DOI: https://doi.org/10.57160/JPYK4850
Εξαρτήσεις (Ε): Σας ευχαριστούμε πολύ που ήρθατε, είναι πολύ σημαντικό το ότι είστε μαζί μας και δεχθήκατε να κάνουμε αυτή τη συνέντευξη.
Steven Gallon (SG): Και για μένα είναι. Κι εγώ χαίρομαι που είμαι εδώ μαζί σας.
Ε: Έχετε κάνει πολύτιμο έργο όλα αυτά τα χρόνια στο χώρο των εξαρτήσεων θα μπορούσατε να μας πείτε κάποιες από τις κυριότερες κατευθύνσεις της δουλειάς σας;
S.G.: Βεβαίως, ξεκίνησα να δουλεύω με τις εξαρτήσεις το 1974, όταν ολοκλήρωσα την πρακτική μου άσκηση στο Νοσοκομείο για τους Βετεράνους του Βιετνάμ στο Πόρτλαντ. Είχα τελειώσει την πρακτική μου στον τομέα ψυχολογίας και εκκρεμούσε ακόμη η πτυχιακή μου εργασία, έτσι έπρεπε να βρίσκομαι κοντά στο Πανεπιστήμιο όπου φοιτούσα, το Πανεπιστήμιο του Όρεγκον. Άρχισα λοιπόν να ψάχνω για δουλειά και βρήκα μία θέση σε ένα κοντινό κέντρο ψυχικής υγείας, όπου χρειαζόντουσαν κάποιον, για να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα για τη θεραπεία των εξαρτήσεων. Όσο ήμουν στο συγκεκριμένο Νοσοκομείο στο Πόρτλαντ, απέκτησα μεγάλη εμπειρία δουλεύοντας με βετεράνους που γύρισαν από το Βιετνάμ στις αρχές τις δεκαετίας του ’60, με προβλήματα χρήσης ουσιών. Σκέφτηκα λοιπόν ότι θα ήταν ενδιαφέρον να ξεκινήσω ένα πρόγραμμα θεραπείας σε μια μικρή πόλη, όπως το Όρεγκον. Έτσι λοιπόν έγινε και τελικά δούλεψα εκεί για δέκα χρόνια.
Όσον αφορά το πρόγραμμα, όταν ξεκίνησε ήμουν ο μόνος σύμβουλος για θέματα εξαρτήσεων, ενώ όταν έφυγα υπήρχαν ήδη δέκα. Αναπτύξαμε ένα μεγάλο πρόγραμμα λοιπόν αυτά τα δέκα χρόνια. Μετά από αυτό το διάστημα δούλεψα σε ένα άλλο θεραπευτικό κέντρο, όπου ήμουν διευθυντής στο θεραπευτικό κομμάτι. Ήταν ένα ιδιωτικό πρόγραμμα και έμεινα εκεί για εννέα χρόνια. Όσο ήμουν εκεί είχα αρχίσει να ασχολούμαι και με την εκπαίδευση. Το θεραπευτικό κέντρο στο οποίο εργαζόμουν είχε τομέα εκπαίδευσης, όπως το ΚΕΘΕΑ, όπου παρείχαμε εκπαίδευση σε φορείς για το πώς να «στήσουν» στεγνά προγράμματα, αλλά και σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας και απεξάρτησης από ολόκληρη την Πολιτεία του Όρεγκον. Μετά τα εννέα χρόνια, είχα την ευκαιρία να πάω να δουλέψω για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, ήμουν Διευθυντής Εκπαίδευσης της Πολιτείας, αρμόδιος για την ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο χώρο των εξαρτήσεων, όπου έμεινα για τρία χρόνια, αλλά μου φαινόταν ανιαρό. Κατά κύριο λόγο έκλεινα ξενοδοχεία και υπέγραφα συμβόλαια με τους εκπαιδευτές. Ένιωθα σαν να ήμουν ταξιδιωτικός πράκτορας και ότι έχανα την επαφή μου με το χώρο των εξαρτήσεων. Έτσι, το 1993, όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να γίνω Διευθυντής ενός από τα Κέντρα Μεταφοράς της Τεχνογνωσίας για τις Εξαρτήσεις (Addictions Technology Transfer Center, ATTC) την αξιοποίησα και σήμερα είμαι Διευθυντής αυτού του κέντρου εδώ και 15 χρόνια.
Ε: Θα θέλατε να μας πείτε περισσότερα για αυτό;
S.G.: Στο κέντρο αυτό ασχολούμαστε με τη δημιουργία εργαλείων και πρακτικών ερευνητικών εφαρμογών, τα οποία βασίζονται σε επιστημονικά και ερευνητικά δεδομένα. Μετά από τη μελέτη των ερευνών στο χώρο των εξαρτήσεων δημιουργούμε εργαλεία και μεθόδους με στόχο να μειώσουμε το χρόνο που μεσολαβεί στη μετάβαση μιας επιστημονικής ανακάλυψης από τη θεωρία στην πράξη, από τους συμβούλους στους πελάτες. Συνήθως, αυτή η διαδικασία χρειάζεται περίπου 15 χρόνια για να ολοκληρωθεί. Εμείς λοιπόν προσπαθούμε να μειώσουμε το χρόνο αυτό.
Φτιάχνουμε λοιπόν αυτά τα εργαλεία, «οργανώνουμε» εκπαιδευτικά προγράμματα και εκπαιδεύουμε τους ανθρώπους που παρέχουν θεραπευτικές υπηρεσίες στην κοινότητα. Η περιοχή ευθύνης μας έχει επεκταθεί και από μία Πολιτεία, τώρα έχουμε φτάσει να έχουμε τέσσερις, παρέχουμε λοιπόν εκπαίδευση σε τέσσερις διαφορετικές Πολιτείες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει ιδρύσει 14 κέντρα μεταφοράς της Τεχνογνωσίας σε ολόκληρη τη χώρα, τα οποία δουλεύουν με τους επαγγελματίες του χώρου σε τοπικό επίπεδο και αξιοποιούν τα στοιχεία που εκείνοι φέρνουν.
Ε: Ποιες είναι κάποιες από τις σημαντικότερες δυσκολίες που αντιμετωπίσατε όλα αυτά τα χρόνια και πώς τις ξεπεράσατε;
S.G.: Νομίζω ότι η μεγαλύτερη δυσκολία που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε στην παροχή κατάρτισης και εκπαίδευσης είναι ότι συχνά οι υπηρεσίες για την αντιμετώπιση της εξάρτησης υπο-χρηματοδοτούνται. Δεν έχουν αρκετά κονδύλια και σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα η χρηματοδότηση εμφανίζει διακυμάνσεις. Έτσι όταν ο προϋπολογισμός είναι χαμηλός, συνήθως, το πρώτο πράγμα στο οποίο γίνονται περικοπές είναι η εκπαίδευση. Η κατάρτιση και η εκπαίδευση των επαγγελματιών, οι δραστηριότητες διασφάλισης της ποιότητας της εργασίας, οι προσπάθειες για βελτίωση του θεραπευτικού σχεδιασμού, όλα αυτά θεωρούνται πολυτέλεια και εφόσον είναι δευτερευούσης σημασίας περικόπτονται. Η μεγαλύτερή μου απογοήτευση λοιπόν αφορά το ότι στο χώρο αυτόν πραγματοποιούνται πολλά καινούργια πράγματα, κάθε χρόνο, νέες επιστημονικές ανακαλύψεις, φάρμακα, πιο αποτελεσματικές θεραπευτικές τεχνικές, ερευνητικά προγράμματα, ωστόσο η εκμάθηση των νέων αυτών μεθόδων και τεχνικών δεν φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα. Αυτό είναι μεγάλη απογοήτευση, και ίσως η μεγαλύτερη.
Ε: Ποιες είναι οι καλύτερες τεχνικές που έχετε συναντήσει στο χώρο των εξαρτήσεων;
S.G.: Πραγματικά, υπάρχουν πάρα πολλές καλές τεχνικές, όπως η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, η συνέντευξη κινητοποίησης, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, οι θεραπευτικές κοινότητες και η θεραπεία των δώδεκα βημάτων, και όλες είναι αποτελεσματικές. Ωστόσο, αυτό που φαίνεται να είναι σημαντικό δεν είναι η μέθοδος που χρησιμοποιεί κανείς αλλά το πόσο καλά καταρτισμένος είναι για να την εφαρμόσει. Οι φορείς που εκπαιδεύουν καλά το προσωπικό τους, που έχουν επαγγελματική αντιμετώπιση και εφαρμόζουν το μοντέλο τους αποτελεσματικά, ανεξάρτητα από το ποιο μοντέλο χρησιμοποιούν, είναι πιο αποτελεσματικοί από άλλους που δεν είναι τόσο καλά καταρτισμένοι και δεν αφιερώνουν χρόνο και προσπάθεια, έτσι ώστε να εξασφαλίσουν την κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού.
Ε: Πόσο σημαντική θεωρείτε ότι είναι η εκπαίδευση και η κατάρτιση και κατά πόσο είναι σημαντικό οι θεραπευτές για θέματα εξαρτήσεων να έχουν περάσει και οι ίδιοι από δική τους θεραπεία;
S.G.: Αυτές είναι δύο ερωτήσεις. Αναφορικά με το πρώτο ερώτημα πόσο σημαντική είναι η εκπαίδευση και η κατάρτιση, πιστεύω πως είναι πολύ σημαντική, είναι ό,τι σημαντικότερο. Οι έρευνες μας έχουν δείξει ότι οι καλά εκπαιδευμένοι επαγγελματίες παρέχουν αποτελεσματικές υπηρεσίες. Γνωρίζουμε ότι η προετοιμασία των συμβούλων τοξικοεξάρτησης είναι πολύ σημαντική, όπως επίσης ότι υπάρχουν προβλήματα σε αυτόν τον τομέα σε ολόκληρες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι σύμβουλοι τοξικοεξάρτησης πιθανόν να έχουν εντελώς διαφορετικό επαγγελματικό προσανατολισμό, κάποιοι είναι κοινωνικοί λειτουργοί, άλλοι ψυχολόγοι, γιατροί, νοσηλευτές είναι πιθανόν να προέρχονται από διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Ωστόσο, δεν υπάρχει ένα πλαίσιο, όπου όλοι οι ειδικοί θα μπορούσαν να εκπαιδευτούν αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της τοξικοεξάρτησης. Όσον αφορά την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες για την προετοιμασία των επαγγελματιών στο χώρο των εξαρτήσεων, υπάρχουν πολλές δυνατότητες∙ υπάρχουν εξαιρετικά εκπαιδευτικά προγράμματα, οργανωμένα και πολύ αναλυτικά, καθώς και άλλα προγράμματα που στηρίζονται περισσότερο στην παράδοση, στα βιώματα και τις προσωπικές πεποιθήσεις του ατόμου αντί για την επιστήμη. Θα ήθελα λοιπόν να τονίσω πόσο πραγματικά σημαντικές είναι η εκπαίδευση και η κατάρτιση.
Η άλλη σου ερώτηση λοιπόν ήταν κατά πόσο είναι σημαντικό οι θεραπευτές για θέματα εξαρτήσεων να συμμετέχουν και οι ίδιοι σε προσωπική θεραπεία. Αυτό το θέμα είναι επίσης ουσιαστικό για πολλούς και διάφορους λόγους. Συχνά, κάποιοι ξεκινούν να εργάζονται στο χώρο αυτό λόγω κάποιας προσωπικής τους επαφής με την εξάρτηση: είναι πιθανόν δηλαδή να μεγάλωσαν σε μια οικογένεια, όπου υπήρχαν προβλήματα εξάρτησης ή να αντιμετώπιζαν οι ίδιοι πρόβλημα εξάρτησης. Όταν λοιπόν προέρχονται από αυτό το περιβάλλον είναι σε θέση να κατανοούν καλά τι είναι η εξάρτηση, αλλά ορισμένες φορές μπερδεύονται σχετικά με το ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος τους στη διαδικασία αυτή, ή ενδέχεται να υπάρχουν ακόμη προσωπικά ζητήματα που θα πρέπει να «δουλέψουν» ώστε να είναι πραγματικά καλά. Η άλλη ομάδα θεραπευτών τώρα, είναι συχνά άνθρωποι οι οποίοι δεν έχουν ιστορικό που σχετίζεται με την εξάρτηση, έτσι, ενδέχεται, κάποιες φορές να υπάρχουν ορισμένες παρανοήσεις που οφείλονται σε στερεότυπες πεποιθήσεις για την εξάρτηση και οι οποίες χρειάζεται να διορθωθούν.
Ανεξάρτητα λοιπόν, από ποια ομάδα προέρχεται κανείς, είναι σημαντικό να συμμετέχει σε μια διαδικασία κατά την οποία θα μάθει πράγματα για τον εαυτό του και θα μπορέσει να κατανοήσει πραγματικά ποιος είναι ο ρόλος του επαγγελματία στο χώρο των εξαρτήσεων. Νομίζω ότι ορισμένες φορές οι σύμβουλοι στο χώρο των εξαρτήσεων προσπαθούν να κάνουν όλη τη δουλειά μόνοι τους. Επενδύουν λοιπόν προσωπικά στη θεραπεία του πελάτη τους και εάν ο δεύτερος αντιμετωπίσει προβλήματα, τότε ο σύμβουλος νιώθει ότι απειλείται ή νιώθει απογοητευμένος ή πιθανόν να μην μπορεί να αλληλεπιδράσει πλέον με τον πελάτη του με θεραπευτικό τρόπο. Έτσι, το να δουλέψουμε με τον εαυτό μας είναι πολύ σημαντικό, όπως επίσης είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γνωρίζουμε σαφώς ποιος είναι ο ρόλος μας.
Ε: Το επόμενό μου ερώτημα είναι πόσο μπορεί να «μπει» στις προσωπικές του εμπειρίες ο θεραπευτής, να αναφερθεί στα προσωπικά του βιώματα;
S.G.: Νομίζω ότι πρέπει να χρησιμοποιούμε τις προσωπικές μας εμπειρίες πολύ προσεκτικά. Υπάρχουν πάρα πολλοί δρόμοι που μπορούν να οδηγήσουν στη θεραπεία. Ένας σύμβουλος που και ο ίδιος έχει απεξαρτηθεί από τη χρήση ουσιών έχει ζήσει μια μοναδική εμπειρία, τη δική του εμπειρία. Το γεγονός αυτό, εάν δεν είναι προσεκτικός, μπορεί να τον οδηγήσει σε γενικεύσεις και να αρχίσει να πιστεύει ότι η δική του εμπειρία είναι η καλύτερη, ή ενδεχομένως επειδή με αυτήν την εμπειρία μπορεί να νιώθει πιο εξοικειωμένος να θέλει να επηρεάσει τον πελάτη του, έτσι ώστε να ξεκινήσει μια διαδικασία παρόμοια με τη δική του, κάτι που είναι μεγάλο λάθος. Θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό για τους επαγγελματίες στο χώρο των εξαρτήσεων να κατανοήσουν πως υπάρχουν πολλοί δρόμοι που οδηγούν στη θεραπεία και πως αυτό που έχει σημασία είναι να προσεγγίσουμε τον πελάτη και να τον βοηθήσουμε να βρει το δρόμο και τον τρόπο που του ταιριάζει κι ας μην ταιριάζει, απαραιτήτως, στο σύμβουλο και τις δικές του πεποιθήσεις. Αυτό λοιπόν είναι πάρα πολύ σημαντικό.
Από την άλλη πλευρά η αποκάλυψη της δικής μου εμπειρίας και της δικής μου πορείας στη θεραπεία μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική, ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια της θεραπείας. Μπορεί να δώσει ελπίδα και να ενισχύσει το κίνητρο, να περνάει το μήνυμα ότι η θεραπεία από τη χρήση ουσιών είναι πραγματικά εφικτή, καθώς οι άνθρωποι, ειδικά στην αρχή της θεραπευτικής διαδικασίας, νιώθουν συχνά ότι τους υπερβαίνει. Μοιάζει να είναι πολύ δύσκολη η πορεία για τη θεραπεία και έτσι γρήγορα εγκαταλείπουν. Νομίζω ότι αυτός είναι και ο λόγος που βλέπουμε τα άτομα αυτά να ξεκινούν θεραπεία τρεις, τέσσερις ακόμη και πέντε φορές πριν καταφέρουν να πετύχουν το στόχο τους, να απεξαρτηθούν.
Νομίζω λοιπόν, ότι η αυτό-αποκάλυψη είναι σημαντική αλλά πρέπει να γίνεται με πολύ προσεκτικό τρόπο, διότι μπορεί να είναι μεγάλο λάθος, εάν ο πελάτης κατευθύνεται στο να ακολουθήσει οπωσδήποτε την ίδια πορεία με το θεραπευτή του. Ο κάθε ένας πρέπει να βρει το δικό του τρόπο και δρόμο προς την απεξάρτηση. Πιστεύω λοιπόν, πως ο ρόλος μας ως σύμβουλοι είναι να δώσουμε ευκαιρίες στους ανθρώπους να βρουν το δρόμο τους, και σαφώς όχι να παρουσιάζουμε περιορισμένες επιλογές, σύμφωνα με τις προσωπικές μας θεραπευτικές εμπειρίες.
Ε: Έχετε κάποια νέα σχέδια πάνω στα οποία δουλεύετε τώρα και θέλετε να τα μοιραστείτε μαζί μας;
S.G.: Ναι, αρκετά. Ένας από τους λόγους για τους οποίους με κάλεσε αυτή την εβδομάδα το ΚΕΘΕΑ[1] είναι να δουλέψω με τα άτομα που παρέχουν εποπτεία στους συμβούλους με στόχο να βελτιώσουμε τις δεξιότητες αυτές. Την ίδια δουλειά κάνουμε και στα Κέντρα Μεταφοράς της Τεχνογνωσίας για τις Εξαρτήσεις. Εκπαιδεύουμε τους επόπτες και συνεργαζόμαστε με διάφορους φορείς, για να τους βοηθήσουμε να οργανώσουν ένα πρόγραμμα εποπτείας, το οποίο να είναι αποτελεσματικό για τη δική τους πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι επόπτες παρατηρούν, δίνουν ανατροφοδότηση και κατευθύνουν τα άτομα που εποπτεύουν, τους συμβούλους δηλαδή, με στόχο τη βελτίωση των δεξιοτήτων τους. Αυτός είναι ένας τομέας που έχει παραμεληθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν παρέχουμε πλέον αρκετή εποπτεία όπως στο παρελθόν. Γίνεται μια προσπάθεια λοιπόν να ανανεωθεί το ενδιαφέρον και ο ενθουσιασμός που υπήρχε για την κλινική εποπτεία. Προσπαθούμε να βοηθήσουμε τους διευθυντές των οργανισμών και των φορέων να καταλάβουν ότι υπάρχει και οικονομικό όφελος από την κλινική εποπτεία, καθώς συμβάλλει στη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, και στην αποτελεσματικότερη παροχή θεραπευτικής βοήθειας. Υπάρχουν πολλά οφέλη λοιπόν από τη συμμετοχή των φορέων σε εκπαιδευτικές διαδικασίες κλινικής εποπτείας. Αυτό λοιπόν είναι κάτι το οποίο με ενθουσιάζει ιδιαίτερα. Κάτι άλλο είναι ότι δημιουργούμε τα εργαλεία εκείνα που θα βοηθήσουν τους συμβούλους να γίνουν πιο αποτελεσματικοί στην εφαρμογή της στρατηγικής της συνέντευξης κινητοποίησης. Η συνέντευξη κινητοποίησης φαίνεται πολύ απλή μέθοδος, όταν την πρωτοσυναντά κανείς και διαβάζει γι’αυτή, στην πραγματικότητα όμως είναι αρκετά πολύπλοκη και δύσκολη να εφαρμοστεί αποτελεσματικά στην πράξη. Δουλεύουμε λοιπόν στα εργαλεία και τους πόρους, το έντυπο υλικό, τα μαγνητοσκοπημένα παραδείγματα, τα εκπαιδευτικά προγράμματα για να βοηθήσουμε τους διάφορους οργανισμούς και τους συμβούλους να εφαρμόσουν τη συνέντευξη κινητοποίησης αποτελεσματικά.
Κάτι παρόμοιο κάνουμε και με τη φαρμακευτική αγωγή. Ένα άλλο έργο με το οποίο έχω ενθουσιαστεί είναι ότι τα ερευνητικά κέντρα στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αρχίσει να εντοπίζουν τα φάρμακα που είναι χρήσιμα για τα άτομα που έχουν πρόβλημα με το αλκοόλ, με τη χρήση διεγερτικών, όπως είναι οι μεθαμφεταμίνες, η κοκαΐνη και φυσικά με την ηρωίνη. Πιστεύω ότι στα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια θα δούμε αρκετά νέα φάρμακα να εντάσσονται, και δυστυχώς τα περισσότερα θεραπευτικά κέντρα δεν είναι ακόμη έτοιμα να τα διαχειριστούν, πολλά δεν τα γνωρίζουν καν. Μέρος λοιπόν της δουλειάς μας στο Κέντρο Μεταφοράς της Τεχνογνωσίας για τις Εξαρτήσεις είναι να τους βοηθήσουμε να συνειδητοποιήσουν την κατάσταση και να μάθουν για αυτές τις μεθόδους θεραπείας, να βρουν δηλαδή τον τρόπο να τις εντάξουν στο θεραπευτικό σχεδιασμό για την αντιμετώπιση της εξάρτησης. Αυτό δεν σημαίνει να αντικαταστήσουν ό,τι ήδη εφαρμόζεται, αλλά να εντάξουν νέες μεθόδους στο θεραπευτικό σχεδιασμό έτσι ώστε να γίνει πιο αποτελεσματικός.
Ε: Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα προσόντα που θα έπρεπε να έχει ένας κλινικός επόπτης;
S.G.: Υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά είναι ο υψηλός βαθμός αυτογνωσίας, η κατανόηση των ρόλων του συμβούλου και του επόπτη και η κατανόηση του προσωπικού ιστορικού και των πεποιθήσεών του καθενός, ώστε να παραμένει αντικειμενικός και ανοιχτός στην εφαρμογή νέων μεθόδων. Άρα η αυτογνωσία είναι ένα χαρακτηριστικό, καθώς και το να είναι ανοιχτός σε νέες ιδέες, να ενημερώνεται διαρκώς από τη σύγχρονη βιβλιογραφία, να διαβάζει επιστημονικά περιοδικά, όπως και αυτό του ΚΕΘΕΑ (Εξαρτήσεις) και άλλα, να εκπαιδεύεται, να συμμετέχει σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες και εργαστήρια. Επίσης, να εντάσσει καινούργιες ιδέες από το εξωτερικό περιβάλλον, από άλλους οργανισμούς, προσπαθώντας πάντα να χτίζει μια γερή βάση γνώσης πάνω στην οποία να στηρίξει τις θεραπευτικές πρακτικές του. Το πρώτο λοιπόν είναι η αυτογνωσία, το δεύτερο είναι να παραμένει ανοιχτός στις νέες πληροφορίες, και ένα τρίτο είναι η διάθεσή του να είναι καλά καταρτισμένος. Αυτό σημαίνει να ζητά εποπτεία, να μελετά και να προετοιμάζει το υλικό που θα χρησιμοποιήσει στη θεραπεία, να γνωρίζει καλά και να μαθαίνει όσα περισσότερα μπορεί για τον πελάτη του, να διαβάζει τις αξιολογήσεις και να ενημερώνεται για τη θεραπευτική εμπειρία του πελάτη σε άλλα θεραπευτικά κέντρα ή με άλλους συμβούλους, που πιθανόν να δουλεύουν παράλληλα μαζί του. Καταλαβαίνετε ότι η έννοια της καλής προετοιμασίας είναι πολύ σημαντική. Νομίζω πως οι έρευνες είναι σαφείς ότι ο καλύτερα προετοιμασμένος θεραπευτής είναι πιο αποτελεσματικός. Αυτά λοιπόν θεωρώ πως είναι τα τρία πιο σημαντικά χαρακτηριστικά: η αυτογνωσία, να είναι ανοιχτός σε νέες ιδέες και η διάθεση για καλή προετοιμασία-κατάρτιση.
Ε: Ποια πιστεύετε ότι είναι τα σημαντικότερα λάθη που μπορεί κάποιος σύμβουλος να κάνει στην καθημερινότητά του; Πώς θα μπορούσε να τα αποφύγει;
S.G.: Ναι, σωστά. Υπάρχουν πολλά ενδεχόμενα λάθη, κίνδυνοι ή παγίδες που μπορεί να πέσει ο θεραπευτής. Ένα από αυτά είναι η υπόθεση ότι γνωρίζει όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζει, ότι δεν χρειάζεται περισσότερες πληροφορίες, ότι ξέρει καλά τον στόχο, το θέμα της θεραπείας και τον πελάτη του, καθώς και για το πώς θα κάνει τις παρεμβάσεις του. Αυτό είναι μεγάλη παγίδα, η υπερβολική εμπιστοσύνη, καθώς και η πεποίθηση ότι τα ξέρει όλα. Μια δεύτερη παγίδα είναι το να εμπλακεί τόσο πολύ με τη διαδικασία που περνάει ο πελάτης του, ώστε να σταματήσει να τον βλέπει αντικειμενικά, να χαθεί δηλαδή η ικανότητα για αντικειμενική ανατροφοδότηση και η παροχή συμβουλευτικής και καθοδήγησης. Εάν για παράδειγμα οι προσωπικές του ανάγκες για ικανοποίηση, αίσθηση αποτελεσματικότητας και συμβολής, σχετίζονται με το πόσο καλά πάει ο πελάτης του στη θεραπεία, τότε χάνει την αντικειμενικότητά του. Πιστεύω ότι οι σύμβουλοι, οι θεραπευτές και γενικότερα οι ειδικοί στη θεραπεία χρειάζεται να καλύπτουν τις δικές τους, προσωπικές ανάγκες εκτός της θεραπείας, με αυτό τον τρόπο θα είναι πιο αντικειμενικοί.
Ε: Με βάση τα όσα γνωρίζετε για τη θεραπεία απεξάρτησης στην Ελλάδα, την εξέλιξή της τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αλλά πιο συγκεκριμένα από τη δουλειά που κάνατε πρόσφατα με τους επόπτες του ΚΕΘΕΑ, στο εκπαιδευτικό σεμινάριο που διοργάνωσε ο φορέας∙ μπορείτε να μας πείτε τις εντυπώσεις σας και ποια η εμπειρία σας από αυτό;
S.G.: Μακάρι να γνώριζα περισσότερα για τα θεραπευτικά προγράμματα και τις προσεγγίσεις που χρησιμοποιεί το ΚΕΘΕΑ. Γνωρίζω κάποια πράγματα γενικά και μάλλον σχετικά ασαφή. Δεν ξέρω λεπτομέρειες έτσι μου είναι δύσκολο να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση. Ωστόσο, κάτι που παρατήρησα στην ομάδα εποπτών με την οποία δούλεψα, πρόσφατα είναι ότι εδώ στην Ελλάδα οι άνθρωποι φαίνεται να ενδιαφέρονται, να συζητούν και να ανταλλάσσουν απόψεις, να μοιράζονται με άλλους τις δικές τους πεποιθήσεις και ιδέες, να συζητούν ο ένας με τον άλλο για τη δουλειά που κάνουν. Δείχνουν να νιώθουν άνετα με αυτό. Οι επόπτες με τους οποίους συνεργάστηκα έδειχναν άνετα να ανταλλάσσουν απόψεις μεταξύ τους και να δίνουν ανατροφοδότηση ο ένας στον άλλο, ακόμη και να προκαλούν ή να διαφωνούν μεταξύ τους. Φάνηκαν ανοιχτοί σε αυτή την προσέγγιση και αυτό το σέβομαι. Από την εμπειρία μου με δουλειά με άλλες ομάδες που έχω εκπαιδεύσει σε άλλες χώρες, οι άνθρωποι δεν είναι τόσο ανοιχτοί και πρόθυμοι να αποκαλύψουν, να μοιραστούν, να μιλήσουν και να ανταλλάξουν απόψεις, καθώς και να προσπαθήσουν να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία ή ομοφωνία. Αυτό λοιπόν ήταν πολύ καλό. Επίσης, αυτήν την εβδομάδα οι συμμετέχοντες ήταν πολύ πρόθυμοι να δοκιμάσουν στην πράξη καινούργια πράγματα, νέες ιδέες, να δώσουν ο ένας στον άλλο ανατροφοδότηση και να λαμβάνουν ενεργά μέρος στη μαθησιακή διαδικασία. Πέρασα πολύ ωραία γιατί ήταν πολύ ανοιχτοί να δεχτούν τόσο οι επόπτες όσο και οι σύμβουλοι με τους οποίους συνεργάστηκα.
Ε: Ποιο θα λέγατε πως είναι το πιο δύσκολο κομμάτι της εποπτείας;
S.G.: Νομίζω ο χρόνος. Ο χρόνος αποτελεί πολύ μεγάλο πρόβλημα. Τα άτομα που ασκούν εποπτεία στους οργανισμούς συνήθως είναι αυτά που είναι επιφορτισμένα με την περισσότερη δουλειά. Βρίσκονται ανάμεσα στο προσωπικό της πρώτης γραμμής και τους πελάτες και την ανώτερη διεύθυνση του προγράμματος. Είναι υπεύθυνοι για τη μεταφορά της πληροφορίας από το φορέα στους συμβούλους, καθώς και το αντίστροφο, από τους συμβούλους προς τη διεύθυνση. Έτσι βρίσκονται διαρκώς σε μια διαδικασία μεταφοράς μηνυμάτων και της φιλοσοφίας του οργανισμού προς τους πελάτες και το προσωπικό και ανατροφοδότησης από τους πελάτες και το προσωπικό προς τη διεύθυνση. Έχουν συναντήσεις που πρέπει να παραβρίσκονται, αναφορές που πρέπει να γράψουν. Επιπλέον, οι επόπτες έγιναν επόπτες επειδή ήταν καλοί ως σύμβουλοι, συχνά λοιπόν έχουν και επιπλέον αρμοδιότητες στο φορέα εκτός από την παροχή εποπτείας. Παρά το γεγονός ότι είναι η ομάδα διοίκησης, μπορεί ωστόσο να βλέπουν ακόμη περιστατικά και να καλούνται να λύσουν προβλήματα ή καταστάσεις κρίσης στο θεραπευτικό πρόγραμμα. Καλούνται να παρέμβουν, εάν κάποιος πελάτης έχει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα ή σε κάποιο «ξέσπασμα» σε μια ομάδα για να επιλύσουν το πρόβλημα που έχει προκύψει. Όλα αυτά τον αποσπούν από τις δραστηριότητες που σχετίζονται με την εποπτεία και οι οποίες περιλαμβάνουν την ανάθεση εργασιών, τη δημιουργία ξεκάθαρης περιγραφής των θέσεων, την παρατήρηση των συμβούλων εν ώρα εργασίας, την ανατροφοδότηση και την καθοδήγησή τους ώστε να βελτιωθούν οι δεξιότητές τους. Η εποπτεία είναι πολύ σημαντική δουλειά, η διαχείριση των πελατών και η ιεράρχηση των θεμάτων νομίζω αποτελούν μερικά από τα σημαντικότερα προβλήματα. Συχνά, η διεύθυνση απαιτεί πολλά πράγματα από αυτούς που ασκούν εποπτεία. Νομίζω ότι μια πιθανή λύση θα ήταν η διεύθυνση να κατανοήσει πραγματικά την αξία που έχει το έργο που προσφέρουν οι επόπτες και να τους απάλλασσε από κάποιες άλλες υποχρεώσεις τους, έτσι ώστε να μπορούν να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στην εποπτεία.
Ε: Ποια είναι τα στοιχεία που διαμορφώνουν ένα καλό κλίμα στο εργασιακό περιβάλλον;
S.G.: Νομίζω ότι δύο είναι τα σημαντικότερα στοιχεία. Το ένα σχετίζεται με το να είναι κανείς ανοιχτός και να υπάρχει εμπιστοσύνη, αυτό που θα ονόμαζα «διαφάνεια», η προθυμία από τη διοίκηση και τους επόπτες να αποκαλύπτουν πλήρως τις προθέσεις του φορέα, τις προσδοκίες τους από το προσωπικό και τη διάθεσή τους να διασφαλίσουν ότι το προσωπικό είναι καλά προετοιμασμένο. Αυτό είναι το ένα στοιχείο. Ένα άλλο στοιχείο είναι η διοίκηση και οι επόπτες να δημιουργήσουν μια ατμόσφαιρα διαρκούς μάθησης για όλους στον οργανισμό ώστε το μήνυμα να είναι σαφές: όλοι έχουμε πολλά ακόμη να μάθουμε, κανείς δεν είναι τέλειος, ο οργανισμός μας δεν είναι τέλειος, κανένας σύμβουλος δεν κατέχει «τέλεια γνώση». Όλοι έχουμε να μάθουμε καινούργια πράγματα, έτσι δημιουργούμε αυτό που εγώ συνηθίζω να αποκαλώ «κοινότητα μάθησης». Μια κοινότητα συνεχιζόμενης μάθησης, μέσα στην οποία προσπαθούμε κάθε εβδομάδα να αυξήσουμε τη γνώση μας σχετικά με την αποτελεσματικότητα της δουλειάς μας, με τις νέες θεραπευτικές διεργασίες, με αυτά που κάνουμε καλά και με αυτά που δεν κάνουμε τόσο καλά, τέλος τη γνώση γύρω από αυτά που μας λένε οι πελάτες μας ότι λειτουργούν καλά γι’αυτούς μέσα στο πρόγραμμα. Εάν υπάρχει αυτό το κλίμα συνεχιζόμενης μάθησης και εάν υπάρχει ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης, όπου μπορεί κάποιος να ανοιχτεί τότε έχουμε έναν οργανισμό που μπορεί να πετύχει. Εάν όμως έχουμε το αντίθετο, εάν δηλαδή η ατμόσφαιρα είναι κλειστή και προστατευτική και δεν δίνεται αξία στη μάθηση αλλά έχουμε απλά την αυστηρή προσκόλληση στο συνηθισμένο πρωτόκολλο τότε, κατά την άποψή μου, αυτός ο οργανισμός οδηγείται στο θάνατο. Δεν θα καταφέρει να επιβιώσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μόνον ένας οργανισμός που είναι ζωντανός, ανοιχτός και εξελίσσεται, που μαθαίνει διαρκώς θα μπορέσει να είναι πετυχημένος. Πιστεύω ειλικρινά ότι το ΚΕΘΕΑ έχει πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά: είναι πλαίσιο ανοιχτό, έχει επιθυμία για συνεχιζόμενη μάθηση, έχει ηγετική θέση στο χώρο, παραμένει ανοιχτό σε νέες ιδέες και έχει αυτήν την ατμόσφαιρα, το νιώθεις αυτό με το που μπαίνεις από την πόρτα, όταν μιλάς με τα στελέχη του.
Ε: Σας ευχαριστούμε για τα θετικά σας σχόλια
S.G.: Παρακαλώ
Ε: Πώς μπορεί ο επόπτης να λύνει τις συγκρούσεις που πιθανόν προκύπτουν;
S.G.: Επίλυση συγκρούσεων; Το πρώτο εργαλείο για την επίλυση συγκρούσεων είναι η κατανόηση και των δύο πλευρών, ή όλων εάν υπάρχουν περισσότερες πλευρές, ανάλογα με το πρόβλημα. Όμως πρόκειται για σύγκρουση, το μεγαλύτερο λάθος που μπορεί να κάνει κανείς είναι να φτάσει σε βιαστικό συμπέρασμα για το ποια θα ήταν η καλύτερη λύση. Η καλύτερη προσέγγιση είναι να βεβαιωθούμε ότι κατανοούμε το πρόβλημα μέσα από πολλές διαφορετικές οπτικές, από την οπτική όλων των εμπλεκόμενων μερών. Συχνά, όταν υπάρχει καλή, αμοιβαία κατανόηση του ζητήματος η λύση έρχεται μόνη της. Πιστεύω λοιπόν πως το πρώτο βήμα είναι η κατανόηση. Το δεύτερο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να σκεφτούμε αρκετές διαφορετικές λύσεις και να μην κολλήσουμε μόνο με μία. Αντίθετα, να συζητήσουμε την πιθανότητα διαφορετικών λύσεων πριν καταλήξουμε σε αυτήν που θα λειτουργήσει καλύτερα. Τέλος, το τρίτο βήμα είναι να καταφέρουμε να φτάσουμε σε ομοφωνία, αυτό θα πει να υπάρχει πλήρης συμφωνία από όλα τα μέρη σχετικά με τη λύση που βρέθηκε, γεγονός που αυξάνει τις πιθανότητες να πετύχουμε. Ένα άλλο χαρακτηριστικό που έχει εντοπιστεί είναι μόλις φτάσουμε στη συμφωνία σχετικά με μια λύση είναι να μην τη χαρακτηρίσουμε ως «τη λύση». Ας προτείνουμε τη δοκιμή για ένα διάστημα, για μία ή δύο εβδομάδες ή έναν μήνα και μετά να αποφασίσουμε εάν πραγματικά αυτή είναι η λύση. Εάν λοιπόν δεν πετύχει τότε επιστρέφουμε στη συζήτηση και λέμε «η προηγούμενη επιλογή μας δεν ήταν τόσο σωστή. Ίσως θα πρέπει να δοκιμάσουμε κάτι άλλο».
Αφήνουμε λοιπόν ανοιχτό το ενδεχόμενο ότι ίσως να μην κάναμε σωστή επιλογή στην πρώτη μας προσπάθεια να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα, καθώς αυτό είναι μια επικίνδυνη πιθανότητα. Εάν όμως συνεχίσουμε να σκεφτόμαστε ότι η λύση που βρήκαμε είναι και η μοναδική και τελικά αυτό δεν πετύχει τότε θα κολλήσουμε. Θα νιώσουμε ότι βρισκόμαστε σε αδιέξοδο και δεν θα μπορούμε να μετακινηθούμε προς καμία κατεύθυνση, αυτό είναι κατά τη γνώμη μου, επικίνδυνο. Νομίζω ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να λυθεί μια σύγκρουση είναι κατ’ αρχήν η κατανόηση, να είμαστε ανοιχτοί και να σκεφτόμαστε διαφορετικές προσεγγίσεις και πολλές πιθανές λύσεις, να επιλέγουμε μία και να τη δοκιμάζουμε για ένα χρονικό διάστημα για να δούμε εάν πραγματικά θα δουλέψει.
Ε: Κατά τη γνώμη σας ποιοι είναι οι κύριοι στόχοι ενός καλού επόπτη;
S.G.: Οι κυριότεροι στόχοι ενός καλού επόπτη; Θα έλεγα ότι είναι τρεις ή τέσσερις. Ο πρώτος είναι να διασφαλίσει το ότι οι πελάτες λαμβάνουν την καλύτερη δυνατή φροντίδα, άρα λοιπόν διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών. Δεύτερος, η πιο γνωστή αρχή της ιατρικής «δεν προκαλώ βλάβη». Αυτό σημαίνει ότι διασφαλίζουμε την ασφάλεια των πελατών μας και δεν τους εκθέτουμε σε πολύ μεγάλο κίνδυνο ή κακοποίηση ή κακής ποιότητας φροντίδα.
Άρα πρόκειται για τη διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών και της ασφάλειας του πελάτη. Τέλος πιστεύω πως το τρίτο είναι να διαφυλάξουμε αυτό που εγώ θα ονόμαζα η οικονομική αποδοτικότητα. Να παρέχουμε δηλαδή την καλύτερη δυνατή ποιότητα φροντίδας με το χαμηλότερο δυνατό κόστος για αυτόν που πληρώνει τις υπηρεσίες. Κάποιες φορές πληρώνει ο πελάτης για τις υπηρεσίες, κάποιες άλλες η κυβέρνηση, ενώ άλλες το κόστος των υπηρεσιών καλύπτεται από την ασφάλεια του πελάτη ή από τον οργανισμό που παρέχει τις υπηρεσίες. Θα πρέπει οι υπηρεσίες μας να παρέχονται με τρόπο οικονομικά ωφέλιμο. Αυτές λοιπόν είναι οι τρεις κυριότερες υπευθυνότητες ενός επόπτη: η παροχή καλής ποιότητας φροντίδας, η ασφάλεια του πελάτη και η διασφάλιση ότι παρέχεται η φροντίδα με οικονομικά ωφέλιμο τρόπο.
Ε: Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι δεξιότητες ενός καλά καταρτισμένου συμβούλου ή επόπτη;
S.G.: Δεξιότητες; Πωπω! Αυτή είναι δύσκολη ερώτηση. Ελπίζω μόνο να έχω και ο ίδιος αναπτύξει τις δεξιότητες για τις οποίες μιλάω στη συνέντευξη αυτή. Ελπίζω πως είμαι ανοιχτός να δεχθώ νέες πληροφορίες, έχω αποκτήσει ικανοποιητικό επίπεδο αυτογνωσίας και είμαι πρόθυμος να πειραματιστώ και να δοκιμάσω νέα πράγματα. Ενδεχομένως μία ακόμη δεξιότητα, αν και ίσως δεν πρόκειται για δεξιότητα αλλά μάλλον για χαρακτηριστικό, είναι να νοιαζόμαστε πολύ γι’ αυτό που κάνουμε. Να έχουμε πάθος γι’ αυτό που κάνουμε, να το αγαπάμε και να αγαπάμε τους ανθρώπους που δουλεύουν μαζί μας. Πιστεύω λοιπόν, ότι το να μοιραζόμαστε, να συμπονούμε και να επενδύουμε είναι αυτά που μας κρατούν φρέσκους, σε εγρήγορση, μας βοηθούν να συνεχίσουμε να επενδύουμε και να είμαστε καλά καταρτισμένοι. Ελπίζω λοιπόν να μίλησα για κάποιες απ’ αυτές τις δεξιότητες, προσπαθώ να εφαρμόζω στη πράξη αυτά που λέω, καταλαβαίνεις τι εννοώ; Και στο χώρο των εξαρτήσεων το να κάνω πράξη τα λόγια μου σημαίνει να είμαι πάντοτε σαφής και ειλικρινής, να εννοώ αυτό που λέω. Ελπίζω πως το κάνω αυτό και συμπεριφέρομαι με τρόπο ο οποίος συνάδει με τις πεποιθήσεις μου όσον αφορά τη θεραπεία.
Ε: Τι θα συμβουλεύατε ένα νέο θεραπευτή ή επόπτη;
S.G.: Η συμβουλή μου για τους νέους θεραπευτές είναι όλα αυτά για τα οποία μιλήσαμε σήμερα. Να είναι ξεκάθαροι και γεμάτοι πάθος για τη δουλειά τους, να μάθουν όσο περισσότερα μπορούν για τον εαυτό τους, έτσι ώστε να συμπεριφέρονται με έναν τρόπο ο οποίος να είναι πραγματικά θεραπευτικός για τον πελάτη∙ να είναι ανοιχτοί να μάθουν νέα πράγματα∙ πάντοτε να είναι δεσμευμένοι και να απολαμβάνουν τις δεξιότητές τους, όπως επίσης και να αυξάνουν το επίπεδο αυτογνωσίας τους όσον αφορά το τι είναι αυτό στο οποίο είναι καλοί. Είναι πολύ σημαντικό. Πολλοί άνθρωποι στο χώρο μας δυσκολεύονται να αποδεχθούν τα θετικά τους στοιχεία. Στο εκπαιδευτικό αυτή την εβδομάδα παρατήρησα ότι κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύονταν να ακούσουν τα θετικά μηνύματα που τους έδιναν. Για να μπορέσουμε ωστόσο να είμαστε θετικά πρότυπα για τους πελάτες μας, θα πρέπει να μάθουμε να εκτιμούμε όλα τα στοιχεία, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι έχουν και αδυναμίες και ελλείψεις και ότι θα πρέπει να συνεχίσουμε να δουλεύουμε με αυτά και να βελτιώνουμε τις δεξιότητές μας.
Νομίζω πως το τέταρτο πράγμα που θα έλεγα στους επόπτες είναι να φροντίζουν τον εαυτό τους σωματικά, συναισθηματικά και πνευματικά, να συμμετέχουν σε υγιείς δραστηριότητες και να είναι θετικά πρότυπα για τους πελάτες τους. Στην Ελλάδα, θα τολμούσα να πω, ότι ένα από τα πράγματα που χρειάζεται να γίνει στις θεραπευτικές κοινότητες είναι να συνειδητοποιήσουμε ποια είναι η δική μας εξάρτηση από τον καπνό και τα προϊόντα του. Τα δεδομένα των ερευνών στις Ηνωμένες Πολιτείες σε σχέση με το κάπνισμα είναι ότι οι άνθρωποι που εξακολουθούν να καπνίζουν αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο υποτροπής στην εξάρτηση από ό,τι εκείνοι που έχουν διακόψει τόσο την εξάρτηση από τον καπνό όσο και την εξάρτηση από τις ουσίες. Έτσι, ένας τομέας ανάπτυξης στην Ελλάδα θα ήταν να αναγνωριστεί η σημασία αντιμετώπισης όλων των εξαρτήσεων και συγκεκριμένα η σημασία αντιμετώπισης της εξάρτησης από τον καπνό, καθώς αυτή σχετίζεται με τη συνολικότερη υγεία του ατόμου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες περισσότεροι από χίλιοι άνθρωποι το χρόνο πεθαίνουν από ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα. Στην Ελλάδα το ποσοστό των ενηλίκων οι οποίοι καπνίζουν είναι πολύ υψηλότερο από αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο προβληματισμός μου λοιπόν είναι ότι μακροπρόθεσμα η φροντίδας της υγείας στην Ελλάδα θα κληθεί να αντιμετωπίσει ένα γενικότερο κίνδυνο λόγω της κουλτούρας και της δημοτικότητας του καπνίσματος. Θεωρώ ότι η πολιτισμική αυτή αλλαγή θα πραγματοποιηθεί τόσο στα προγράμματα θεραπείας της εξάρτησης όσο και στη χώρα γενικότερα και θα συνειδητοποιήσετε την εξάρτηση από τον καπνό και τους κινδύνους που ενέχει τόσο για τη δική σας υγεία όσο και για την υγεία των πελατών. Όσον αφορά τους πελάτες μας, εάν μάθουμε πώς να αντιμετωπίζουμε την εξάρτηση από τον καπνό και προσφέρουμε θεραπεία για τη διακοπή της χρήσης στα ήδη υπάρχοντα θεραπευτικά προγράμματα απεξάρτησης, με τις μεθόδους που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση της εξάρτησης από τα διεγερτικά, τα οπιούχα και τα άλλα ναρκωτικά αυτό θα ήταν ένα βήμα μπροστά στο χώρο της θεραπείας.
Ε: Ίσως παρατηρήσατε και εσείς πως το ΚΕΘΕΑ έχει ήδη απαγορεύσει το κάπνισμα μέσα στους χώρους του.
S.G.: Αυτή η προσέγγιση είναι ένα πρώτο καλό βήμα, όμως είναι πολύ μικρό. Το μόνο που κάνει αυτό είναι να διώξει τον καπνό μέσα από τον περιβάλλοντα χώρο, ωστόσο δεν αντιμετωπίζει ούτε εξαλείφει την εξάρτηση και αυτό είναι που καλείστε να αντιμετωπίσετε: την εξάρτηση.
Ε: Συμφωνώ μαζί σας, όμως είναι δυνατόν κάποιος να απαλλαγεί από όλες τις εξαρτήσεις του;
S.G.: Θεωρώ πως είναι. Πιστεύω πως δεν είναι εύκολο αλλά μπορεί να γίνει, οι έρευνες έχουν ξεκινήσει να το υποστηρίζουν, και δεν αναφέρομαι στην εξάρτηση από τη σοκολάτα, το σεξ, το Ίντερνετ, τα κινητά τηλέφωνα, ή τα ηλεκτρονικά μηνύματα, μιλάω για ουσίες. Εάν κάποιος λοιπόν αντιμετωπίσει ταυτόχρονα όλα τα προβλήματα εξάρτησης από ουσίες που έχει, υπάρχει πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα να θεραπευτεί και να μην οδηγηθεί σε υποτροπή. Πιστεύω ότι γίνεται, αλλά θα πρέπει η φιλοσοφία ολόκληρου του οργανισμού να έχει ως στόχο να βοηθήσει τους ανθρώπους να ζήσουν μια ζωή καθαρή από όλες τις ουσίες. Ακόμη χρειάζεται η διοίκηση του φορέα να είναι πρόθυμη να πάρει αυτό το ρίσκο. Συχνά, οι υπεύθυνοι των θεραπευτικών προγραμμάτων διστάζουν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα από το κάπνισμα διότι φοβούνται ότι όλοι οι πελάτες τους θα φύγουν, θα διακόψουν τη θεραπεία. Ωστόσο, έχει ανακαλυφθεί ότι αυτό δεν ισχύει. Όταν προσφέρεται η ευκαιρία σε κάποιον που είναι εξαρτημένος από τον καπνό να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα παράλληλα με το πρόβλημα εξάρτησής του από άλλες ουσίες πολύ συχνά το αξιοποιεί. Δεν εννοώ ότι θα πρέπει να έχουμε ένα ξεχωριστό πρόγραμμα στο οποίο οι πελάτες θα δουλεύουν με την εξάρτησή τους από τον καπνό, ωστόσο κάθε πελάτης θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να δουλέψει το πρόβλημα εξάρτησης από τον καπνό μέσα στο πρόγραμμα που έχει ήδη ενταχθεί, ως μέρος της θεραπείας αντιμετώπισης της εξάρτησης.
Αυτό ισχύει τόσο για τους ανήλικους όσο και στους ενηλίκους. Ιδιαίτερα εάν έχεις για θεραπεία εγκύους. Το καλύτερο πράγμα που μπορεί να κάνει μια γυναίκα για το μωρό της είναι να μην καπνίζει ούτε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ούτε μετά. Να σταματήσει το κάπνισμα, γενικώς. Ωστόσο στην Ελλάδα είδα πολλές εγκύους να καπνίζουν και πραγματικά ανησυχώ για τα παιδιά τους.
Ε: Τι θα συμβουλεύατε όσους παρέχουν εποπτεία;
S.G.: Για να είναι κανείς καλός ο επόπτης πιστεύω ότι η πρώτη προτεραιότητα θα ήταν να αφιερώσει χρόνο να κατανοεί τους ανθρώπους τους οποίους επιβλέπει. Για να μπορέσει να τους καταλάβει θα πρέπει να περάσει χρόνο μαζί τους συζητώντας για τα πιστεύω τους, για τις θεραπευτικές τεχνικές, αλλά και παρατηρώντας τους καθώς κάνουν τη δουλειά τους, μαγνητοσκοπώντας και βλέποντας τις κασέτες, είτε συμμετέχοντας σε μία συμβουλευτική συνέδρια ή σε μία ομάδα συμβουλευτικής βλέποντας τον άνθρωπο καθώς δουλεύει. Μόνο με αυτό τον τρόπο, με αυτού του είδους την παρατήρηση μπορεί να κανείς να κατανοήσει τις δεξιότητες και τις ελλείψεις ενός επαγγελματία. Οι σύμβουλοι χρειάζονται δύο ειδών ανατροφοδότηση. Χρειάζονται επιβεβαίωση για αυτά που κάνουν καλά και καθοδήγηση και ανατροφοδότηση για αυτά που χρειάζεται να βελτιώσουν.
Αυτοί που παρέχουν εποπτεία λοιπόν ποτέ, ή σχεδόν ποτέ, δεν έχουν την ευκαιρία να παρατηρήσουν τους συμβούλους τους εν ώρα εργασίας. Δεν μπορούν λοιπόν να αναγνωρίσουν, να επιβραβεύσουν και να ενισχύσουν τα θετικά στοιχεία του συμβούλου. Ταυτόχρονα όμως δεν μπορούν να εκπαιδεύσουν, να καθοδηγήσουν και να δώσουν ανατροφοδότηση στους συμβούλους για να μπορέσουν να βελτιωθούν. Νομίζω ότι αυτό είναι το σημαντικότερο για έναν επόπτη. Να γνωρίζει αυτόν που εποπτεύει, να γνωρίζει το επίπεδο των δεξιοτήτων του, να τον βλέπει εν ώρα εργασίας και να αναπτύξει σχέση μαζί του. Μια σχέση συνεργασίας και εμπιστοσύνης, ώστε να μην αποτελεί απλά ένα πρόσωπο εξουσίας αλλά να είναι ένας συνεργάτης που μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στη βελτίωση των δεξιοτήτων του.
Ε: Σας ευχαριστώ για τη συνέντευξη και το χρόνο σας.
S.G.: Παρακαλώ. Εγώ σας ευχαριστώ.
[1] Ο Dr Gallon προσκλήθηκε από το ΚΕΘΕΑ ως εκπαιδευτής σε σεμινάριο για την εποπτεία επαγγελματιών που διοργανώθηκε από το ΚΕΘΕΑ για τα στελέχη του, το διάστημα από 7-9/09/2008
