης ήταν παρόμοιο και στις δύο μελέτες (25-28%). Τα δεδομένα σταθμίστηκαν έτσι ώστε να διορθωθούν διαφορές στα ποσοστά απαντήσεων. Το εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση του παθολογικού τζόγου στη διάρκεια της ζωής και τον τελευταίο χρόνο, ήταν μια ολλανδική εκδοχή του South Oaks Gambling Screen (SOGS; [10]). Η βαθμολογία 3-4 στο SOGS αποτελούσε δείκτη «υψηλού κινδύνου» και βαθμολογία υψηλότερη του 5 αποτελούσε δείκτη «προβληματικού τζόγου». Τα ποσοστά του υψηλού κινδύνου για τζόγο και του προβληματικού τζόγου, δεν σημείωσαν καμιά σημαντική στατιστική μεταβολή ανάμεσα στο 2005 και το 2011. Τα ποσοστά προβληματικών τζογαδόρων ήταν σχετικά χαμηλά, με τις εκτιμήσεις για τον προηγούμενο χρόνο να κυμαίνονται στο 0,22% το 2005 και στο 0,15% για το 2011 (20.300 προβληματικοί τζογαδόροι). Ο αριθμός των περιστασιακών τζογαδόρων μειώθηκε σημαντικά μεταξύ των δύο περιόδων υπό μελέτη, από 73,8% σε 64,4% (SOGS βαθμολογία < 3, και συμμετοχή σε δραστηριότητες τζόγου τον προηγούμενο χρόνο). Ο αριθμός των διαφορετικών χώρων τζόγου και ο αριθμός των διαφορετικών μορφών τζόγου όπου συμμετέχουν οι τζογαδόροι σε αυτές τις μελέτες σχετίζονται με τον υψηλότερο κίνδυνο για προβληματικό τζόγο.

 

ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Στην Ολλανδία, η θεραπεία για την εξάρτηση από τον τζόγο παρέχεται στα κέντρα θεραπείας της εξάρτησης, και υπάγεται στις ίδιες ασφαλιστικές καλύψεις και στο ίδιο θεραπευτικό σύστημα όπως η θεραπεία για την τοξικοεξάρτηση. Η θεραπεία της διαταραχής της χρήσης ουσιών καλύπτεται από την νομικά απαιτούμενη ιατρική ασφάλιση και εμπίπτει στη θεραπεία «ψυχικής υγείας». Στην Ολλανδία, σε κάθε επαρχία υπάρχουν κέντρα αντιμετώπισης των εξαρτήσεων και, ως εκ τούτου, για τους περισσότερους προβληματικούς παίκτες υπάρχει θεραπεία για τυχερά παιχνίδια σε λογική απόσταση.

Γενικά, η αντιμετώπιση του προβληματικού τζόγου παρέχεται με βάση τη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία για τις διαταραχές της χρήσης ουσιών και περιλαμβάνει τη συνέντευξη κινητοποίησης. Επιπλέον, τα περισσότερα προγράμματα καλύπτουν ενότητες που ασχολούνται με τον ρόλο των γνωστικών στρεβλώσεων ως μέρος του προγράμματος θεραπείας. Η θεραπεία παρέχεται τόσο ομαδικά όσο και σε ατομική βάση. Εκτός από τη θεραπεία πρόσωπο με πρόσωπο, υπάρχουν διαθέσιμες on-line αυτο-διαχειριζόμενες παρεμβάσεις ψυχικής υγείας για τον προβληματικό τζόγο (π.χ. Jellinek: Zelfhulp Gokken, Tactus: Gokken de Baas). Τέλος, είναι διαθέσιμες τοπικές ομάδες Ανώνυμων Τζογαδόρων (AGOG), με περίπου 20 ενεργές τοπικές ομάδες.

Όσον αφορά τον αριθμό των ατόμων σε θεραπεία, κατά τα τελευταία 15 χρόνια έχει παρατηρηθεί μείωση στον αριθμό όσων ζητούν βοήθεια με κύριο πρόβλημα τον τζόγο (National Health Care Information System on Alcohol and Drug Treatment: Landelijk Alcohol en Drug Informatie Systeem; LADIS). Πιο συγκεκριμένα, ο αριθμός των ατόμων που λαμβάνουν θεραπεία για προβληματικό τζόγο μειώθηκε στο 47% του αριθμού των ατόμων που έλαβαν θεραπεία το 1994 [11]. Από το 2001 έως το 2010 ο αριθμός των προβληματικών παικτών που έλαβαν θεραπεία σταθεροποιήθηκε και το 2010 έλαβαν θεραπεία 2.673 άτομα [12]. Με την πάροδο των ετών, τα άτομα που ζητάνε θεραπεία παρουσιάζουν ένα σχετικά σταθερό προφίλ όσον αφορά τα χαρακτηριστικά τους: η πλειονότητα των ατόμων που έχουν ως κύριο πρόβλημα τον προβληματικό τζόγο είναι άνδρες (87% το 2010), η μέση ηλικία είναι τα 38 έτη και το ποσοστό των ανθρώπων που λαμβάνουν θεραπεία για πρώτη φορά είναι 34% (LADIS, 2010).

Δεν έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες σχετικά με την αποτελεσματικότητα διαφορετικών επιλογών θεραπείας στην Ολλανδία. Όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των ομάδων αυτοβοήθειας στην Ολλανδία, υπάρχει μόνο μια περιγραφική μελέτη που δεν έχει αξιολογηθεί από ομότιμους και δείχνει ότι τα μέλη των ομάδων αυτοβοήθειας είναι πολύ θετικά για τη βοήθεια που λαμβάνουν [13].

 

RESEARCH BASE AND RESEARCH AGENDA

Οι έρευνες για τα τυχερά παιχνίδια στην Ολλανδία έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 15 χρόνια, και αυτό οφείλεται στις ερευνητικές πρωτοβουλίες του Συμβουλίου Ελέγχου Παιχνιδιών, στην οργάνωση των εθνικών φορέων παροχής ψυχικής υγείας, στη βιομηχανία τυχερών παιχνιδιών και στο Υπουργείο Ασφάλειας και Δικαιοσύνης. Παραδοσιακά, οι έρευνες σχετικά με τα τυχερά παιχνίδια στην Ολλανδία επικεντρώνονται σε θέματα πολιτικής, εστιάζοντας, για παράδειγμα, στην πιθανότητα εθισμού νέων μορφών τυχερών παιχνιδιών, όπως το «ξυστό» [14, 15], τυχερά παιχνίδια που έχουν γίνει δημοφιλή, όπως το διαδικτυακό πόκερ on- ή off-line [16], την επιδημιολογία του προβληματικού τζόγου [8, 9], και ιδιαίτερα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που φαίνεται να σχετίζονται με ορισμένους παίκτες [6] ή με ορισμένα παιχνίδια, όπως τα τυχερά παιχνίδια μέσω τηλεφωνικής επικοινωνίας στην τηλεόραση και τα τυχερά παιχνίδια στο διαδίκτυο [17, 18]. Οι περισσότερες από αυτές τις μελέτες ζητήθηκαν από το Συμβούλιο Ελέγχου Παιχνιδιών. Εκτός από αυτές τις μελέτες πολιτικής, έρευνες σχετικά με τα τυχερά παιχνίδια μπορούν να ξεκινήσουν υποβάλλοντας επιχορηγήσεις στον Ολλανδικό Επιστημονικό Οργανισμό και ειδικότερα στον κλάδο της Επιστήμης της Υγείας. Οι έρευνες που χρηματοδοτήθηκαν μέχρι σήμερα επικεντρώθηκαν κυρίως στις νευροβιολογικές πτυχές του παθολογικού τζόγου [19-23].

 

Συμπεράσματα και Προτάσεις

Το άρθρο αυτό παρουσιάζει μια αντιφατική εικόνα για τον τζόγο στην Ολλανδία. Οι αντιφάσεις αυτές υφίστανται εδώ και 15-20 χρόνια και την τελευταία πενταετία έχουν οδηγήσει σε μια μεταβαλλόμενη και ολοένα πιο αυστηρή πολιτική, ενώ ταυτόχρονα εξετάζεται και το θέμα της νομιμοποίησης του διαδικτυακού τζόγου (κάτι που ακόμη δεν έχει εφαρμοστεί). Αντίθετα, έχουν καλλιεργηθεί πιο φιλελεύθερες απόψεις που υποστηρίζουν τη θέση του τζόγου ως δραστηριότητα αναψυχής. Μετά τις εθνικές εκλογές του 2012, η νέα κυβέρνηση συνεργασίας διατήρησε αυτή τη γραμμή.

Λόγω της αύξησης των ερευνών για τα τυχερά παιχνίδια, υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις αλλαγές στην εμπλοκή με τα τυχερά παιχνίδια, τα προβλήματα με τον τζόγο και τις προσπάθειες πρόληψης. Ένα πρόβλημα που παραμένει είναι η σχετικά ασταθής χρηματοδότηση των ερευνών για τα τυχερά παιχνίδια, η έλλειψη μακρόχρονων μελετών και το γεγονός ότι οι περισσότερες από αυτές τις μελέτες δημοσιεύονται σε ερευνητικές εκθέσεις και όχι σε περιοδικά, γεγονός που περιορίζει τον έλεγχο από ανεξάρτητους αξιολογητές αναφορικά με τη μεθοδολογία και την ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Η εφαρμογή παρόμοιας ερευνητικής μεθοδολογίας στις δύο τελευταίες μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες για τον προβληματικό τζόγο [8, 9] ανοίγει τον δρόμο για τη διεξαγωγή μελετών που θα επιτρέπουν σύγκριση των τάσεων που εμφανίζουν τα τυχερά παιχνίδια και ο προβληματικός τζόγος στην Ολλανδία.

 

Σύγκρουση συμφερόντων: Κανένα.

 

Παραπομπές

1. Dutch Government Coalition. Report No.: Section VIII. Veiligheid en Justitie [Security and Justice Section]. 2012. Available at: http://www.rijksoverheid.nl/regering/ regeerakkoord/veiligheid-en-justitie (accessed 16 May 2013) (Archived at: http://www.webcitation.org/6GfGZoA5o).
2. The Dutch Gambling Control Board. Verslag van de werkzaamheden van het College van toezicht op de kansspelen en van de ontwikkeling van de kansspelen in Nederland, gedurende de jaren 1996 tot en met 2011 [Report of the activities of the Gambling Control Board and of the development of games of chance in the Netherlands, during the years 1996 through 2011]. The Hague, the Netherlands; 2011.
3. De Bruin D., Benschop A., Braam R., Korf D. J. Meerspelers: Meerjarige monitor en follow-uponderzoek naar amusementscentra en bezoekers [Diversive Gambling: Multiple Year Monitor and Follow-up Survey into Amusement Arcades and Visitors]. Utrecht/Amsterdam: CVO/Bonger Instituut; 2006.
4. CVT [Gaming Control Board]. Verslag van de werkzaamheden van het College van de toezicht op de kansspelen en van de ontwikkeling van de kansspelen in Nederland, gedurende de jaren 1996 tot en met 2011 [Report of the activities of the Gaming Control Board and on games of chance in the Netherlands between 1996 and 2011]. Den Haag: CVT; 2011.
5. Schreijenberg A., van Waveren R. C. Speelautomatenhallen: een onderzoek naar de ontwikkeling van speelautomatenhallen in Nederland [Gambling halls: a study into changes in gambling halls in the Netherlands]. Report no.: 1801. Amsterdam: Regioplan Beleidsonderzoek; 2009.
6. de Bruin D. E., Leenders F. R. J., Fris M., Verbraeck H. T., Braam R. V., van de Wijngaart G. F. Gasten van Holland Casino. Effectiviteit van het preventiebeleid kansspelverslaving [Guests of Holland Casino. Effectiveness of the Prevention Policy for Gambling Addiction]. Utrecht: Centrum voor Verslavingsonderzoek [Addiction Research Centre]; 2001.
7. Swiss Institute of Comparative Law. Study of gambling services in the internal market of the European Union. Lausanne, Switzerland: Swiss Institute of Comparative Law, assigned by the European Commission; 2006. Available at: http://ec.europa.eu/internal_market/services/ docs/gambling/study2_en.pdf (accessed 16 May 2013) (Archived at http://www.webcitation.org/6GfKukWps).
8. de Bruin D. E., Meijerman C. J. M., Leenders F. R. J., Braam R. Verslingerd aan meer dan één spel: een onderzoek naar de aard en omvang van kansspelproblematiek in Nederland [Wired to More Than a Game: A Study on the Nature and Extent of Problem Gambling in Netherlands]. Utrecht: Centrum voor Verslavingsonderzoek; 2005.
9. Bieleman B., Biesma S., Kruize A., Zimmerman C., Boendermaker M., Nijkamp R. et al. Gokken in kaart: Tweede meting aard en omvang kansspelen in Nederland [Mapping Gambling: Second Measurement on Nature and Extent of Gambling in the Netherlands]. Groningen-Rotterdam, the Netherlands: Intraval; 2011.
10. Lesieur H. R., Blume S. B. The South Oaks Gambling Screen (SOGS): a new instrument for the identification of pathological gamblers. Am J Psychiatry 1987; 144: 1184–8.
11. Ouwehand A. W., van Alem V. C. M., Boonzajer Flaes S. Key figures on addiction care 2003 National Alcohol and Drugs Information System (LADIS). 3. 2004. Houten, the Netherlands: Stichting Informatie Voorziening Zorg. Internet Communication.
12. Ouwehand A. W., Wisselink D. J., Kuijpers W. G. T., van Delden E. B., Mol A. Kerncijfers Verslavingszorg 2010 [Core Statistics on Addiction Care 2010]. Houten, the Netherlands: Stichting Informatie Voorziening Zorg (IVZ); 2011.
13. Fris M. Door het lot verbonden: een beschrijvend onderzoek naar zelfhulp bij gokverslaving [Tied by Fate: A Descriptive Study into Self-help in Gambling Addiction]. Utrecht, the Netherlands: Centrum voor Verslavingsonderzoek CVO; 1999.
14. DeFuentes-Merillas L., Koeter M. W., Schippers G. M., van den Brink W. Temporal stability of pathological scratchcard gambling among adult scratchcard buyers two years later. Addiction 2004; 99: 117–27.
15. DeFuentes-Merillas L., Koeter M. W., Bethlehem J., Schippers G. M., van den Brink W. Are scratchcards addictive? The prevalence of pathological scratchcard gambling among adult scratchcard buyers in the Netherlands. Addiction 2003; 98: 725–31.
16. Meerkerk G. J., Risselada A., Schrijvers C. De kaarten op tafel: Onderzoek naar de aard, ernst, en omvang van ‘pokerverslaving’ in Nederland [The Cards on the Table: Study into the Nature, Severity, and Scope of ‘Poker Addiction’ in the Netherlands]. Rotterdam, the Netherlands: IVO; 2010.
17. Zweers J. S., Wils J., Epskamp M. Bel en win! Een verkennend onderzoek naar SMS- en belspelletjes in Nederland [Call and Win! An Exploratory Study into Text-Message and Telephone Games in the Netherlands]. Amsterdam: Research voor Beleid; 2008.
18. Lambertz B., van Leeuwen J., van der Lelij B. Kansspelen via nieuwe media 2007 [Games of chance through new media 2007]. Amsterdam: Motivaction; 2007.
19. de Ruiter M. B., Oosterlaan J., Veltman D. J., van den Brink W., Goudriaan A. E. Similar hyporesponsiveness of the dorsomedial prefrontal cortex in problem gamblers and heavy smokers during an inhibitory control task. Drug Alcohol Depend 2012; 121: 81–9.
20. van Holst R. J., van Holstein M., van den Brink W., Veltman D. J., Goudriaan A. E. Response inhibition during cue reactivity in problem gamblers: an fMRI study. PLoS ONE 2012; 7: e30909.
21. Goudriaan A. E., Oosterlaan J., de Beurs E., van den Brink W. Pathological gambling: a comprehensive review of biobehavioral findings. Neurosci Biobehav Rev 2004; 28: 123–41.
22. Goudriaan A. E., Oosterlaan J., de Beurs E., van den Brink W. The role of self-reported impulsivity and reward sensitivity versus neurocognitive measures of disinhibition and decision-making in the prediction of relapse in pathological gamblers. Psychol Med 2008; 38: 41–50.
23. Goudriaan A. E., de Ruiter M. B., van den Brink W., Oosterlaan J., Veltman D. J. Brain activation patterns associated with cue reactivity and craving in abstinent problem gamblers, heavy smokers, and healthy controls: an fMRI study. Addict Biol 2010; 15: 491–503.