Οι μορφές και το φάσμα του τζόγου στον Καναδά

Garry Smith (1)

Faculty of Extension, University of Alberta, Edmonton, Alberta, Canada

 

*ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: “The nature and scope of gambling in Canada”, Addiction, 109 (5), 706–710

(1) Διεύθυνση αλληλογραφίας: Garry Smith, Faculty of Extension, University of Alberta, 2–394 Enterprise Square, 10230 Jasper Avenue, Edmonton, Alberta, Canada, T5J 4P6. E-mail: garry.j.smith@ualberta.ca

 

Μετάφραση Μαντώ Μουμτζή

Translation into Greek Mando Moumtzi

 

Περίληψη

Στόχοι: Το παρόν άρθρο αποτελεί μια ιστορική αναδρομή για την πορεία του τζόγου στον Καναδά, και διερευνά τα οφέλη και τις ελλείψεις που προκύπτουν από τις ισχύουσες πολιτικές και πρακτικές για τον τζόγο στη χώρα. Περιλαμβάνει μια συζήτηση σχετικά με τον ρόλο της περιφερειακής και ομοσπονδιακής κυβέρνησης στον έλεγχο του τζόγου και μια επισκόπηση των πρωτοβουλιών πρόληψης και θεραπείας του παθολογικού τζόγου.

Μεθοδολογία: Εξετάστηκε η βιβλιογραφία για τον τζόγο για τον εντοπισμό σχετικών πληροφοριών γύρω από την ιστορική εξέλιξη, τις νομοθετικές αλλαγές, τις οικονομικές συνθήκες και τις πολιτισμικές επιρροές που καθόρισαν την ενασχόληση με τον τζόγο αλλά και τις στρατηγικές κοινωνικής ευθύνης στον Καναδά.

Ευρήματα: Δύο σημαντικές τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα του Καναδά (μία το 1969 και μία το 1985) έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξάπλωση του τζόγου στον Καναδά. Η πρώτη αποποινικοποίησε τις κληρώσεις και τα καζίνο, ενώ η δεύτερη επέτρεψε την ύπαρξη μηχανών ηλεκτρονικού τζόγου και έδωσε την δυνατότητα σε κάποιες περιφερειακές αρχές να διαχειρίζονται και να ρυθμίζουν τις δραστηριότητες τζόγου. Αυτές οι αλλαγές οδήγησαν στη ραγδαία εξάπλωση του τζόγου, η οποία, μαζί με την αύξηση των εσόδων των περιφερειών, δημιούργησε ανησυχίες για τη δημόσια τάξη. Οι διαφορετικές ερμηνείες των περιφερειακών κυβερνήσεων όσον αφορά τα διφορούμενα θεσπίσματα του Ποινικού Κώδικα για τον τζόγο, οδήγησαν σε μια ανομοιογένεια στις ρυθμίσεις και τη διαχείριση του τζόγου από τις περιφέρειεςž όταν εξαπλώθηκε ο τζόγος, δεν υφίσταντο νομοθετικά μέτρα προστασίας για την αντιμετώπιση του ατομικού και κοινωνικού αντίκτυπου από τον παθολογικό τζόγο. Τα προγράμματα που δημιουργήθηκαν στη συνέχεια για την πρόληψη και τη θεραπεία του παθολογικού τζόγου δεν έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικά.

Συμπεράσματα: Οι καναδικές επαρχίες έχουν το μονοπώλιο του τζόγου εντός της επικρατείας τους και τον αντιμετωπίζουν ως μια επιχειρηματική δραστηριότητα με στόχο το κέρδος. Τα προβλήματα που σχετίζονται με την ευρεία εξάπλωση του τζόγου, όπως η εξάρτηση, η αυξημένη εγκληματικότητα, οι χρεοκοπίες και οι αυτοκτονίες δεν προκαλούν ιδιαίτερο προβληματισμό και δεν υπάρχει κάποια επιθετική πολιτική για την αντιμετώπισή τους. Δεδομένης της αποστασιοποίησης της καναδικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης από την πολιτική για τον τζόγο και της μεγάλης εξάρτησης των καναδικών περιφερειών από τα έσοδα που προκύπτουν από αυτόν, δεν αναμένονται μεγάλες αλλαγές στο πεδίο του τζόγου στον Καναδά στο εγγύς μέλλον.

 

Λέξεις-κλειδιά: Εξάπλωση του τζόγου, νομοθεσία για τον τζόγο, ρύθμιση του τζόγου, πρόληψη και θεραπεία του παθολογικού τζόγου

 

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο τζόγος ήταν ήδη δημοφιλής ανάμεσα στις φυλές των «Πρώτων Εθνών», πριν ακόμη φτάσουν οι πρώτοι ευρωπαίοι εξερευνητές στις καναδικές ακτές. Οι αυτόχθονες έβαζαν στοιχήματα για την έκβαση αθλητικών δραστηριοτήτων, όπως η τοξοβολία, ο ακοντισμός και οι αγώνες δρόμου, καθώς και αγώνες με έλκηθρα, χιονοπέδιλα και κανό. Εκτός του ότι αποτελούσαν διασκέδαση για τους θεατές/παίχτες, οι δραστηριότητες αυτές συνέβαλαν στην τελειοποίηση βασικών δεξιοτήτων επιβίωσης [1]. Η καναδική νομοθεσία για τον τζόγο εξελίχθηκε μέσω τριών διαφορετικών περιόδων: την Αποικιοκρατική περίοδο (1497-1867), την περίοδο από τη δημιουργία της Συνομοσπονδίας έως τη σύγχρονη εποχή (1867-1969) και την περίοδο της εξάπλωσης του τζόγου (1970-σήμερα) [2].

 

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑΣ (1497-1867)

Η Πράξη του Κεμπέκ το 1774 κατήργησε το βρετανικό ποινικό δίκαιο και το γαλλικό αστικό δίκαιο, που σήμαινε ότι οι πρώτοι καναδικοί νόμοι για τον τζόγο προέκυψαν από το βρετανικό δικαστικό προηγούμενο, αλλά ίσχυαν και για τους γαλλόφωνους. Εκείνη την περίοδο, η νομοθεσία για τον τζόγο απαγόρευε τα παιχνίδια με ζάρια και τους παράνομους χώρους διεξαγωγής τυχερών παιχνιδιών, και περιόριζε τη συμμετοχή στον τζόγο για συγκεκριμένες κοινωνικές τάξεις (π.χ. τεχνίτες και υπηρέτες) [3].

 

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΕΩΣ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ (1867-1970)

Το 1867, όταν ο Καναδάς έγινε συνομοσπονδία, οι βρετανικοί νόμοι για τον τζόγο εξακολούθησαν να ισχύουν με τις εξής νέες διατάξεις: (1) οι λοταρίες καταργήθηκαν, κυρίως λόγω της προηγηθείσας απαγόρευσής τους στη Βρετανία, (2) ίσχυσε η αμνηστία για τους πληροφοριοδότες, δηλαδή αυτοί που συλλαμβάνονταν σε παράνομους χώρους τυχερών παιχνιδιών μπορούσαν να αποφύγουν τις διώξεις, αν κατέθεταν εναντίον του διαχειριστή του χώρου και (3) η λέξη «στοίχημα (wager)» αντικατέστησε τον όρο «ποντάρισμα (bet)» και η έκφραση γραφείο στοιχημάτων («betting house”) τον όρο παράνομος χώρος διεξαγωγής τυχερών παιχνιδιών («unlawful gaming house») [3].

Ο πρώτος Ποινικός Κώδικας του Καναδά, που θεσπίστηκε το 1892, οργάνωσε και διαμόρφωσε το υπάρχον ποινικό δίκαιο. Στον Κώδικα περιλαμβάνονταν οι ορισμοί όρων όπως «χαρτοπαικτική λέσχη» (“common gaming house”), «πρακτορείο στοιχημάτων» (“common betting house”) και «οίκος ανοχής» (“disorderly house”), ενώ απαγορεύονταν πλέον ο τζόγος σε δημόσια μέσα μεταφοράς, η διοργάνωση στοιχημάτων, η αγορά, πώληση και διανομή λαχνών, η διεξαγωγή κοκορομαχιών και «στήσιμο» παιχνιδιών [3]. Παρότι δεν δηλωνόταν ρητά, ο τζόγος στον Καναδά απαγορευόταν εκτός από συγκεκριμένες περιπτώσεις όπου επιτρεπόταν ρητά από τον Κώδικα ([4], σ. 37). Την περίοδο 1892-1969, ο νόμιμος τζόγος στον Καναδά περιελάμβανε τα ομαδικά στοιχήματα (pari mutuel) σε ιπποδρομίες, οργάνωση παιχνιδιών μπίνγκο και κληρώσεων για φιλανθρωπικούς σκοπούς με μικροποσά και τυχερά παιχνίδια στο πλαίσιο καλοκαιρινών εορτασμών ([4], σ. 37). Τα στοιχήματα μεταξύ ιδιωτών ήταν πάντα νόμιμα, υπό την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχει κάποια χρέωση για την διεξαγωγή του στοιχήματος.

Παρότι δεν υπήρξαν συντονισμένες ενέργειες κατά του τζόγου στον Καναδά, αποτελούσε ένα αμφιλεγόμενο δημόσιο ζήτημα, που συχνά αναδυόταν. Για παράδειγμα, από το 1930 έως το 1963, υποβλήθηκαν στο Κοινοβούλιο 14 νομοσχέδια υπέρ του τζόγου και απορρίφθηκαν όλα ([5], σ. 5). Οι πιο φιλελεύθερες κοινωνικές αξίες και η επιθυμία των κυβερνήσεων για την εύρεση νέων πηγών εσόδων οδήγησαν σε σαρωτικές αλλαγές στο πεδίο του τζόγου στον Καναδά.

 

Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΤΖΟΓΟΥ (1970 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ)

Η καναδική πολιτική για τον τζόγο έκανε μια τεράστια μεταστροφή από «κρυφές, σπάνιες και περιορισμένες» ([6], σ. 57) νόμιμες ευκαιρίες συμμετοχής σε τζόγοž σε ευρεία διαθεσιμότητα τέτοιων δραστηριοτήτων, ως αποτέλεσμα δύο τροποποιήσεων του Ποινικού Κώδικα του Καναδά, μία το 1969 και μία το 1985 [7]. Το 1969 το Κοινοβούλιο νομιμοποίησε τις κληρώσεις, δίνοντας τη δυνατότητα τόσο στην ομοσπονδιακή όσο και στις περιφερειακές κυβερνήσεις να διοργανώνουν κληρώσεις, αυξάνοντας, παράλληλα, τις ευκαιρίες για τζόγο για φιλανθρωπικούς σκοπούς, με την άδεια των περιφερειακών κυβερνήσεων [8]. Στα τέλη του 1970, ο έντονος ανταγωνισμός στην αγορά λαχνών εξώθησε τις περιφερειακές εταιρίες κληρώσεων στο να ενώσουν τις δυνάμεις τους σε μια προσπάθεια να απομακρύνουν την ομοσπονδιακή κυβέρνηση από τον τομέα των κληρώσεων.

Το 1985 η τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα του Καναδά είχε ως αποτέλεσμα η ομοσπονδιακή κυβέρνηση να φύγει από τον χώρο των κληρώσεων, εκχωρώντας στις περιφέρειες το δικαίωμα να διαχειρίζονται τη λειτουργία των κληρώσεων μέσω υπολογιστή, με χρήση βίντεο ή «κουλοχέρηδων». Οι δύο αυτές ιστορικές αλλαγές πραγματοποιήθηκαν χωρίς δημόσια διαβούλευση και επισπεύθηκαν από το κοινοβούλιο [9].

Μετά την τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα το 1985, η δημιουργία εσόδων υπήρξε καθοριστική για την ατζέντα σχετικά με τον τζόγο. Κατά συνέπεια, η ραγδαία εξάπλωση του τζόγου στον Καναδά ξεπέρασε «τη δημιουργία προγραμμάτων για την αντιμετώπιση των προβληματικών πτυχών του τζόγου και των συνεπειών τους» ([10], σ. 51). Αυτή η απότομη ανάπτυξη του νόμιμου τζόγου στον Καναδά δημιούργησε ένα κλίμα ασάφειας που «οδήγησε σε ανομοιόμορφες πολιτικές, περιορισμένη έρευνα και αξιολόγηση, ανεπαρκή χρηματοδότηση για τον έλεγχο και την επιτήρηση του τζόγου και σε αδιαφορία για τις πιθανές κοινωνικές επιπτώσεις του τζόγου» ([11], σ. 177).

Οι υπηρεσίες νόμιμου τζόγου που προσφέρονται αυτήν τη στιγμή στον Καναδά περιλαμβάνουν 72 καζίνο (16 στην περιοχή των Πρώτων Εθνών), περισσότερες από 96.000 ηλεκτρονικές παιχνιδομηχανές, 188 χώρους διεξαγωγής μπίνγκο, 222 χώρους στοιχημάτων ιπποδρομίας και 30.090 πρακτορεία πώλησης λαχνών. Αυτές οι μορφές τζόγου απέδωσαν συνολικά έσοδα $13,9 δις κατά το οικονομικό έτος 2010-2011 [12]. Έρευνα που διεξήχθη από την «H2 Gambling Capital» (εταιρία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών με έδρα το ΗΒ), η οποία περιελάμβανε παραπάνω από 200 χώρες, κατέταξε τον Καναδά τέταρτο παγκοσμίως στην μέση απώλεια χρημάτων στον τζόγο ανά ενήλικα ($568) [13].

 

Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΤΖΟΓΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΝΑΔΑ

Ο Ποινικός Κώδικας του Καναδά είναι η νόμιμη αρχή υπό την οποία οι περιφέρειες ρυθμίζουν ή/και διαχειρίζονται εγκεκριμένες μορφές τζόγου. Καθώς, ωστόσο, οι περιφέρειες έχουν την επιλογή για το αν θα προσφέρουν αυτές τις δραστηριότητες ή όχι, ο νόμιμος τζόγος στον Καναδά χαρακτηρίζεται από ασυμφωνίες μεταξύ των διαφόρων δικαιοδοσιών. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές όσον αφορά στις νόμιμα, διαθέσιμες μορφές τζόγου, τον τρόπο λειτουργίας και διαχείρισης των υπηρεσιών τζόγου, στον βαθμό συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα, την κατανομή των κερδών από τον τζόγο και τη ρύθμιση του τζόγου [14].

Οι περιφερειακές αρχές ακολουθούν διαφορετικές ερμηνείες ενός όρου-κλειδί του Ποινικού Κώδικα («διοργάνωση και διαχείριση») που αφορά τον τζόγο: ως αποτέλεσμα, αναπτύχθηκαν τέσσερις διαφορετικοί τρόποι διαχείρισης του νόμιμου τζόγου στον Καναδά ([7], σ. 73). Οι «Provincial Crown Corporations» είναι επιχειρηματικές οντότητες που ιδρύθηκαν με σκοπό την επίτευξη οικονομικών και κοινωνικών στόχων, αποβλέποντας στη δημιουργία εσόδων μέσω της πώλησης αγαθών ή/και υπηρεσιών στην ελεύθερη αγορά [15]. Όλες οι περιφέρειες συνδέονται με οντότητες τέτοιου τύπου, σχετικές με τον τζόγο, οι οποίες είναι κρατικοί φορείς που υπάγονται σε κάποιο υπουργείο, επιφορτισμένες με την επίτευξη στόχων για την πολιτική για τον τζόγο στο πλαίσιο της αγοράς.

Το «υβριδικό μοντέλο», όπως έχει εφαρμοστεί στο Οντάριο και τη Νέα Σκωτία, αποτελείται από κοινοπραξίες μεταξύ των κυβερνήσεων και ιδιωτικών εταιριών τζόγου. Μέσω της Crown Corporation, οι χώροι και ο εξοπλισμός για τον τζόγο ανήκουν στην εκάστοτε κάθε περιφέρεια, ενώ οι ιδιωτικές εταιρίες διαχειρίζονται την επιχείρηση. Η περιφέρεια της Βρετανικής Κολομβίας προσφέρει μια διαφορετική εκδοχή του υβριδικού μοντέλου: σε αυτήν περίπτωση, οι χώροι ανήκουν σε ιδιωτικές εταιρείες τζόγου, οι οποίες παρέχουν το προσωπικό για τη διεξαγωγή των παιχνιδιών, ωστόσο ο εξοπλισμός (τραπέζια blackjack, οι ρουλέτες και οι παιχνιδομηχανές) παρέχεται από την British Columbia Lottery Corporation (BCLC).

Όλες οι περιφέρειες προσφέρουν κάποιο είδος τζόγου για φιλανθρωπικούς σκοπούς, μέσω του οποίου οι αδειοδοτημένες φιλανθρωπικές ομάδες μπορούν να προσφέρουν συγκεκριμένες μορφές τζόγου (συνήθως: μπίνγκο, αθλητικά στοιχήματα, λοταρίες, λαχεία τύπου «ξυστό») και να χρησιμοποιήσουν τα κέρδη για τους ευγενείς τους σκοπούς. Η περιφέρεια της Alberta προχώρησε το «φιλανθρωπικό μοντέλο» ένα βήμα παραπέρα, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτό και τα καζίνο. Τα ιδιωτικά καζίνο στην Αλμπέρτα παρέχουν τους χώρους, τον εξοπλισμό και το προσωπικό για τα καζίνο, ενώ φιλανθρωπικές ομάδες, με μια διήμερη άδεια από το καζίνο, παρέχουν εθελοντές, που εργάζονται είτε ως ταμίες, είτε δίνουν τις μάρκες στους παίκτες, είτε στην καταμέτρηση των χρημάτων.

Το τέταρτο μοντέλο για τον τζόγο που εφαρμόζεται στον Καναδά αποτελείται από συμβατικές συμφωνίες μεταξύ των περιφερειών και των Πρώτων Εθνών. Τα Πρώτα Έθνη έχουν προχωρήσει σε επιχειρηματικές δράσεις στο πεδίο του τζόγου τα τελευταία είκοσι χρόνια, μέσω ενός εκ των τριών παρακάτω τρόπων: (1) Αίτηση για άδεια τυχερών παιχνιδιών όπως άλλες φιλανθρωπικές οργανώσεις, (2) συμβατική συμφωνία με μία περιφέρεια για την λειτουργία καζίνο ή (3) αδειοδότηση για τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων τζόγου μέσω ενός εγκεκριμένου από την περιφερειακή κυβέρνηση οργάνου των Πρώτων Εθνών ([7], σ.78).

 

ΑΠΟΣΤΑΣΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ ΤΖΟΓΟΥ

Οι τροποποιήσεις-ορόσημο του Ποινικού Κώδικα καταδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο το καναδικό δίκαιο παγίωσε την εξουσία των περιφερειών στο πεδίο του τζόγου ως μέσο αύξησης των εσόδων και αύξησε τη διαθεσιμότητά του, αντί να περιορίσει με ουσιαστικό τρόπο τη δραστηριότητα [16]. Οι απρόσμενες συνέπειες που επέφερε η ανάθεση της εξουσίας στο πεδίο του τζόγου στις περιφέρειες, υποδεικνύουν τώρα την ανάγκη δυναμικότερης παρουσίας της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στην πολιτική για τον τζόγο. Δεδομένης της πληθώρας των δραστηριοτήτων τζόγου στον Καναδά σήμερα και των διαφορετικών ερμηνειών των διατάξεων του Ποινικού Κώδικα για τον τζόγο, ήρθε πλέον η στιγμή να διερευνήσει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση τις επιπτώσεις και τα οφέλη του τζόγου για την κοινωνία και την οικονομία ([8], σ.81).

Τα σκάνδαλα που ξέσπασαν το 2006 σε κληρώσεις στο Οντάριο και την Βρετανική Κολομβία έθεσαν υπό αμφισβήτηση την ικανότητα των περιφερειών να ελέγχουν τις δραστηριότητες τζόγου. Κατά συνέπεια, θεωρείται αναγκαία η ανεξάρτητη επίβλεψη των περιφερειακών επιχειρήσεων τζόγου [17], η οποία θα μπορούσε να περιορίσει το πρόβλημα της εξαπάτησης των καταναλωτών.

 

ΠΡΟΛΗΨΗ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΤΖΟΓΟ

Όλες οι καναδικές περιφέρειες χρηματοδοτούν την πρόληψη και τη θεραπεία του παθολογικού τζόγου, με το ποσό να κυμαίνεται από το 0,5% έως το 2,8% των εσόδων από τον τζόγο, ανάλογα με τη δικαιοδοσία [18]. Όσον αφορά τα ποσά που δαπανώνται, το Οντάριο έρχεται πρώτο προσφέροντας ετησίως 39,4 εκ. δολάρια και, με εξαίρεση το Κεμπέκ που δίνει 22,2 εκ. δολάρια, οι υπόλοιπες περιφέρειες προσφέρουν 5 εκ. δολάρια ή και λιγότερο για αυτές τις υπηρεσίες.

 

Πρόληψη

Πριν την θεαματική αύξηση που σημειώθηκε στις ευκαιρίες για τζόγο, η μόνη βοήθεια που μπορούσαν να λάβουν οι παθολογικοί τζογαδόροι στον Καναδά, ήταν μέσω των Τζογαδόρων Ανώνυμων (GA) ή μέσω ιατρών που είχαν ασχοληθεί με συμπεριφορικές εξαρτήσεις. Η έλευση των ηλεκτρονικών μορφών τζόγου [παιχνιδομηχανές τύπου κουλοχέρηδες και Video Lottery Terminal (VLT)] οδήγησε σε ανεπιβεβαίωτα στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία, το ποσοστό του παθολογικού τζόγου φαινόταν να αυξάνεται. Βάσει των διαμαρτυριών που υπήρχαν σχετικά με τις υποτιθέμενες εθιστικές ιδιότητες των πιο «σκληρών» μορφών τζόγου, όπως οι ηλεκτρονικές παιχνιδομηχανές (EGM) ή τα καζίνο, σε όλες τις περιφέρειες παρατηρήθηκαν φαινόμενα με κοινά χαρακτηριστικά. Συγκεκριμένα, η αρνητική δημοσιότητα σχετικά με τα άτομα που επηρεάστηκαν από την εξάρτηση από κάποια μορφή τζόγου, οδήγησε στη διεξαγωγή μελετών επιπολασμού για τον παθολογικό τζόγο με εντολή της κυβέρνησης. Οι μελέτες αυτές επιβεβαίωσαν το υψηλό ποσοστό παθολογικού τζόγου, έχοντας ως αποτέλεσμα κυβερνητικές παρεμβάσεις για τον περιορισμό των αρνητικών συνεπειών του. Στο πλαίσιο των στρατηγικών πρόληψης, έχουν γίνει ενημερωτικές εκστρατείες, σε επίπεδο δημόσιας τάξης έχουν επιβληθεί περιορισμοί σχετικά με τα είδη τζόγου, τον αριθμό και την τοποθεσία των πρακτορείων τζόγου, περιορισμοί όσον αφορά το ποιοι μπορούν να συμμετέχουν και με ποιόν τρόπο θα παρέχονται οι δραστηριότητες τζόγου. Με την εξέταση της αποτελεσματικότητας αυτών των πρωτοβουλιών, οι Williams, Simpson και West [19] καταλήγουν στα εξής συμπεράσματα: (1) κατά την ανάπτυξη, εφαρμογή και αξιολόγηση των προγραμμάτων πρόληψης για τον παθολογικό τζόγο δεν ελήφθησαν υπόψη εμπειρικά στοιχεία, (2) τα μέτρα που εφαρμόστηκαν σε μεγαλύτερο βαθμό, ήταν από τα λιγότερο αποτελεσματικά —παραδείγματος χάριν, οι προσπάθειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, οι οδηγίες για υπεύθυνη συμπεριφορά κατά τη χρήση των παιχνιδομηχανών και η υποβολή δήλωσης αποκλεισμού από τα καζίνο και (3) οι πρωτοβουλίες πρόληψης για τον προβληματικό τζόγο μπορεί να είχαν έναν περιορισμένο θετικό αντίκτυπο στα ποσοστά του επιπολασμού, ωστόσο ούτε μεμονωμένα, ούτε συνδυαστικά προσέφεραν κάποια πραγματικά αποτελεσματική λύση.

 

Θεραπεία

Όλες οι περιφέρειες παρέχουν γραμμές βοηθείας για τον παθολογικό τζόγο, οι περισσότερες για όλο το 24ωρο. Αυτοί που τηλεφωνούν συνήθως παραπέμπονται στους Τζογαδόρους Ανώνυμους, σε προγράμματα των 12 βημάτων ή σε θεραπευτικά προγράμματα εξωτερικής παρακολούθησης [18]. Αρκετές περιφέρειες έχουν προγράμματα διαμονής για τα άτομα με σοβαρά προβλήματα παθολογικού τζόγου. Όπως και σε άλλες χώρες παγκοσμίως, έτσι και στον Καναδά, είναι λίγοι οι παθολογικοί τζογαδόροι που αναζητούν θεραπεία (ποσοστό μικρότερο του 10%). Εφαρμόζονται πολλά είδη θεραπευτικών παρεμβάσεων, συμπεριλαμβανομένων ψυχοδυναμικών, συμπεριφορικών, γνωστικών, γνωστικών-συμπεριφορικών και φαρμακολογικών προσεγγίσεων, ωστόσο δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς το ποια προσέγγιση ή ποιος συνδυασμός προσεγγίσεων είναι ο πιο αποτελεσματικός. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είναι λίγες οι αξιόπιστες έρευνες αποτελεσματικότητας των θεραπειών που έχουν ολοκληρωθεί [20].

Οι βραχείες θεραπείες είναι μια από τις στρατηγικές που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του χαμηλού ποσοστού ζήτησης για θεραπεία [21]. έχει αυξηθεί η προσέγγιση των εξυπηρετούμενων τηλεφωνικά, ή διαδικτυακή επικοινωνία ή η αποστολή εγχειριδίων αυτοβοήθειας μέσω ταχυδρομείου. Παρ’ όλο που οι βραχυπρόθεσμες θεραπείες είναι υποσχόμενες [22], παραμένει άγνωστο εάν είναι το ίδιο αποτελεσματικές με τις συνηθισμένες προσωπικές συναντήσεις ή κατάλληλες για σοβαρές περιπτώσεις εξάρτησης από τον τζόγο.

Τα αναπάντητα ερωτήματα σε σχέση με τον περιορισμό του παθολογικού τζόγου στον Καναδά είναι τα εξής: αξιοποιούνται σωστά τα χρήματα; Κάποιοι επαγγελματίες στον χώρο της υγείας πιστεύουν πως οι εξαρτήσεις είναι αποτέλεσμα των δυσλειτουργικών κοινωνιών κι όχι των ατόμων, κατά συνέπεια, η προσπάθεια μεταβολής της συμπεριφοράς ή της χημείας του εγκεφάλου των ανθρώπων δεν έχει ιδιαίτερη αξία [18]. Επίσης, είναι δυνατό να ελαχιστοποιηθεί αποτελεσματικά ο τζόγος, όταν οι περιφερειακές κυβερνήσεις έχουν τον διττό ρόλο της προώθησης του τζόγου και της επίβλεψης της υγείας και της ευημερίας; Ο Rob Simpson (ο τότε διευθύνων σύμβουλος του Ontario Problem Gambling Research Centre) σχολιάζει ότι «η αποτελεσματική θεραπεία συνεπάγεται τη μείωση των χρηστών και άρα την μείωση των εσόδων… γιατί να βάλεις την κυβέρνηση να διαλέξει μεταξύ υγείας και κέρδους» ([23], σ.1191);

 

Έρευνα

Ο Καναδάς αποτελεί την έδρα αρκετών διεθνώς αναγνωρισμένων ινστιτούτων ή κέντρων έρευνας για τον τζόγο. Το Alberta Gambling Research Institute (AGRI) είναι μια κοινοπραξία τριών πανεπιστημίων της Αλμπέρτα (University of Alberta, University of Calgary και University of Lethbridge) που λαμβάνει επιχορήγηση 1,5 εκατ. δολάρια κάθε χρόνο από την κυβέρνηση της Αλμπέρτα για τη χρηματοδότηση ερευνών που αξιολογούνται από ομοτίμους, για υποτροφίες μεταπτυχιακών φοιτητών και ένα ετήσιο συνέδριο. Το Ontario Problem Gambling Research Centre (OPGRC) στοχεύει στην διεύρυνση της γνώσης για την πρόληψη και την ελαχιστοποίηση του παθολογικού τζόγου και λαμβάνει χρηματοδότηση ύψους 4 εκ. δολαρίων ετησίως από την κυβέρνηση του Οντάριο. Το International Centre for Youth Gambling Problems and High Risk Behaviors, υπό τη διαχείριση του McGill University, ασχολείται με την έρευνα και με πρωτοβουλίες πρόληψης που στοχεύουν στον περιορισμό της παθολογικής ενασχόλησης των ανηλίκων με τον τζόγο.

Σε σύγκριση με τις περισσότερες χώρες, ο Καναδάς διαθέτει τα κατάλληλα μέσα για τις έρευνες πάνω στον τζόγο. Ωστόσο, παρά την πρόοδο που έχουν σημειώσει οι καναδοί ερευνητές, εξακολουθεί να υφίσταται ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ των εμπειρικών ευρημάτων και της δημόσιας πολιτικής. Παρά τα ολοένα αυξανόμενα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ένα δυσανάλογο μερίδιο στα συνολικά κέρδη από τον τζόγο προέρχεται από τους παθολογικούς τζογαδόρους, οι κυβερνητικές πρωτοβουλίες κοινωνικής ευθύνης δεν έχουν επιλύσει το πρόβλημα [24]. Ομοίως, αν και υπάρχει πληθώρα αποδείξεων για την εθιστική ιδιότητα των ηλεκτρονικών μηχανών τζόγου [16, 25, 26], οι εκσυγχρονισμένες ηλεκτρονικές παιχνιδομηχανές εξακολουθούν να συσσωρεύουν ολοένα αυξανόμενα έσοδα. Παρότι οι καλές πρακτικές για την ρύθμιση του τζόγου είναι γνωστές οι περιφερειακές κυβερνήσεις διστάζουν να θέσουν αυστηρές προδιαγραφές, φοβούμενες την απώλεια εσόδων από τον τζόγο.

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ο Καναδάς βρίσκεται στην τέταρτη θέση παγκοσμίως όσον αφορά την μέση ετήσια απώλεια χρημάτων στον τζόγο από ενήλικες. Η ραγδαία αύξηση της διαθεσιμότητας του τζόγου ήταν αποτέλεσμα μιας διαδικασίας, κατά την οποία η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αποποινικοποίησε συγκεκριμένες μορφές τζόγου και παραχώρησε τον έλεγχο του τζόγου στις περιφερειακές κυβερνήσεις. Αυτές οι εξελίξεις διευκόλυναν την ανερχόμενη βιομηχανία του τζόγου, η οποία ασκεί τέτοια επιρροή στην δημόσια πολιτική για τον τζόγο, ώστε οι οικονομικές παράμετροι να επισκιάζουν τις ανησυχίες της κοινωνίας ([7], σ.92).

Αυτή η μεταμόρφωση στο πεδίο του τζόγου στον Καναδά έχει χαρακτηριστεί ως «αθόρυβη χαλάρωση των απαγορεύσεων για τον τζόγο» ([27], σ.xvix), καθώς οι αλλαγές αυτές εφαρμόστηκαν χωρίς να πραγματοποιηθεί καμία δημόσια διαβούλευση ([9], σ.90). Κατά συνέπεια, η καναδική πολιτική για τον τζόγο και η δημόσια γνώμη δεν συμβαδίζουν. Έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί για τη στάση απέναντι στον τζόγο δείχνουν ότι η εξάπλωσή του έχει γενικά αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των καναδών, και εκφράζεται μια γενική αποδοκιμασία προς τις μορφές ηλεκτρονικού τζόγου ([6], σ.49).

Το κοινωνικό και οικονομικό κόστος που σχετίζεται με την εμπορική προώθηση του τζόγου, στην καλύτερη περίπτωση ισούται με τα κέρδη που προκύπτουν από αυτήν. Μια ανάλυση κόστους-ωφέλειας των επιχειρήσεων τυχερών παιχνιδιών στην Αλμπέρτα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «ο τζόγος αντιπροσωπεύει μια σχετικά μικρή δραστηριότητα στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομίας ([28], σ.258), και ότι στην περίπτωση που θα σταματούσαν τα έσοδα από τις δραστηριότητες αυτές, θα μπορούσαν εύκολα να αντισταθμιστούν μέσω μιας μείωσης των δαπανών ή μιας ελαφριάς αύξησης των εσόδων από άλλες πηγές ([28], σ.261).

Ο Καναδάς διαθέτει περισσότερα χρήματα, κατά κεφαλήν, σε προγράμματα πρόληψης και θεραπείας για τον παθολογικό τζόγο σε σύγκριση με τις περισσότερες χώρες, ωστόσο το ποσοστό του παθολογικού τζόγου παραμένει αρκετά υψηλό [12]. Ίσως τα προγράμματα να μην ήταν ιδιαίτερα επιτυχή, ή, εξίσου πιθανό, τα προγράμματα κοινωνικής ευθύνης που στόχευαν στην μείωση των αρνητικών συνεπειών του παθολογικού τζόγου να ήταν υπερβολικά ελαστικά [29]. Τα αυστηρά μέτρα που εφάρμοσαν άλλα κράτη, όπως το χαμηλό μέγιστο ποσό στοιχήματος, το υποχρεωτικά προκαθορισμένο χρηματικό και χρονικό όριο στο ποντάρισμα, η κατάργηση των ATM στους χώρους τζόγου/στοιχημάτων και οι επί τόπου παρεμβάσεις σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν υποψίες για παθολογικό τζόγο, δεν έχουν υιοθετηθεί ακόμη στον Καναδά.

Το πεδίο του τζόγου στον Καναδά δεν προβλέπεται να αλλάξει ιδιαίτερα στο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι θα συνεχιστούν οι προσπάθειες για την διατήρηση των τρεχόντων εσόδων και την επέκταση, όπου είναι δυνατό, της αγοράς των τυχερών παιχνιδιών. Την τελευταία δεκαετία, τα έσοδα από τον τζόγο στον Καναδά παρέμειναν γενικά στάσιμα, ενώ κάποιες μορφές τζόγου σημείωσαν απότομη πτώση. Για παράδειγμα, τα έσοδα από την πώληση λαχνών μειώθηκαν ελαφρώς, τα κέρδη των καζίνο ελαττώθηκαν, ιδιαίτερα στο Οντάριο, και οι ιπποδρομίες και το μπίνγκο υπολειτουργούν. Δύο τομείς τζόγου όπου παρατηρήθηκε ανάπτυξη είναι οι ηλεκτρονικές μηχανές τζόγου και ο διαδικτυακός τζόγος, τα οποία βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Οι περισσότερες περιφέρειες προσφέρουν κάποια μορφή διαδικτυακού τζόγου (εξαίρεση αποτελούν μονάχα η Αλμπέρτα, το Σασκάτσουαν και η Μανιτόμπα) και μία περιφέρεια (Βρετανική Κολομβία) προσφέρει ένα ευρύ φάσμα διαδικτυακού τζόγου.

Οι προσπάθειες ενίσχυσης των εσόδων από τον τζόγο περιλαμβάνουν την αναβάθμιση των δικτύων του ηλεκτρονικού τζόγου και το λανσάρισμα νέων μηχανών τζόγου (Αλμπέρτα), την αύξηση των δραστηριοτήτων διαδικτυακού τζόγου (Οντάριο, Βρετανική Κολομβία), την άσκηση πίεσης στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση για την νομιμοποίηση του στοιχηματισμού σε μεμονωμένα αθλητικά γεγονότα (στις περισσότερες περιφέρειες) και, στην περίπτωση του Οντάριο, την αναδιοργάνωση του πεδίου μέσω της ιδιωτικοποίησης του κλάδου των τυχερών παιχνιδιών και της μεγαλύτερης διαθεσιμότητας του τζόγου. Το πεδίο του τζόγου στον Καναδά φαίνεται ότι θα παραμείνει το ίδιο, με την διάθεση τυχερών παιχνιδιών προσανατολισμένων στο κέρδος, σε συνδυασμό με ηπιότερα μέτρα κοινωνικής ευθύνης υπό την ελάχιστη επίβλεψη μιας αποστασιοποιημένης ομοσπονδιακής κυβέρνησης.

 

Δήλωση συμφερόντων: Δεν υπάρχουν.

 

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Belanger Y. Gambling with the Future: The Evolution of Aboriginal Gaming in Canada. Saskatoon, SK: Purich Publishing Ltd; 2006.
2. Smith G. Sports betting in Canada. Int Sports Law J 2009; 1–2: 106–11.
3. Robinson R. The history of the law of gaming in Canada. Research paper prepared for the Royal Canadian Mounted Police, K Division, Edmonton, AB: 1983.
4. Pruden H. An overview of the gambling provisions in Canadian criminal law and First Nations gambling. J Aborig Econ Dev 2002; 2: 37–40.
5. Morton S. At Odds: Gambling and Canadians 1919–1969. Toronto, ON: University of Toronto Press; 2003.
6. Smith G., Schopflocher D., el-Guebaly N., Casey D., Hodgins D., Williams R. et al. Community attitudes toward legalized gambling in Alberta. Int Gambl Stud 2011; 11: 57–79.
7. Campbell C. Canadian gambling policies. In: Cosgrave J., Klassen T., editors. Casino State: Legalized Gambling in Canada. Toronto, ON: University of Toronto Press; 2009, p. 70–90.
8. Campbell C., Hartnagel T., Smith G. The Legalization of Gambling in Canada. Ottawa, ON: Report prepared for the Law Commission of Canada, 2005.
9. Osborne J. The legal status of lottery schemes in Canada: Changing the rules of the game. Unpublished LL.M Thesis, Faculty of Law, Vancouver, BC: University of British Columbia, 1989.
10. Cosgrave J. Governing the gambling citizen: the state, consumption, and risk. In: Cosgrave J., Klassen T., editors. Casino State: Legalized Gambling in Canada. Toronto, ON: University of Toronto Press; 2009, p. 46–66.
11. Beare M. Current law enforcement issues in Canadian gambling. In: Campbell C., Lowman J., editors. Gambling in Canada: Golden Goose or Trojan Horse? Burnaby, BC: School of Criminology, Simon Fraser University; 1989, p. 177–94.
12. Canadian Partnership for Responsible Gambling. Canadian Gambling Digest 2010–2011. 2012. Retrieved from the Canadian Partnership for Responsible Gambling (CPRG). Available at: http://www.cprg.ca/ (accessed 12 August 2012) (Archived at http://www.webcitation.org/6G9Vop8k9 on 25 April 2013).
13. Citizen Link. 15 July 2011. Big Gambling Problems Around the Globe. Available at: http://www.citizenlink. com/2011/07/15/big-gambling-problems-around-the- globe/ (accessed 26 April 2013) (Archived at http://www. webcitation.org/6GAvUHSgn on 26 April 2013).
14. Smith G., Rubenstein D. Socially responsible and accountable gambling in the public interest. J Gambl Issues 2011; 25: 54–67.
15. Gough M. The role of non-share capital corporations in providing essential services in Canada. Philanthropist 2004; 19: 182–99.
16. Smith G., Campbell C. Tensions and contentions: an examination of electronic gaming issues in Canada. Am Behav Sci 2007; 51: 86–101.
17. Smith G. Tangled Web: Investigating Canadian Lottery Scandals. Paper presented at Canadian Sociological Association meetings, Waterloo, ON: 2012.
18. Collier R. Gambling treatment options: a roll of the dice. Can Med Assoc J 2008; 79: 127–8.
19. Williams R., West B., Simpson R. Prevention of problem gambling: a comprehensive review of the evidence and identified best practices. Report prepared for the Ontario Problem gambling Research Centre. Guelph, ON: 2012.
20. Hodgins D., Holub A. Treatment of problem gambling. In: Smith G., Hodgins D., Williams R., editors. Research and Measurement Issues in Gambling Studies. Burlington, MA: Academic Press; 2007, p. 371–97.
21. Hodgins D. Workbooks for individuals with gambling problems: promoting the natural recovery process through brief intervention. In: L’Abate L., editor. Using Workbooks in Mental Health: Resources in Prevention, Psychotherapy, and Rehabilitation for Clinicians and Researchers. Binghamton, NY: The Haworth Reference Press; 2004, p. 159–72.
22. Hodgins D., Currie S., el-Guebaly N., Diskin K. Does providing extended relapse prevention bibliotherapy to problem gamblers improve outcome? J Gambl Stud 2007; 23: 41–54.
23. Andresen M. Governments’ conflict of interest in treating problem gamblers. Can Med Assoc J 2006; 175: 1191–92.
24. Williams R., Wood R. The proportion of gaming revenue derived from problem gamblers: examining the issues in a Canadian context. Anal Soc Issues Public Policy 2004; 4:33–45.
25. Dow Schull N. Addiction by Design: Machine Gambling in Las Vegas. Princeton, NJ: Princeton University Press; 2012.
26. Livingstone C., Woolley R. Risky business: a few provocations on the regulation of electronic gaming machines. Int Gambl Stud 2007; 7: 361–76.
27. Campbell C. Introduction. Gambling in Canada: Golden Goose or Trojan Horse? School of Criminology. Burnaby, BC: Simon Fraser University; 1989, p. xvii–xxxvii.
28. Williams R., Belanger Y., Arthur J. Gambling in Alberta: History, current status, and socioeconomic impacts. Report prepared for the Alberta Gambling Research Institute. Edmonton, AB: 2011.
29. Poulin C. Gambling. Can Med Assoc J 175: 2006, 1208.