Γιάννης Γρηγορίου 1 και Αλεξάνδρα Καλαμβοκίδου 2
DOI: https://doi.org/10.57160/HOVC9530
Ένα πολύ σοβαρό ζήτημα που ήδη απασχολεί και θα απασχολήσει ακόμα περισσότερο την χώρα μας, είναι η ολοένα αυξανόμενη τάση ανάπτυξης εξαρτητικής σχέσης ανθρώπων από τυχερά παιχνίδια.
Όλο και περισσότερα άτομα τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, παίζουν τυχερά παιχνίδια πάσης μορφής, με στόχο το κέρδος και τον εύκολο πλουτισμό, αλλά και την αναζήτηση ενός άλλου τρόπου διασκέδασης. Ένα ποσοστό από αυτούς, που κυμαίνεται από 3-5% αναμένεται να εκδηλώσει μια έντονη επιθυμία για συνέχιση αυτής της δραστηριότητας, θα αυξήσει την συχνότητα ενασχόλησης, θα αυξήσει τα ποσά που θα διαθέτει για το παιχνίδι, θα αποσυρθεί από τις άλλες του δραστηριότητες και είναι πολύ πιθανόν να αναπτύξει εξαρτητική σχέση με αυτή του την δραστηριότητα με σοβαρά επακόλουθα, τόσο για τον ίδιο όσο και για το στενό του περιβάλλον.
Στη ιατρική βιβλιογραφία υπάρχουν αναφορές στο ζήτημα της παθολογικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια (pathological gambling) από τις αρχές του εικοστού αιώνα, αλλά ως διαταραχή συμπεριλαμβάνεται στο DSM-III τo 1980. Από την πρώτη αυτή επίσημη ταξινόμηση φαίνεται η κοινωνικά αποδεκτή σχέση με τα τυχερά παιχνίδια να διαχωρίζεται από αυτήν που ορίζεται ως παθολογική με βάση την έκταση των συνεπειών της και την επίδραση τους σε όλους τους τομείς της ζωής του παίκτη, κοινωνικό, οικογενειακό και επαγγελματικό. Η παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια ορίζεται ως μια χρόνια και προοδευτική παρόρμηση στην οποία το άτομο δε μπορεί να αντισταθεί με αποτέλεσμα την παρεμπόδιση των οικογενειακών, προσωπικών και επαγγελματικών του στόχων. Αυτός είναι ένας ορισμός που εμένα τουλάχιστον προσωπικά δεν μου ταιριάζει. Μοιάζει να δημιουργεί την εικόνα, πως το πρόβλημα δεν είναι η σχέση που αναπτύσσει το άτομο με τα τυχερά παιχνίδια αλλά οι συνέπειές της.
Στο DSM-ΙV, μετά από συζητήσεις στην επιστημονική κοινότητα, υπήρξαν σημαντικές αλλαγές. Με αποτέλεσμα η παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια να αντιμετωπίζεται πλέον στο ευρύτερο πλαίσιο των εξαρτήσεων.
Παρόλο που πρόκειται για ένα κοινωνικό φαινόμενο, που διογκώνεται ιδιαίτερα με τη χρήση νέων τεχνολογιών (Ηλεκτρονικά Μηχανήματα, Διαδίκτυο) και έχει τόσο νομικές όσο και οικονομικές διαστάσεις, η βιβλιογραφία που υπάρχει είναι σχετικά περιορισμένη, επαναλαμβανόμενη (λέει συνέχεια τα ίδια), χαρακτηρίζεται από έλλειψη νέων ιδεών και γνώσης και κατά κύριο λόγο προέρχεται από τον ιατρικό χώρο. Αυτή τη στιγμή η παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια αντιμετωπίζεται ως ιατρικό θέμα σε επίπεδο διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης, με πρακτική και φιλοσοφία «δανεισμένη» από τις εξαρτήσεις από τις ουσίες, παρόλο που δεν υπάρχει εξάρτηση από μια ουσία αλλά από συμπεριφορά. Το γεγονός αυτό ανοίγει δρόμους μελέτης των εξαρτήσεων, καθώς τα χαρακτηριστικά αυτής της συμπεριφοράς δεν μπορούν να αποδοθούν στη δράση μιας ουσίας (Institute for Research on Pathological Gambling Harvard Medical School, 2000).
Η συνεχής αύξηση των κρατικών και μη επιχειρήσεων τυχερών παιχνιδιών και η είσοδος τους και στο διαδίκτυο, δημιουργούν καταστάσεις απρόβλεπτες για το μέλλον. Είμαστε στην εποχή που ο καθένας μπορεί να παίξει ρουλέτα, μπλάκτζακ και να στοιχηματίσει με την πιστωτική του κάρτα από το σπίτι του μέσω του διαδυκτίου.
Υπολογίζεται, σύμφωνα με τον πρόεδρο της American Gaming Association, ότι λειτουργούν περίπου 1800 καζίνο στο διαδύκτιο. Η Websense τα ανεβάζει στα 21.000.
Ο τζίρος των καζίνο του διαδικτύου, υπολογίζεται γύρω στα 2,2 δις. δολάρια για το 2002 με μια αυξητική τάση της τάξης του 80% (Christiansen Capital Advisors). Σύμφωνα με τα στοιχεία της Βρετανίας (Datamonitor) ο αριθμός αλλάζει συμπεριλαμβανομένων και των ευρωπαϊκών καζίνο και φτάνει τα 6,7 δις. Δολάρια προβλέπεται δε να φτάσει τα 20,8 δις το 2005.
Η Netvalue υπολογίζει σε 35 εκατ. το μήνα τους Αμερικάνους που «επισκέπτονται» τα καζίνο του διαδυκτίου. Ο επενδυτικός οίκος Merrill Lynch στην έρευνα του «Ε-Gambling» προβλέπει, ότι οι παίκτες μέσω διαδυκτίου θα αυξηθούν ανά τον κόσμο σε 80,9 εκατ. το 2005 και σε 217,5 εκατ. το 2010.
Αυτή η σύνδεσή του προβλήματος των τυχερών παιχνιδιών με υπέρογκα κέρδη από πλευράς επιχειρηματιών των τυχερών παιχνιδιών (Καζίνο, κατασκευαστές και εισαγωγείς ηλεκτρονικών μηχανημάτων, Λέσχες) και το μεγάλο όφελος της κρατικής μηχανής από την φορολογία, αλλά και από άμεσες κρατικές επιχειρήσεις (ΟΠΑΠ, Κρατικό, Εθνικό Λαχείο) δυσχεραίνει την αντιμετώπιση του.
Οι κυβερνήσεις των κρατών δεν πρόκειται να δείξουν ποτέ το αναγκαίο ενδιαφέρον να περιορίσουν με νομοθετικά μέτρα τα τυχερά παιχνίδια, όσο θα αποκομίζουν από αυτά τεράστια έσοδα. Το φαινόμενο των τυχερών παιχνιδιών δεν πρόκειται να σταματήσει μέσα από πολιτειακές ρυθμίσεις. Ο κάθε άνθρωπος θα πρέπει να αυτοπροστατευθεί και να αντιμετωπίζει με σοβαρότητα και σύνεση την οποιαδήποτε σχέση του με τα τυχερά παιχνίδια, όσο απλή και να είναι αυτή.
Ένας άλλος παράγοντας που δυσχεραίνει την αντιμετώπιση του φαινομένου είναι πως τα τυχερά παιχνίδια αποτελούν μια δραστηριότητα που έχει βαθιές πολιτισμικές, κοινωνικές και οικονομικές ρίζες. Η ενασχόληση δε με τα τυχερά παιχνίδια είναι νόμιμη και κοινωνικά αποδεκτή μορφή διασκέδασης και αρκετά δημοφιλής ιδιαίτερα στη χώρα μας. Ίσως είναι και αυτός ένας από τους λόγους που το ζήτημα δεν έχει απασχολήσει επαρκώς στην χώρα μας τις κοινωνικές επιστήμες και τους επαγγελματίες της Ψυχικής Υγείας. Ούτε ο τομέας της πρόληψης έκανε βήματα, ούτε η έρευνα για την εκτίμηση της έκτασης του προβλήματος, παρόλο που τα τυχερά παιχνίδια και η προβληματική ενασχόληση με αυτά δεν είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο. Αρχαιολογικές ενδείξεις αποκαλύπτουν πως τα τυχερά παιχνίδια υπήρχαν από την εποχή του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού. Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν το εξάπλευρο ζάρι ήδη από το 900 π.χ. Υπήρχαν δε νομοθετικές ρυθμίσεις από την αρχή της εκπόνησης του Ρωμαϊκού Δίκαιου.
Δυνητικά ο κάθε άνθρωπος θα μπορούσε κάτω από τις ανάλογες συνθήκες να αναπτύξει μια εξαρτητική σχέση με τα Τυχερά Παιχνίδια. Δεν έχει βρεθεί κάποιος τύπος προσωπικότητας που να μπορεί να λεχθεί, ότι οδηγεί στα τυχερά παιχνίδια. Ούτε βρέθηκε χαρακτηριστικός τύπος προσωπικότητας, που να ανιχνεύεται σε παίκτες τυχερών παιχνιδιών.
Υπάρχουν όμως παράγοντες που συμβάλουν στη δημιουργία υψηλού κινδύνου για την παθολογική ενασχόληση με τα Τυχερά Παιχνίδια, όπως το χαμηλό εισόδημα, η ανεργία, το είδος Τυχερού Παιχνιδιού (Ξυστό, Φρουτάκια, Ρουλέτα) (Τα είδη των Τυχερών Παιχνιδιών, που οδηγούν στην απώλεια του ελέγχου και την εξάρτηση έχουν ως χαρακτηριστικό την απόδοση μεγάλου κέρδους με μικρά πονταρίσματα και την μικρή χρονική διάρκεια που μεσολαβεί από το ποντάρισμα ως το αποτέλεσμα), η ύπαρξη παρορμητικότητας, οι κακές διαπροσωπικές σχέσεις, η τάση για κατάθλιψη, η κατάχρηση αλκοόλ, οι ιδέες (Το κέρδος είναι εύκολο, Μπορώ να επηρεάσω το αποτέλεσμα, Διαθέτω ικανότητες και δεξιότητες που δεν τις έχουν οι άλλοι), η τάση εστίασης στα κέρδη και όχι στις απώλειες, οι κακές συζυγικές σχέσεις και η έλλειψη μακροπρόθεσμων στόχων και φιλοδοξιών.
Η διαφήμιση και η συνεχής προβολή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της γοητείας του τζόγου, δίνοντας το παραπλανητικό μήνυμα, του πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να κερδίσει, ασκεί σοβαρότατη επίδραση στους ανθρώπους ιδιαίτερα στα παιδιά και τους εφήβους.
Τέλος όσο μεγαλύτερη είναι η διαθεσιμότητα οργανωμένων επιχειρήσεων τυχερών παιχνιδιών, τόσο μεγαλύτερος θα είναι και ο αριθμός των ανθρώπων που θα παίζει και δυνητικά ένα ποσοστό από αυτούς θα αναπτύξει εξαρτητική σχέση.
Το στάδιο που κάποιος φτάνει να είναι πολύ κοντά στην ανάπτυξη μιας εξαρτητικής σχέσης χαρακτηρίζεται από υπερβολική ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια, τάση για χρήση μεγαλύτερων ποσών στο παιχνίδι, εστιασμός της σκέψης του μόνο σε ζητήματα που αφορούν τα τυχερά παιχνίδια, περιορισμός δραστηριοτήτων που άλλοτε τον ευχαριστούσαν, σκέψεις και αποφάσεις για περιορισμό ή διακοπή του παιξίματος, που όμως δεν τηρούνται. Επίσης, από απώλεια της ευχαρίστησης που του έδιναν τα τυχερά παιχνίδια. Η ενασχόληση με αυτά γίνεται πια για την μείωση των δυσάρεστων συναισθημάτων και των συνεπειών που προέκυψαν από το πάθος του για αυτά. Χαρακτηριστικές είναι οι εκδηλώσεις ευερεθιστότητας, ανηδονίας και έλλειψη δημιουργικότητας, όταν σταματάει να παίζει για ένα μικρό χρονικό διάστημα, η αύξηση των εκλογικεύσεων και των ψεμάτων, η αύξηση των μηχανισμών εξαπάτησης και αυτοεξαπάτησης. Σκέψεις για παραβατικότητα, ή ακόμα και πράξεις για την εξεύρεση χρημάτων, είτε για να παίξει, είτε για να ξεπληρώσει χρέη είναι συχνές όπως ο εστιασμός μόνο σε σχέσεις που φαντάζεται ότι θα τον βοηθήσουν οικονομικά.
Η Μονάδα Απεξάρτησης από αλκοόλ, φάρμακα και τυχερά παιχνίδια του ΨΝΘ εστιαζόμενη περισσότερο στην σχέση που αναπτύσσεται με τα τυχερά παιχνίδια, θεωρώντας πως μια αλλαγή σε αυτήν είναι και ο θεραπευτικός στόχος χρησιμοποιεί και διατυπώνει τον εξής ορισμό.
Εξάρτηση ή καλύτερα εξαρτητική σχέση ενός ανθρώπου με τα τυχερά παιχνίδια έχουμε, όταν η ενασχόληση με το παιχνίδι έχει πάρει μια κεντρική θέση στη ζωή του, έτσι που η σκέψη του να είναι επικεντρωμένη συνεχώς σε αυτό, δεν μπορεί χωρίς την διαδικασία του παιχνιδιού και η κύρια επιδίωξή του είναι η επαφή και η ενασχόληση με αυτό, θυσιάζοντας για αυτήν οικογένεια, ερωτική ζωή, επαγγελματική σταδιοδρομία, αξιοπρέπεια, κοινωνικές σχέσεις και δραστηριότητες.
Η εξάρτηση από τα τυχερά παιχνίδια, δεν περιορίζεται μόνο στη δραματική κατάσταση στην οποία περιέρχεται κάποιος άνθρωπος, αλλά έχει και έντονες οικογενειακές, εργασιακές και κοινωνικές προεκτάσεις.
Τα προβλήματα που αναπτύσσονται, χαρακτηρίζονται από μια πληθώρα συνεπειών, που έχει το άτομο και το κοντινό του περιβάλλον.
Η κατάθλιψη που ακολουθεί, το άγχος που κυριαρχεί, είναι δυνατόν να τον οδηγήσουν σε κατάχρηση αλκοόλ ή φαρμάκων, αλλά και στην αυτοκτονία. Η έλλειψη εργασιακών δραστηριοτήτων, η αναξιοπιστία στις συναλλαγές του, η ασυνέπεια ως προς τις οικογενειακές, κοινωνικές και εργασιακές του υποχρεώσεις, οδηγούν σε εντάσεις και συγκρούσεις με τον σύντροφό του, σε διαζύγιο, σε απολύσεις και τέλος σε κοινωνική απομόνωση.
Οι οικογένειες που προσέρχονται στην υπηρεσία μας για ζητήματα τυχερών παιχνιδιών στην πλειονότητα τους βρίσκονται σε υψηλότατους βαθμούς δυσλειτουργίας. Φαίνεται, πως πολύ δύσκολα αναγνωρίζουν το πρόβλημα ως κάτι που απαιτεί θεραπευτικούς χειρισμούς όπως π.χ μια άλλου είδους ψυχική διαταραχή ή ακόμα και αυτή της εξάρτησης από το αλκοόλ ή της φαρμακοεξάρτησης.
Έρχονται συνήθως όταν το οικονομικό πρόβλημα έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις, έτσι που υπάρχει έλλειψη χρημάτων για την διεκπεραίωση των βασικών οικογενειακών υποχρεώσεων και δραστηριοτήτων. Η σχέση του ζευγαριού βρίσκεται σε κρίση. Τους χαρακτηρίζει η απόγνωση, η δυσπιστία, η έλλειψη εμπιστοσύνης, ο θυμός. Η αβεβαιότητα προς το μέλλον τους οδηγεί σε αισθήματα ανασφάλειας και άγχους.
Το ποιος είναι το θύμα και ποιος ο θύτης εναλλάσσεται μεταξύ του ζευγαριού, τους οδηγεί σε μεγάλες εντάσεις που οδηγούν στην συναισθηματική τους απόσυρση και στις σκέψεις για διαζύγιο. Οι αυτοκτονικές ιδέες που εμφανίζονται πολύ πιο συχνά από ότι στην εξάρτηση από το αλκοόλ, είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθούν εάν εντάσσονται στο πλαίσιο χειριστικών μηχανισμών του χρήστη ή είναι αληθινές. Η απόπειρα αυτοκτονίας του χρήστη έχει να κάνει περισσότερο με την επιλογή της ως «λύση» και όχι σαν αποτέλεσμα ψυχοδυναμικής διαδικασίας. Βέβαια εδώ πρέπει να ληφθεί υπ΄οψιν πως σύμφωνα με κλινικές μελέτες ένα μεγάλο ποσοστό των εξαρτημένων από τυχερά παιχνίδια παρουσιάζει έντονα συμπτώματα κατάθλιψης. Επίσης, η παράλληλη κατάχρηση από αλκοόλ είναι δυνατόν να οδηγήσει παρορμητικά κάτω από μέθη σε απόπειρα.
Από πλευράς θεραπευτικής αντιμετώπισης χρησιμοποιήθηκαν διάφορες ψυχοθεραπευτικές τεχνικές. Η Ψυχαναλυτική Μέθοδος είχε τα πρωτεία μέχρι τα 1960 περίπου. Το 1960 μεγάλη έκταση πήραν οι οργανώσεις των «Ανώνυμων Παικτών», ομάδες δηλαδή αυτοβοήθειας, που δανείστηκαν την πρακτική των «Ανώνυμων Αλκοολικών».
Το 1980 μετά τον χαρακτηρισμό της παθολογικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια ως ψυχιατρική διαταραχή, άρχισαν διάφορες θεραπευτικές παρεμβάσεις μερικές εξ΄αυτών καθαρά ιατρικές, όπως φαρμακευτική αγωγή ακόμα και νευροχειρουργικές επεμβάσεις.
Η φαρμακευτική αγωγή από μόνη της δεν έφερε αποτελέσματα, αλλά παράλληλα με ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις, βοήθησε στις παρορμητικές και συναισθηματικές διακυμάνσεις. Τα φάρμακα που χρησιμοποιήθηκαν, ήταν το Λίθιο και τα αντικαταθλιπτικά, ιδιαίτερα δε αυτά της τρίτης γενιάς των Ειδικών Αναστολέων Επαναπρόσληψης της σεροτονίνης, όπως το Seroxat, το Dumirox, το Ladose κ.α.
Η θεώρηση πως η εξάρτηση από τυχερά παιχνίδια εντάσσεται στο πλαίσιο μιας ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, οδήγησε πολλούς, να χορηγούν αγωγή όπως αυτή των ψυχαναγκαστικών διαταραχών όπως είναι η κλομιπραμίνη (Anafranil) καθώς και αντικαταθλιπτικά της ομάδας των ειδικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης.
Όπως και στις εξαρτήσεις από ουσίες, έτσι και στα τυχερά παιχνίδια, υπάρχουν δυο βασικές θεραπευτικές κατευθύνσεις. Αυτή της απόλυτης αποχής και αυτή της ελεγχόμενης ενασχόλησης. Η οργάνωση π.χ των «Ανώνυμων Παικτών» όπως και η αντίστοιχη οργάνωση των «Ανώνυμων Αλκοολικών», πρεσβεύουν την απόλυτη αποχή από κάθε μορφή και είδος τυχερού παιχνιδιού, ακόμη και από συμπεριφορές ρίσκου, που θυμίζουν σχέση με τυχερά παιχνίδια. Το ίδιο και οι κλινικές απεξάρτησης από τυχερά παιχνίδια, που στοχεύουν, όπως και οι στεγνές θεραπευτικές κοινότητες από ουσίες, στην απόλυτη αποχή.
Η θεραπευτική κατεύθυνση της ελεγχόμενης ενασχόλησης, βασίζεται στη θεώρηση της διαταραχής, ως μια διαταραχή μάθησης, που μπορεί να ελεγχθεί. Επίσης, στο γεγονός ότι κάποιος παίκτης αποδέχεται πιο εύκολα να μπει σε θεραπεία ελεγχόμενης ενασχόλησης παρά σε θεραπεία πλήρους διακοπής και έτσι μπορεί να αρχίσει τη θεραπεία έγκαιρα.
Σε όλες τις περιπτώσεις θεωρείται πολύ σημαντική η διαδικασία ελέγχου των υποτροπών και η κατάλληλη θεραπευτική διαχείριση της.
Η εμφάνιση μερικών συναισθημάτων μέσα στην θεραπευτική πορεία, όπως είναι η ανία, η κατάθλιψη, η έλλειψη δραστηριοτήτων και στόχων, το άγχος, τα συχνά βιώματα απόρριψης, η μείωση της αυτοεκτίμησης, οι ιδέες αναξιότητας, η δυσχέρεια επίλυσης καθημερινών προβλημάτων, οι έντονες διαπροσωπικές συγκρούσεις, η ευερεθιστότητα, πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπ΄όψιν και να αντιμετωπίζονται θεραπευτικά γιατί μπορεί να αποτελέσουν λόγους υποτροπής.
Η θεραπευτική ομάδα της δομής μας χρησιμοποιεί την Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία ως κύρια θεραπευτική παρέμβαση, χωρίς να αποκλείουμε βέβαια περιπτώσεις ατομικής ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης, ψυχοθεραπευτικές ομάδες, συμβουλευτική σε έμμεσες περιπτώσεις, ακόμη και φαρμακευτική αντικαταθλιπτική αγωγή, όταν κρίνεται κάτι τέτοιο χρήσιμο ή αναγκαίο.
Οι προσδοκώμενοι θεραπευτικοί στόχοι κατά μια σχετική σειρά είναι:
Αναπτέρωση ελπίδας→ Επανάκτηση του αυτοσεβασμού→ Διακοπή χρήσης τυχερών παιχνιδιών→ Μείωση του αισθήματος της οικονομικής πίεσης→ Επαναορισμός του προβλήματος→ Αντιμετώπιση αισθημάτων ενοχής, ντροπής, τύψεων→ Αντιμετώπιση παρορμητικής συμπεριφοράς και επιθυμίας για παίξιμο→ Επανάκτηση εμπιστοσύνης, αξιοπιστίας και φερεγγυότητας→ Ανάπτυξη νέων ενδιαφερόντων και υγιών συνηθειών→ Ανάπτυξη υγιών σχέσεων→ Αποτελεσματικός χειρισμός καθημερινών προβλημάτων.
1Ψυχίατρος – Επιστημονικός Υπεύθυνος της Μονάδας Απεξάρτησης από αλκοόλ, φάρμακα και τυχερά παιχνίδια του Ψ. Ν. Θ.
2Νοσηλεύτρια Ψυχικής Υγείας – Μέλος της Θεραπευτικής Ομάδας της Μονάδας Απεξάρτησης από αλκοόλ, φάρμακα και τυχερά παιχνίδια του Ψ.Ν.Θ.
Προτεινόμενη ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Pathological Gambling – Brian Castellani, 2000 State University of New York
Alex Blaszczynski «ΤΖΟΓΟΣ», Εκδ. Ελληνικά Γράμματα
Galsiki “Handbook of Pathological Gambling”, Publ. Springfield Illinois 1987
Harvard Medical School. Divisionon Addictions-( www.harvard.edu/doa)
University of Minnesota Gambling Research (www.cbc.med.umn.edu/~randy/gambling)
American Gaming Association (www.americangaming.org)
California Council on Problem Gambling (www.calproblemgambling.org)
Gamblers Anonymous ( www.gamblersanonymous.org)
CHANGES IN GAMBLING AND PROBLEM GAMBLING IN OREGON: RESULTS FROM A REPLICATION STUDY, 1997 to 2000
Rachel A. Volberg, Ph.D.
Gemini Research, Ltd.
PO Box 628
Northampton, MA 01061
413-584-4667
www.geminiresearch.com
February 2001.Oregon Gambling Replication Report
Τζόγος στο Διαδύκτιο
http://www.in.gr/computer/egambling/default.htm
